Międzynarodowe oszustwo na VAT

VAT to to główne źródło podatkowych dochodów budżetowych w Unii Europejskiej^[1]. Pomimo kompleksowej, wspólnotowej polityki oraz działań poszczególnych państw członkowskich mających na celu przeciwdziałanie oszustwom związanym z podatkiem od towarów i usług, w gospodarce wciąż pojawiają się nowe rodzaje przestępstw. Kreatywność oszustów podatkowych nie zna granic – dosłownie i w przenośni, a jednym z przykładów potwierdzających tę tezę jest ostatnio nagłośniona sprawa prawdopodobnego oszustwa dotyczącego podatku VAT, którego domniemanym pomysłodawcą jest pochodzący ze Słowacji założyciel grupy firm z branży elektronicznej prowadzący działalność na terenie kilku europejskich państw.

Schemat oszustwa wykorzystywał brak obowiązku podatkowego VAT przy wynajmowaniu towarów, w tym przypadku będących telefonami komórkowymi, oraz ludzki nawyk nieczytania dokumentów obligatoryjnych do akceptacji przy zawieraniu transakcji na odległość. Spółki należące do grupy założonej przez wspomnianego Słowaka wynajmowały klientom telefony komórkowe, którzy jednak nie byli tego świadomi – ich intencją był ich zakup. Jedynie uważne zapoznanie się z 60-stronicowym regulaminem sklepu mógł uświadomić nabywców, że w rzeczywistości sprzęt, który do nich trafia, jest przez nich wynajmowany, a nie obejmowany na własność.

Biznes się rozrastał, gdyż cena towaru była konkurencyjna. Sprzedawca nie doliczał do niej kwoty podatku VAT, dzięki czemu klienci mogli liczyć na atrakcyjne stawki. Komplikację stanowiła kwestia wystawiania faktur, gdyż klienci albo w ogóle ich nie otrzymywali, albo dostarczano im faktury wystawiane przez spółki mające siedziby w innych europejskich krajach. Dezorientację mogły również wywołać liczne zapisy w regulaminie sklepu, jak np. definicja „faktury”, która miała być jedynie pisemnym potwierdzeniem wystawianym klientom po otrzymaniu od nich kaucji (która notabene w domyśle klientów stanowiła cenę zakupu) i nie zawierała obligatoryjnych elementów prawidłowo wystawionej faktury, jak np. stawki VAT.

Opisana sytuacja prawna tworzy doniosłe konsekwencje dla klientów sklepu. Na gruncie polskiego prawa, nie mogą oni niniejszych telefonów odsprzedawać, gdyż takie działanie oznaczałoby, że na gruncie art. 291 Ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks Karny, dopuszczają się umyślnego paserstwa. Mając świadomość stosunku prawnego, w którym pozostają (będącego najmem), strony teoretycznie mogłyby dokonać cesji umowy na osobę trzecią, niemniej jednak do takiej czynności niezbędny byłby udział wynajmującego, który nie daje żadnych wskazówek dotyczących istnienia odpowiednich procedur z tym związanych. Ponadto przedsiębiorcy chcący obniżyć VAT należny od naliczonego na gruncie art. 86 ust. 1 Ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, nie będą mogli tego dokonać, gdyż prawdopodobnie nie dysponują odpowiednimi dokumentami.

W ostatnich miesiącach wspomniany sklep kilkukrotnie zmieniał regulamin. Zmienia również taktykę działania. Dziś na swoich stronach internetowych informuje wprost, że telefony komórkowe wynajmuje, uzasadniając takie działanie jako nowoczesne i ekologiczne, a samo przeprowadzenie transakcji jako mniej skomplikowane, niż tradycyjną sprzedaż. Rzeczywiście, wiele firm prowadzi taką działalność, jednak różnią się zasadniczo od opisywanego przykładu czysto etycznym faktem, pociągającym za sobą wiele skutków prawnych – wprost informują, na czym polega ich działalność, a klient, nawiązując współpracę, podejmuje świadomą decyzję i wie, z czym może się ona wiązać.

Przestępstwa skarbowe dotyczą każdego rodzaju podatku, jednak ze względu na generowanie wysokich przychodów budżetowych i specyficzną konstrukcję, VAT jest szczególnie narażony na występowanie oszustw. Obecnie największe zainteresowanie wzbudza tzw. karuzela podatkowa, gdyż prowadzi do najpoważniejszych strat budżetowych. Dodatkowo konstrukcje i schematy, jakie może przybierać, mogą być za każdym razem inne, co dodatkowo utrudnia ich wykrycie.

Mimo, iż europejskie państwa, w tym Polska, a także Europa jako wspólnota – nieustannie starają się przeciwdziałać oszustwom podatkowym, i odnoszą na tym polu pewne sukcesy (w Polsce luka VAT w latach 2015-2018 zmniejszała się^[2], jednak wysoce prawdopodobne jest, że w 2019 ponownie się powiększyła^[3]), bez „krzewienia” tzw. moralności podatkowej wśród społeczeństwa^[4], cel ten może nie zostać osiągnięty.