Raport: Deloitte CE CFO Survey 2023

Dyrektorów finansowych pytano o perspektywy rozwoju, poziom optymizmu i prognozy na rok 2023. Wyniki ankiety, przedstawione i omówione w raporcie CE CFO Survey 2023, to poglądy 626 dyrektorów finansowych z 15 krajów Europy Środkowej przedstawicieli różnorodnych firm z niemal wszystkich sektorów gospodarki.

Badanie przeprowadziliśmy w okresie od października do grudnia 2022 roku. Kraje Europy Środkowej z których dyrektorzy finansowi wzięli udział w badaniu:

• Albanii (AL), Bułgarii (BG),
• Bośni i Hercegowiny (BA),
• Chorwacji (HR), Czech (CZ),
• Estonii (EE), Węgier (HU), Kosowa (XK),
• Łotwy (LV), Litwy (LT), Polski (PL),
• Rumunii (RO), Serbii (RS),
• Słowacji (SK) i Słowenii (SI).
  

Choć wpływ pandemii słabnie, wojna rosyjsko-ukraińska i jej skutki - na przykład rosnąca inflacja i obawy dotyczące stabilności międzynarodowej oraz braku odporności łańcuchów dostaw - znacząco odbijają się na prognozach gospodarczych.

• Średni szacowany wzrost PKB dla Europy Środkowej na rok 2023 wynosi 0,33% w porównaniu z 2,30% z roku 2022 i 0,25% z roku 2021. Około 50% respondentów szacuje, że PKB wzrośnie o 0,5% (w porównaniu do 18% z roku 2022). Jeżeli chodzi o rynek UE, większość badanych prognozuje wzrost PKB o maksimum 1,5% (76% respondentów w porównaniu do 28% z zeszłego roku), a 51% dyrektorów finansowych oczekuje, że nie przekroczy on 0,5%. W odniesieniu do roku 2022 56% respondentów prognozowało wzrost PKB powyżej 2,5%, podczas gdy w odniesieniu do roku 2023 jest to tylko 10% badanych (czyli spadek o 46 p.p.). Jeżeli chodzi o prognozy dotyczące roku 2023, 9% respondentów ze strefy euro spodziewa się wzrostu PKB o ponad 2,5% (w porównaniu do 68% z roku 2022 i 32% z roku 2021).
• Szacowany poziom bezrobocia nie jest dowodem optymizmu: 68% badanych (tyle samo, co dwa lata temu) jest zdania, że w ich krajach bezrobocie wzrośnie (rok temu było to 33%). Tylko 8% respondentów sądzi, że bezrobocie spadnie (w roku 2022 było to 30%).
• Już od lat dyrektorzy finansowi prognozowali wzrost wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych. W tym roku 70% badanych oczekuje dalszego wzrostu (91% w roku 2022, 62% w roku 2021). 22% respondentów oczekuje spadku inflacji (5% w roku 2022), co jest związane z jej aktualnym poziomem.

Tegoroczni respondenci są znacznie mniej optymistyczni niż zeszłoroczni. Zaobserwowano wysoki poziom niepewności dotyczącej działalności gospodarczej - wzrósł on do 61% z 50% odnotowanych w 2022 roku. Odsetek respondentów przewidujących niski poziom niepewności wynosi 6%.

• Dyrektorzy finansowi są zdania, że koszty działania firmy będą nadal rosły w ciągu najbliższego roku. Ponad 90% respondentów uważa, że koszty zatrudnienia i ogólne koszty produkcji/dostaw zwiększą się. Nie przewidują natomiast znaczącej podwyżki VAT i CIT. Około 80% badanych oczekuje wzrostu kosztów transportu, obsługi zadłużenia i usług dla biznesu.
• Jako główne przyczyny niepokoju w regionie w roku 2023 wymieniają spadek popytu krajowego (45%), ryzyko geopolityczne (45%) i brak wykwalifikowanych kadr (42%). Natomiast brak wykwalifikowanych kadr odnotował największy spadek znaczenia w porównaniu z rokiem 2022 (o 22 p.p.). Ryzyko geopolityczne, oceniane jako niskie w latach ubiegłych, dziś znajduje się na pierwszym miejscu wraz ze spadkiem popytu krajowego.
• Podobnie jak w roku ubiegłym, w nadchodzącym roku większość badanych spodziewa się wzrostu aktywności na rynku fuzji i przejęć (47% w porównaniu do 55% w zeszłym roku ankietowanych). Co trzeci respondent nie oczekuje jednak zmiany.
• W tegorocznym badaniu za najatrakcyjniejsze formy finansowania uznano finansowanie wewnętrzne oraz w formie emisji papierów wartościowych. Opcje te wskazało odpowiednio 54% i 30% badanych. Pożyczki bankowe uznało za atrakcyjne tylko 25% respondentów. Nie jest to już jedna z najbardziej atrakcyjnych opcji, jak to bywało w latach ubiegłych.

• Tylko 25% dyrektorów finansowych optymistycznie ocenia perspektywy finansowe swoich firm (w zeszłym roku było to 40%). 43% badanych ocenia przyszłość swoich przedsiębiorstw pesymistycznie.
• Zdaniem 58% respondentów przychody będą nadal rosły (w roku 2022 było o tym przekonanych 68% badanych). Dyrektorzy finansowi z sektora dóbr konsumpcyjnych oraz TMT zachowują największy optymizm, jeżeli chodzi o wzrost przychodów, choć prognozują mniejszy przyrost niż w roku 2022.
• Z badania wynika, że 42% badanych oczekuje spadku marż operacyjnych (w porównaniu do 32% w roku 2022). Tylko 25% respondentów spodziewa się ich wzrostu (w porównaniu do 37% w roku 2022).
• Szacunki dotyczące nakładów inwestycyjnych wskazują na lekki trend negatywny: 36% badanych jest zdania, że wzrosną (w porównaniu do 46% w roku 2022 i 37% w roku 2021), a 29% uważa, że spadną. Dyrektorzy finansowi spodziewają się największego spadku inwestycji w branży budowlanej, usług profesjonalnych i dla biznesu oraz technologii, mediów i telekomunikacji.
• Zdaniem 30% badanych w perspektywie najbliższego roku poziom zatrudnienia w ich firmach wzrośnie (w roku 2022 opinię tę podzielało 40% respondentów, a w roku 2021 - 28%). Zdaniem 20% badanych poziom zatrudnienia spadnie (w roku 2022 zdanie to podzielało 13% badanych, a w 2021 - 27%).
• Podobnie jak w ostatnich latach, połowa dyrektorów finansowych nie oczekuje zmiany poziomu zdolności obsługi zadłużenia, 30% badanych sądzi natomiast, że wzrośnie (w roku 2022 było to 42%).
• Wielu respondentów ze wszystkich krajów planuje kontynuację strategii, obejmujących wzrost organiczny, rozwój na aktualnych rynkach i digitalizację. Redukcja kosztów jest priorytetem numer jeden zaledwie dla 9% badanych, co potwierdza, że w Europie Środkowej nie planuje się przyjęcia strategii defensywnych.