Raport: Diagnoza ekosystemu startupów w Polsce

Streszczenie wyników raportu w języku angielskim

Przygotowaliśmy także streszczenie raportu w języku angielskim. Ośmiostronicowy dokument opisuje najważniejsze wnioski z badania przeprowadzonego wśród polskich startupów. 

Raport „Diagnoza ekosystemu startupów w Polsce”:

• analizuje ekosystem startupów
• określa potencjalny wpływ tych podmiotów na gospodarkę Polski

Raport składa się z dwóch części. W pierwszej dokonano oceny dojrzałości względem określonego wzorcowego ekosystemu, w drugiej przeprowadzono estymację wpływu bezpośredniego, pośredniego i indukowanego startupów na polską gospodarkę. Druga cześć powstała m.in. w oparciu o badanie, które przeprowadziliśmy wśród 211 startupów działających w Polsce.

Kluczowe wyniki:

• Deloitte stworzył model dojrzałości ekosystemu startupów, obejmujący pięć kluczowych obszarów: finansowanie, regulacje prawne, kapitał ludzki, kapitał społeczny oraz otoczenie instytucjonalne. W skali od 1 do 4 Polska uzyskała stopień dojrzałości wynoszący 1,93. Polska najlepiej sobie radzi w dziedzinie regulacji prawnych (ocena 2,55) i otoczenia instytucjonalnego (ocena 2,5). Natomiast najsłabiej rozwinięte obszary w Polsce to kapitał społeczny (ocena: 1,5) i finansowanie (ocena: 1,68). Umiarkowanie rozwinięty jest kapitał ludzki (ocena: 2,27).
• Finansowanie startupów w polskim ekosystemie jest relatywnie słabo rozwinięte. Wynika to z niskiego poziomu oszczędności w gospodarce, niewielkiej liczby aniołów biznesu i funduszy venture capital oraz braku zachęt fiskalnych do inwestowania w startupy. Brakuje możliwości wykorzystania niektórych schematów finansowania (np. option pool – będące formą dodatkowego wynagradzania lojalnych pracowników startupu).
• Jakość regulacji prawnych w polskim ekosystemie można ocenić jako średnią, m.in. z powodu niewielkiej przejrzystości systemu podatkowego oraz niewystarczającej szybkości zakładania działalności gospodarczej. Wsparcie publiczne na B+R jest stosunkowo duże, jednak ukierunkowanie środków często nie jest efektywne. 
• Potencjał kapitału ludzkiego w Polsce wynikający m.in. z dużej liczby studentów i absolwentów kierunków inżynierskich i ścisłych nie jest w pełni wykorzystany z powodu niskiej aplikacyjności kształcenia akademickiego. Dodatkową przeszkodą w rozwoju startupów jest niska produktywność pracy w Polsce.
• Kapitał społeczny stanowi najsłabsze ogniwo polskiego ekosystemu startupów. Przejawia się to w niskim poziomie zaufania, braku umiejętności współdziałania, awersji do ryzyka i negatywnym nastawieniu do porażki. Brakuje postawy otwartości na dzielenie się wiedzą i zaangażowania w życie społeczne. 
• Otoczenie instytucjonalne startupów w Polsce jest umiarkowanie, choć nierównomiernie rozwinięte. Administracja rządowa wykazuje aktywność w celu zapewnienia rozwoju startupów m.in. przez przekazywanie środków finansowych w postaci programów wsparcia. Samorządy lokalne podejmują wysiłki na rzecz rozwoju środowiska startupowego, ale ich działania często nie są skoordynowane i nie mają charakteru długofalowego. Współpraca jednostek naukowych i biznesu jest oceniana nisko, gdyż brakuje jasnych i przejrzystych zasad współdziałania, a zachęty do współpracy nauki i biznesu nie są wystarczająco skuteczne.
• Obszarem działania badanych firm było w połowie przypadków ICT i transformacja cyfrowa, a w niemal 1/3 dotyczył przemysłu kreatywnego i multimediów. Większość ze startupów miało mniej niż 5 lat, a 70% z przebadanych firm znajdowało się w fazie walidacji lub skalowania, były to więc relatywnie dojrzalsze podmioty. Najczęściej wskazywanym celem funkcjonowania było przede wszystkim osiągnięcie wysokiego poziomu przychodów w krótkim czasie. U niemal co trzeciego ze startupów najistotniejsze było jednak osiągnięcie wysokiego udziału w rynku, nawet kosztem przychodów.
• W 2015 roku niecałe 13% ankietowanych startupów nie wykazało żadnych przychodów, a 64% z nich nie przekroczyło pułapu 100 tys. PLN przychodów. Jednocześnie co trzeci z badanych startupów mógł w ciągu ostatnich trzech lat pochwalić się średniorocznym wzrostem przychodów przekraczającym 20%. 72% badanych startupów poniosło w 2015 roku nakłady na środki trwałe, półprodukty i materiały lub zakup usług. Wydatki te wzrosły wśród startupów średnio 2,15-krotnie w 2015 roku w porównaniu z rokiem poprzednim. Głównymi źródłami finansowania działalności startupów w Polsce są środki własne i pieniądze pochodzące z bieżącej działalności. W badaniu zaobserwowano również wysoki odsetek startupów wspieranych przez fundusze venture capital.
• Bazujac na uzyskanym obrazie ekosystemu startupowego, wykorzystując model przepływów międzygałęziowych, oszacowano wpływ ekosystemu na polską gospodarkę w perspektywie kilkuletniej. Tym samym pokazano realne możliwości kontrybuowania do wzrostu gospodarczego przez ten sektor w przypadku zwiększenia poziomu jego dojrzałości. Zgodnie z analizami startupy w 2023 roku mogą wygenerować ponad 2,2 mld zł wartości dodanej. Jest to niemalże pół miliarda złotych więcej, niż wynoszą planowane wydatki budżetowe na oświatę i wychowanie w 2016 roku. Równocześnie startupy mogą stworzyć w 2023 roku w Polsce łącznie ponad 50,3 tys. miejsc pracy. Natomiast łączne wygenerowane przez te podmioty dochody gospodarstw domowych w 2023 roku szacujemy na nawet 757 mln zł.

W 2016 roku Deloitte przeprowadziło badanie ekosystemu w partnerstwie z Narodowym Centrum Badań i Rozwoju, T-Mobile, PKO Bankiem Polskim. Współpracowaliśmy również z Startup Hub Poland oraz AIP.