Banke u Srednjoistočnoj Evropi suočavaju se s brojnim izazovima, dok će ekonomska previranja dodatno potaknuti buduću konsolidaciju

Sarajevo, 12. januar 2021. – Deloitte je objavio treće izdanje Studije o spajanjima i preuzimanjima u bankarskom sektoru u Srednjoistočnoj Evropi. Međutim, ovogodišnje izdanje je znatno drugačije od protekla dva koja je obilježilo uspješno poslovanje, dok se sada banke u Srednjoistočnoj Evropi suočavaju s ogromnim izazovima zbog globalne pandemije. Stvarna se šteta može iščitati iz finansijskih rezultata za 2020. godinu, te nema sumnje da će COVID-19 ostaviti snažan trag na rezultatima banaka Srednjoistočne Evrope i u idućoj godini.

COVID-19 zatekao je bankarski sektor u dobrom stanju. Prosječna adekvatnost kapitala iznosila je 20 % u 2019. godini, pokazatelji loših kredita bili su relativno niski i nastavljali su se i dalje smanjivati, dok je prosječni povrat na kapital iznosio 12,7 %. Navedene će se brojke pogoršati, te prouzrokovati ozbiljne izazove za uprave i dioničare banaka.

Konsolidacija u bankarskom sektoru u Srednjoistočnoj Evropi je u toku i proteklih godina zabilježen je niz transakcija pri čemu investitori koji nisu strateški izlaze s tržišta ili smanjuju obim svog poslovanja, dok najveće grupacije u Srednjoistočnoj Evropi nastavljaju s preuzimanjem. U prošlogodišnjem je predgovoru najavljeno usporavanje privrede, a time i veći pritisak na manje efikasne banke. Međutim, 2020. godina je donijela jaku globalnu recesiju. Otpornost, sposobnost apsorpcije šokova, ekonomije razmjera i operativna efektivnost postat će još bitnije te će veće, diverzificirane bankarske grupacije imati priliku za selektivno sticanje drugih, oslabljenih banaka ili pak preuzimanje zdravih portfelja manjih banaka.

Ključni nalazi:

• Banke u Srednjoistočnoj Evropi imale su snažnu kapitalnu poziciju na početku krize prouzrokovane pandemijom COVID-19. Stopa adekvatnosti kapitala ostala je stabilna i u prosjeku iznosila 20 % u 2019. godini, što je porast od 0,2 % u odnosu na 2018. godinu.
• Prosječna profitabilnost banaka bila je stabilna u 2019. godini te je povrat na kapital iznosio 12,7 %, dok je povrat na aktivu iznosio 1,5 %. Iako su u većini analiziranih država omjeri profitabilnosti ostali na istom nivou ili se nešto smanjili, iznimno visoki povrat na kapital od 33,5 % zabilježen u Ukrajini uticao je na nešto viši prosjek. Visok nivo profitabilnosti zbog daljnjeg pritiska na kamatne stope i rezervacije na kreditne plasmane neće se moći zadržati.
• Gotovo 60 % ukupne imovine bilo je u vlasništvu 15 najvećih bankarskih grupacija u regiji. Kad je riječ o imovini, najveća bankarska grupa u regiji i dalje je Erste Grupa (tržišni udio od 8,7 %, prisutnost u 8 država), a slijede je KBC Grupa (tržišni udio od 7,8 %, prisutnost u 4 države) i UniCredit Grupa (tržišni udio od 6,5 %, prisutnost u 9 država). Mađarska OTP Grupa zabilježila je najveći rast bankarske imovine u Srednjoistočnoj Evropi zbog svoje strategije širenja spajanjem i preuzimanjem u proteklim godinama.
• Prosječni ukupni udio loših kredita u Srednjoistočnoj Evropi iznosio je 7,2 % u 2019. godini, što je 0,75 % manje nego u 2018. godini i bili su odraz pozitivnih trendova ekonomije, neprekidnog čišćenja portfelja kao i poticaja regulatornih tijela. Sveukupno su udjeli loših kredita bankarskog sektora u Srednjoistočnoj Evropi na kraju 2019. godine bili na dosad najnižim zabilježenim nivoima, što je regionalni bankarski sektor stavilo u relativno povoljan položaj za suočavanje s ekonomskim izazovima i posljedicama za kvalitetu portfelja nastalim zbog pandemije.
• Izgledi za kvalitetu imovine banaka u nadolazećem periodu u velikoj mjeri ovise o kombinaciji ekonomskog oporavka i državne podrške. Od početka pandemije, državne mjere za pomoć privrednicima odigrale su ključnu ulogu u stabilizaciji kvalitete imovine banaka. Međutim, čak bi i prijevremeni prekid državne podrške mogao dovesti do snažnog povećanja stopa neispunjenja ugovornih obaveza u nadolazećem periodu. Zakonodavci potiču rano otkrivanje loših kredita i osiguravanje rezervisanja za loše kredite.
• Mjere za ublažavanje ekonomskih posljedica pandemije (na primjer, moratoriji na kredite, selektivne olakšice za banke) u određenoj mjeri mogle bi prikriti stvarnu ekonomsku štetu. No, očekuju se ogromni budući negativni efekti na kvalitetu portfelja i dobit banaka.
• Najveći je broj transakcija spajanja i preuzimanja u Srednjoistočnoj Evropi zabilježen na tržištima u Baltičkoj regiji (6 transakcija), Srbiji (4 transakcije) Češkoj (3 transakcije) i Rumuniji (3 transakcije) u periodu od 2019. do septembra 2020.
• Najaktivniji kupci u regiji bili su mađarski OTP Bank (3 transakcije) i KBC Grupa (2 preuzimanja) u periodu od 2019. godine do septembra 2020. godine.
• Najaktivniji prodavači u regiji bili su Société Générale (4 transakcije), Danske Bank (2 transakcije, 1 transakcija u toku) i Piraeus Bank (2 transakcije) u periodu od 2019. godine do septembra 2020. godine.
• U proteklim su godinama banke u Srednjoistočnoj Evropi zabilježile izvanredne rezultate zahvaljujući stabilnom makroekonomskom okruženju. Međutim, pandemija je prekinula povoljan trend rasta u prvoj polovici 2020. godine te naštetila profitabilnosti i adekvatnosti kapitala banaka. Otpornost je od ključne važnosti u doba ekonomskih šokova, a bankarski sektor u Srednjoistočnoj Evropi još uvijek je fragmentiran, sa značajnim brojem manjih banaka čiji je tržišni udio praktički zanemariv. Mali, manje efikasni i manje otporni igrači možda neće moći samostalno prevladati nastali šok po pitanju kapitala i minimalno prihvatljive profitabilnosti, te očekujemo da će se trend konsolidacije nastaviti u nadolazećim godinama, pa čak i ubrzati zbog krize prouzročene pandemijom.