Wspólnik zwróci zaliczkę na dywidendę, a co z akcjonariuszem?

Nowelizacja Kodeksu spółek handlowych rozstrzyga ostatecznie losy zaliczki na dywidendę wypłaconej w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w przypadku, gdy spółka w rzeczywistości zysku nie odnotowała, a przynajmniej nie w takiej wysokości, w jakiej została wypłacona zaliczka. Do tej pory przepisy Kodeksu spółek handlowych nie przesądzały, czy w takiej sytuacji spółka może żądać zwrotu zaliczki. Zgodnie z, wydaje się przeważającym poglądem, jeśli zaliczka została wypłacona w granicach przewidzianych przez ustawę i zgodnie z wszystkimi wymogami formalnymi a spółka faktycznie nie osiągnęła takiego zysku to wspólnik nie był zobowiązany do zwrotu zaliczki. W szczególności przyjmowało się, że wypłata zaliczki w takich okolicznościach nie podlega obowiązkowi zwrotu z art. 198 KSH. Jednakże nie brakowało również poglądów, według których wspólnik w takiej sytuacji byłby zobowiązany do zwrotu na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. Takie żądanie mogło być w szczególności aktualne, jeśli po wypłacie zaliczki zmienił się wspólnik.

Nowe przepisy, które wejdą w życie w 2019 r. mówią wprost, że w przypadku gdy w danym roku obrotowym zaliczka na poczet przewidywanej dywidendy została wypłacona wspólnikom spółki z o.o., a spółka odnotowała stratę albo osiągnęła zysk w wysokości mniejszej od wypłaconych zaliczek, wspólnicy zwracają zaliczki w całości. W przypadku odnotowania straty, albo w części odpowiadającej wysokości przekraczającej zysk przypadający wspólnikowi za dany rok obrotowy - w przypadku osiągnięcia zysku w wysokości mniejszej od wypłaconych zaliczek na poczet przewidywanej dywidendy. Warto przy tym wskazać, że w uzasadnieniu do projektu nowelizacji wskazano wyraźnie, że „na gruncie obowiązującego (red. przed nowelizacją) stanu prawnego, brak jednoznacznej podstawy do żądania przez spółkę „uzupełnienia” funduszy”.

Co ciekawe, analogiczne postanowienia dotyczące obowiązku zwrotu nie zostały przewidziane w nowelizacji dla spółki akcyjnej. W spółce akcyjnej co prawda procedura wypłaty zaliczki na poczet dywidendy jest bardziej restrykcyjna, ale podobnie jak w przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością istnieje realne ryzyko, że pomimo spełnienia przesłanek do wypłaty zaliczki spółka w rzeczywistości nie osiągnie zysku.

- Agata Jost, Radca prawny, Managing Associate

Pominięcie w nowelizacji spółki akcyjnej jest zatem niezrozumiałe i może pogłębiać spór o obowiązek zwrotu zaliczki. Nie wiadomo bowiem, czy brak wyraźnych regulacji w przypadku spółki akcyjnej oznacza a contrario do regulacji sp. z o.o., że akcjonariusze w przeciwieństwie do wspólników spółki z o.o. nie muszą zwracać zaliczek, gdy nie ma zysku (i czym byłoby motywowane takie różnicowanie), czy też w drodze analogii do spółki akcyjnej powinniśmy stosować przepisy o spółce z o.o., co również wydaje się nieuzasadnione. Odpowiedzi na to pytanie nie daje w szczególności uzasadnienie do projektu nowelizacji, w którym w tym aspekcie spółkę akcyjną pomija się całkowicie.