Dyrektywa o kredycie konsumenckim (CCD2)

Największą zmianą, z pewnością, będzie świeżo przyjęta i opublikowana w Dzienniku Urzędowym UE dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/2225 w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylająca dyrektywę 2008/48/WE (dalej: CCD II).

Rozszerzony zakres przedmiotowy

Dyrektywa CCD II rozszerza katalog usług kwalifikowanych jako kredyt konsumencki. Szczególną uwagę w tym zakresie warto zwrócić na trzy rodzaje umów:

• pożyczki na kwotę całkowitą mniejszą niż 200 EUR,
• umowy o kredyt, w przypadku, gdy kredyt jest nieoprocentowany lub udzielany bez innych opłat,
• umowy o kredyt, w przypadku, w którym zgodnie z warunkami kredyt musi zostać spłacony w terminie trzech miesięcy i należne są jedynie nieznaczne opłaty.

Umowy te w znaczny sposób rozszerzyły zakres zastosowania przepisów o kredycie konsumenckim. Rozszerzenie zakresu zastosowania przepisów dotyczących informacji przekazywanych w celu uzyskania kredytu czy też informacji przedkontraktowych. Tym samym, o ile krajowy prawodawca nie zdecyduje się na zastosowanie wyłączeń w odniesieniu do powyższych umów, niezbędne będzie spełnienie wszystkich obowiązków wynikających z przepisów dyrektywy CCD II, niezależnie od uznania danej umowy za mieszczącą się w powyższym katalogu.

Spod rozszerzonego zakresu podmiotowego wyłączono pożyczki konsumenckie crowdfundingowe, których potrzeba uregulowania była uzewnętrzniona w projekcie dyrektywy.

Przyjęte przepisy dyrektywy CCD II ograniczyły się do konieczności monitorowania tego obszaru do dnia 20 listopada 2025 r. Konsekwentnie katalog usług objętych dyrektywą CCD II może ulec zmianie aż do daty obligującej Państwa członkowskie do implementowania prawa krajowego z niniejszą dyrektywą. Tym samym istnieje możliwość, iż regulacje implementujące dyrektywę CCD II będą musiały zostać zmienione niedługo po zakończeniu okresu harmonizacji prawa.

Obowiązki informacyjne i przedkontraktowe

Dyrektywa CCD II wprowadza istotne zmiany w zakresie obowiązków przedkontraktowych. Jedną z ich jest obowiązek stosowania dwóch formularzy – pierwszy standardowy formularz (którego zakres uległ zmianie w porównaniu z poprzednią regulacją) bądź jednostronicowy dotyczący jedynie niezbędnych informacji przedkontraktowych.

Powyższe nie wyklucza jednak obowiązku przekazania istotnych informacji o kredycie za pośrednictwem stosowanych kanałów komunikacyjnych.

Zwrócić należy uwagę, że część obowiązków wprowadzonych dyrektywą CCD II nie koresponduje z usługami, objętymi jej zakresem. Jednym z najbardziej jaskrawych przypadków jest konieczność przedstawienia klientowi ostrzeżenia o treści „Uwaga! Zaciąganie pożyczek kosztuje” lub równoważnego określenia.

Obowiązek ten ma charakter ogólny i nie został wyłączony w odniesieniu do kredytów niepodlegających opłatom. W konsekwencji brak wyłączenia obowiązku ostrzegawczego, konieczne staje się przedstawienie klientowi/potencjalnemu klientowi ostrzeżenia nieprzystającego do realiów. W dalszej kolejności może być mylące dla konsumenta, który może powziąć w wątpliwość warunki zawieranego kredytu konsumenckiego.

Ocena zdolności kredytowej

Istotna zmiana nastąpiła w zakresie oceny zdolności kredytowej, która podlegać będzie bardziej restrykcyjnym zasadom. Dyrektywa CCD II obliguję kredytodawcę do przeprowadzenia oceny zgodnie z procedurą oraz udokumentowania jej.

Podstawowym założeniem CCD II jest uwzględnienie interesu klienta przy sporządzaniu oceny zdolności kredytowej bazując na niezbędnych, wystarczających i proporcjonalnych informacjach o dochodach i wydatkach konsumenta oraz o innej czynnikach rzutujących na sytuację finansową i ekonomiczną konsumenta.

Innowacyjnym rozwiązaniem zastosowanym w dyrektywie CCD II jest możliwość wykorzystania zautomatyzowanych środków przetwarzania danych do przeprowadzenia oceny zdolności kredytowej podmiotu.

Samo wykorzystanie do oceny zdolności kredytowej zautomatyzowanego przetwarzania danych zobowiązuje kredytodawcę do przedstawienia konsumentom informacji dotyczących przetwarzania danych w sposób zautomatyzowany, jak również o prawie konsumenta do oceny przez człowieka oraz procedurze zaskarżania decyzji.

Niezależnie jednak od sposobu przeprowadzania oceny zdolności kredytowej, wszelkie dane przetwarzane w tym procesie muszą być zgodne z przepisami RODO stosownymi do kategorii konkretnych danych.

Dyrektywa CCD II wprowadziła także nowatorskie rozwiązane, jakim jest obowiązek zapewnienia potencjalnym kredytobiorcom przez kredytodawcę usług doradczych w zakresie zadłużenia w przypadku wydania negatywnej oceny zdolności kredytowej.

Obowiązek ten uaktualnia się z chwilą wydania negatywnej oceny zdolności kredytowej w przypadku, gdy ocenę taką przeprowadzono z wykorzystaniem zautomatyzowanych systemów przetwarzania.

Odpowiedzialność za prawidłowość przeprowadzenia wiarygodnej oceny zdolności kredytowej spoczywa na kredytodawcy. Niepełna bądź nieprawidłowa ocena zdolności kredytowej nie może prowadzić do unieważnienia umowy kredytowej.

Prawo do odstąpienia od umowy

Nowym rozwiązaniem jest poszerzenie zakresu prawa do odstąpienia od umowy o kredyt konsumencki. Dotychczasowe przepisy dawały uprawnienie do odstąpienia od umowy zawartej z konsumentem bez podawania przyczyny w terminie 14 dni jedynie do umów zawartych na odległość.

Dyrektywa CCD II poszerza to uprawnienie, przyznając to uprawnienie w terminie 14 dni od dnia zawarcia umowy.
Dodatkowo, na kredytodawcach spoczywać będzie obowiązek przekazania konsumentowi przypomnienia o uprawnieniu do odstąpienia od umowy (w terminie 1 do 7 dni od jej zawarcia), o ile kredytodawca spełni obowiązki informacyjne w terminie wcześniejszym niż 1 dzień przed zawarciem przedmiotowej umowy.

Reklama

Dyrektywa CCD II przewiduje rozszerzenie obowiązków dotyczących reżimu marketingowego dla kredytów konsumenckich.

Po pierwsze, przepisy dyrektywy CCD II podwyższają poziom dbałości o konsumenta zakazując prowadzenia aktywności reklamowej, która:

• w jakikolwiek sposób sugerowałaby, że kredyt konsumencki poprawia sytuację finansową konsumenta,
• podaje, że pozostałe do spłaty kredyty na mocy umów o kredyt lub kredyt zarejestrowany w bazach danych mają niewielki lub zerowy wpływ na ocenę wniosku kredytu,
• błędnie sugeruje, że kredyt prowadzi do zwiększenia zasobów finansowych, stanowi substytut oszczędności lub może podnieść poziom życia konsumenta.

Po drugie, przepisy dyrektywy CCD II dają państwom członkowskim swobodę we wprowadzeniu bardziej restrykcyjnych ograniczeń w odniesieniu do wszelkich działań marketingowych związanych z kredytem konsumenckim.

Po trzecie istotne znaczenie ma medium, za pomocą którego przekazywane są informacje reklamowe odnoszące się do kredytu konsumenckiego. Efektem zmian wprowadzonych przez dyrektywę CCD II będzie znaczne ograniczenie lub wyłączenie możliwości wykorzystania radia w celach reklamowych dotyczących produktów konsumenckich.

Zmiana w zakresie pośrednika kredytowego

Nowa dyrektywa przewiduje zasadniczą zmianę w zakresie definicji pośrednika kredytowego, w myśl której pośrednikiem kredytowym jest osoba fizyczna lub prawna, która nie działa w charakterze kredytodawcy ani notariusza i nie doprowadza jedynie do skojarzenia – bezpośrednio lub pośrednio – konsumenta z kredytodawcą, i która w ramach wykonywanej przez siebie działalności handlowej, gospodarczej lub zawodowej za wynagrodzeniem, w formie pieniężnej lub innej dowolnej formie uzgodnionej korzyści finansowej (i) przedstawia lub oferuje konsumentom umowę o kredyt, (ii) udziela konsumentom pomocy, podejmując w związku z umowami o kredyt prace przygotowawcze lub inne przed umowne działania administracyjne inne niż wymienione w (i), lub (iii) zawiera z konsumentami umowy o kredyt w imieniu kredytodawcy.

Następstwem zmiany w zakresie definicji pośrednika kredytowego jest jej ograniczenie jedynie do osób wykonujących czynności faktyczne bezpośrednio związane z zawarciem umowy, wykluczając z tego grona osoby pośrednio zaangażowane w podawanie informacji na temat kredytu konsumenckiego.

Efektem tych zmian będzie skreślenie sporej listy podmiotów z prowadzonego przez KNF, Rejestru Pośredników Kredytowych.

Podmiotowy zakres zastosowania

Przepisy dyrektyw CCD II dotyczą jedynie konsumentów. Polskie przepisy przewidują odpowiednie stosowanie przepisów o konsumentach również w odniesieniu do osób fizycznych prowadzących jednoosobową działalność.

Na zakres zastosowania przedmiotowej dyrektywy ma także wpływ zmiana dotycząca stosowania przepisów o konsumentach dla rolników [czytaj więcej].

Termin wejścia w życie

Państwa członkowskie mają czas do 20 listopada 2025 r. na wdrożenie przepisów dyrektywy CCD II, przy czym zastosowanie tych przepisów staje się obligatoryjne od 20 listopada 2026 r.