Zatory płatnicze – pierwsze postępowania UOKiK na nowych zasadach

W ostatnich dniach Prezes UOKiK poinformował o wszczęciu postępowań w sprawie nadmiernego opóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych przeciwko dziesięciu przedsiębiorcom. Są to pierwsze postępowania prowadzone na podstawie znowelizowanych przepisów i pierwsze postępowania w sprawie zatorów płatniczych w ogóle wszczęte od maja 2021 r.

Kiedy Prezes UOKiK może podjąć działania w związku z zatorami płatniczymi?

Zatory płatnicze stanowią nagromadzenie zadłużeń, które przechodząc na kolejne powiązane z danym przedsiębiorcą podmioty wywiera negatywny wpływ na otoczenie biznesowe.

Ustawa definiuje pojęcie nadmiernego opóźniania się ze spełnieniem świadczeń pieniężnych, gdy w okresie 3 kolejnych miesięcy suma wartości świadczeń pieniężnych niespełnionych oraz spełnionych po terminie przez dany podmiot wynosi co najmniej 2 000 000 złotych.
Postępowanie Prezesa UOKiK rozpoczyna się od wydania postanowienia o jego wszczęciu oraz zawiadomienia o tym strony postępowania.

Postanowienie wskazuje na okres objęty postępowaniem (okres taki mogą stanowić 3 kolejne miesiące przypadające w okresie 2 lat przed dniem wszczęcia postępowania).

Nowelizacja przepisów – nowe sankcje i uprawnienia Prezesa UOKiK

Znowelizowane przepisy weszły w życie 8 grudnia 2022 r. oraz 24 stycznia 2023 r. Zawierają one szereg zmian dotyczących m.in. doprecyzowania sprawozdania z praktyk płatniczych oraz uzupełnienia przepisów regulujących codzienny obrót gospodarczy. Zmiany dotyczyły również zasad prowadzenia postępowań w sprawie nadmiernego opóźnienia się w spełnieniu świadczeń pienięeżnych, w tym przepisów dot. nakładania kar finansowych oraz przypadków, w których Prezes UOKiK obligatoryjnie musi odstąpić nałożenia takich kar.

Działania Prezesa UOKiK po nowelizacji

Prezes UOKiK do tej pory koncentrował się na zakończeniu postępowań wszczętych w latach 2020-2021. Od początku roku organ wydał 50 decyzji, nakładając kary finansowe łącznie opiewające na ponad 33 mln złotych. Jednocześnie, ponad 100 podmiotów otrzymało tzw. wystąpienia „miękkie”, wzywające do poprawy dyscypliny płatniczej.

Okres przejściowy najwyraźniej dobiegł końca, bowiem w ostatnich dniach UOKiK wszczął aż 10 nowych postępowań wobec przedsiębiorców na podstawie nowych przepisów. Są to pierwsze postępowania w sprawie zatorów płatniczych wszczęte od maja 2021 r.

Nowe postępowania zostały skierowane przeciwko przedsiębiorstwom z różnych branż, m.in. produkcyjnej, spożywczej, budowlanej, logistycznej oraz usługowej. Urząd poddaje analizie opóźnienia wygenerowane w okresach styczeń 2023 – kwiecień 2023 r.

Chociaż pierwsze postępowania koncentrują się na przedsiębiorcach z sektorów produkcyjnych i usługowych, w niedługim czasie można spodziewać się kolejnych działań urzędu w tym przedmiocie, również w odniesieniu do innych sektorów działalności. Szczególnie narażone mogą być te podmioty, które w rocznym sprawozdaniu o stosowanych terminach zapłaty wykazały znaczne opóźnienia w spełnianiu świadczeń pieniężnych lub których wartość nominalna opóźnionych świadczeń jest wysoka. Od przyjęcia przepisów antyzatorowych w 2020 r. łącznie Prezes UOKiK wszczął już ponad 120 postępowań przeciwko przedsiębiorcom.

Planowane zmiany w prawie UE

Intensyfikacja działań organów w zakresie przeciwdziałania zatorom płatniczym widoczna jest również na szczeblu unijnym. 12 września 2023 r.

Komisja Europejska przygotowała propozycję rozporządzenia w sprawie przeciwdziałania nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych, które miałoby zastąpić obecną dyrektywę ws. zwalczania opóźnień w transakcjach handlowych. Planowane zmiany przewidują m.in. skrócenie maksymalnych terminów płatności do 30 dni oraz wprowadzenie kar administracyjnych, za dopuszczanie się opóźnień w płatnościach.

Chociaż część spośród planowanych założeń już obowiązuje w polskim systemie prawnym, na uwagę z pewnością zasługuje wspólnotowy zamiar wprowadzenia instytucji kar za występowanie zatorów płatniczych w całej Unii Europejskiej. Komisja Europejska przewiduje, że łączny wymiar kar w pierwszym okresie stosowania nowej regulacji mógłby wynieść nawet 136,8 mln euro.