Weryfikacja rentowności spółek zależnych poza transakcjami z jednostkami powiązanymi

Co jednak w sytuacji, gdy główne strumienie przychodowe lub kosztowe danego podmiotu są realizowane w obrocie z podmiotami niepowiązanymi?

Czy to jest jednak koniec zmartwień podatników? Niekoniecznie, gdyż odpowiedź może być dla wielu zaskakująca – przepisy o cenach transferowych mogą być również wykorzystywane przez organy podatkowe do transakcji z podmiotami niepowiązanymi.
 

Przepisy o cenach transferowych a organy podatkowe

W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę, iż zgodnie z przepisami (np. Rozdziału 1a UPDOP / Rozdziału 4B updof), warunkiem doszacowania dochodów jest obniżenie dochodu w wyniku powiązań i zrealizowania transakcji kontrolowanej. Definicja jest jednak na tyle szeroka, że może potencjalnie obejmować również interakcje z podmiotami niepowiązanymi.

Dodatkowo, przepisy nie zawierają postanowienia zawężającego doszacowanie dochodu do wyniku uzyskanego w ramach określonej transakcji zrealizowanej z podmiotem niepowiązanym, a posługują się konsekwentnie kryterium ustalenia bądź narzucenia warunków przez podmioty powiązane.

W praktyce, podmiot dominujący teoretycznie dysponuje możliwością przeniesienia części ryzyka rynkowego na lokalną jednostkę zależną kooperującą bezpośrednio z klientem/dostawcą zewnętrznym.

Jak to wygląda w praktyce?

Przykładowo, w wielu branżach klienci wymagają by dostawy były realizowane bezpośrednio przez wskazanego dostawcę, często mającego ograniczony profil – np. producenta kontraktowego komponentów. W takiej sytuacji lokalny podatnik może w skrajnej sytuacji nie mieć żadnych transakcji z jednostką dominującą (a w typowej sytuacji – jedynie ograniczone do nabywania usług lub licencji), niemniej ryzyko rynkowe, związane np. z cenami surowców bądź trendami popytowymi w branży, nie powinno obciążać podmiotu, który nie kontroluje tych ryzyk i nie ma możliwości poniesienia skutków tych ryzyk.

W przypadku materializacji ryzyk, można zatem spodziewać się wysunięcia przez organy podatkowe żądania by podmiot dominujący zagwarantował jednostce o ograniczonym profilu uzyskanie odpowiedniej rentowności. Znane są przypadki kontroli zakończonych decyzjami określającymi zwiększone zobowiązanie podatkowe pomimo, iż nie zostały zakwestionowane warunki transakcji z podmiotami powiązanymi, a jedynie rentowność na sprzedaży do klientów końcowych.

Analogiczna sytuacja może dotyczyć również strony kosztowej, gdzie najistotniejsze decyzje, np. poziom cen surowców (e.g. centra zakupowe lub transakcje zabezpieczeń), mogą być podejmowane przez podmiot dominujący i negocjowane globalnie z niepowiązanymi dostawcami.

Stanowisko takie zostało wyrażone jednoznacznie przez Ministra Finansów w interpretacji ogólnej z 30 grudnia 2021 r., gdzie przywołano przykład centralizacji funkcji zakupowej przy jednoczesnym wskazaniu, iż:

„ustalone lub narzucone w wyniku powiązań” nie oznacza, że transakcji muszą bezpośrednio dokonywać podmioty powiązane, tylko że powiązania miały wpływ na ustalenie treści działań (…) warunki danej transakcji mogą zostać ustalone lub narzucone przez podmiot powiązany, który nie jest bezpośrednio stroną transakcji.
(sygnatura DCT1 . 8203.4.2020)