Jakimi metodami podatnik powinien ustalać i weryfikować ceny transferowe?

Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych (dalej: ustawa o CIT) wskazuje, że ceny transferowe weryfikuje się jedną z następujących metod:

1. porównywalnej ceny niekontrolowanej,
2. ceny odprzedaży,
3. koszt plus,
4. marży transakcyjnej netto,
5. podziału zysku.

 
Do weryfikacji cen transferowych należy stosować metodę najbardziej odpowiednią w danych okolicznościach. Z przepisów nie wynika żadna hierarchia czy kolejność wyboru i stosowania ww. metod. Gdy nie jest możliwe zastosowanie żadnej z ww. metod, stosuje się inną metodę (w tym techniki wyceny).

Metoda zastosowana przez podatnika powinna być również stosowana do weryfikacji cen transferowych w ramach kontroli podatkowej, chyba że zastosowanie innej metody jest bardziej odpowiednie w danych okolicznościach.

Przy wyborze metody najbardziej odpowiedniej w danych okolicznościach uwzględnia się w szczególności warunki ustalone pomiędzy podmiotami powiązanymi, dostępność informacji niezbędnych do prawidłowego zastosowania danej metody oraz specyficzne kryteria jej zastosowania. Bardzo istotne jest więc zrozumienie istoty, szczegółowych warunków, a także ew. trudności w zastosowaniu poszczególnych metod.

Transakcje, w których w praktyce może mieć zastosowanie metoda PCN to m.in.

• transakcje finansowe (np. pożyczki, poręczenia)
• transakcje w zakresie sprzedaży nieruchomości.

Metoda porównywalnej ceny niekontrolowanej polega na porównaniu ceny przedmiotu transakcji kontrolowanej z cenami stosowanymi w porównywalnych transakcjach przez podmioty niepowiązane i ustaleniu na tej podstawie wartości rynkowej przedmiotu transakcji kontrolowanej. Porównania dokonuje się na podstawie cen, jakie stosuje dany podmiot na porównywalnym rynku w porównywalnych transakcjach z podmiotami niepowiązanymi (wewnętrzne porównanie cen), lub na podstawie cen, jakie stosują w porównywalnych transakcjach niepowiązane podmioty (zewnętrzne porównanie cen).

Warunkiem prawidłowego zastosowania metody PCN jest zapewnienie wysokiej porównywalności transakcji kontrolowanej i transakcji rynkowych. Przy ocenie porównywalności transakcji należy uwzględnić ew. różnice pomiędzy porównywanymi transakcjami lub podmiotami dokonującymi tych transakcji, które mają istotny wpływ na ceny w transakcji kontrolowanej oraz w transakcjach uznanych za porównywalne (np. fizyczna tożsamość porównywanych produktów, towarów lub usług). W przypadku występowania istotnych różnic, jeżeli ich wpływ na ceny jest możliwy do ustalenia, konieczne jest dokonanie korekt porównywalności (np. skorygowanie cen o koszty transportu albo o rabaty wolumenowe).

Metoda ceny odprzedaży wykorzystywana jest głównie do weryfikacji cen transferowych w transakcjach zawieranych przez podmioty prowadzące działalność handlowo-dystrybucyjną tj. sprzedających na rynku towary nabywane od podmiotów powiązanych.

Metoda ceny odprzedaży polega na kalkulacji cen zakupu towarów od podmiotu powiązanego poprzez obniżenie cen sprzedaży tego towaru na rynku (do podmiotów niepowiązanych) o marżę ceny odprzedaży. Marża ceny odprzedaży powinna zapewnić podmiotowi prowadzącemu dystrybucję towarów nabywanych od podmiotów powiązanych pokrycie jego kosztów bezpośrednich i pośrednich zw. z tymi transakcjami oraz zapewnić zysk właściwy dla pełnionych przez ten podmiot w analizowanej transakcji funkcji, angażowanych aktywów i ponoszonego ryzyka. Rynkową wysokość marży ceny odprzedaży ustala się zwykle poprzez odniesienie do wysokości marż, jaką dany podmiot realizuje w porównywalnych transakcjach zawieranych z podmiotami niepowiązanymi (porównanie wewnętrzne). Teoretycznie możliwe jest również dokonanie analizy marż realizowanych w porównywalnych transakcjach przez podmioty niepowiązane. Taka analiza w praktyce jest jednak trudna do przeprowadzenia ze względu na ograniczoną dostępność danych nt. marż realizowanych na rynku w konkretnych transakcjach zawieranych pomiędzy niepowiązanymi podmiotami w ramach działalności dystrybucyjnej.

W przypadku metody ceny odprzedaży istotne znaczenie ma porównywalność funkcjonalna (pełnione funkcje, angażowane aktywa, ponoszone ryzyka), natomiast cechy charakterystyczne przedmiotu transakcji mają mniejsze znaczenie. Przy analizie porównywalności bardzo istotne mogą być również takie kryteria porównywalności jak np. kanały dystrybucji, rynki geograficzne, ilość sprzedawanych towarów.

Metoda koszt plus znajduje zastosowanie do weryfikacji cen transferowych w transakcjach dotyczących działalności produkcyjnej (wyrobów, półproduktów, materiałów w ramach produkcji kontraktowej lub usługowej) lub usługowej (usług doradczych, technicznych i innych).

Metoda koszt plus polega na ustaleniu ceny transferowej w transakcji kontrolowanej w wysokości stanowiącej sumę bazy kosztowej i narzutu na kosztach zawartych w bazie kosztowej. Przez bazę kosztową rozumie się sumę kosztów bezpośrednio oraz pośrednio związanych z wytworzeniem we własnym zakresie lub nabyciem przedmiotu transakcji kontrolowanej. Rynkową wartość narzutu w stosunku do określonej bazy kosztowej ustala się poprzez odniesienie do wysokości narzutów, jaki ten sam podmiot realizuje w porównywalnych transakcjach z podmiotami niepowiązanymi w odniesieniu do takiej samej bazy kosztowej lub narzutów realizowanych w porównywalnych transakcjach przez podmioty niepowiązane w odniesieniu do porównywalnej bazy kosztowej.

W metodzie koszt plus szczególnie istotne znaczenie ma porównywalność bazy kosztowej, jak również porównywalność funkcjonalna.

W związku z koniecznością zapewnienia wysokiej porównywalności baz kosztowych, jak również ze względu na ograniczoną dostępność danych o kalkulacji baz kosztowych przez podmioty niepowiązane, w praktyce metoda ta często ma zastosowanie w wariancie porównania wewnętrznego.

Metoda marży transakcyjnej netto jest metodą najczęściej stosowaną w praktyce, wykorzystywaną zarówno do kalkulacji cen transferowych podmiotów prowadzących działalność handlowo-dystrybucyjną, jak i podmiotów prowadzących działalność produkcyjną lub usługową.

Metoda marży transakcyjnej netto polega na określeniu wskaźnika finansowego odzwierciedlającego relację marży zysku jaką uzyskuje podmiot powiązany w transakcji kontrolowanej do odpowiedniej bazy. Marżę zysku określa się poprzez odliczenie od przychodu osiągniętego z transakcji kontrolowanej kosztów związanych z realizacją tej transakcji.

Wyboru odpowiedniego wskaźnika finansowego dokonuje się przy uwzględnieniu specyfiki branży oraz istotnych okoliczności transakcji.

Rynkową wysokość wskaźnika finansowego ustala się poprzez odniesienie do wskaźnika finansowego:

• jaki realizuje dany podmiot w porównywalnych transakcjach z podmiotami niepowiązanymi w odniesieniu do tej samej bazy albo
• uzyskiwanego w porównywalnych transakcjach przez podmioty niepowiązane w odniesieniu do porównywalnej bazy, albo
• uzyskiwanego przez podmioty prowadzące działalność porównywalną do zakresu badanej transakcji w odniesieniu do porównywalnej bazy.

Oznacza to, że MMTN można stosować do konkretnych transakcji jak również do całego segmentu działalności (np. w zakresie produkcji kontraktowej na rzecz podmiotów powiązanych).

MMTN kładzie nacisk na porównywalność funkcjonalną podmiotów i ich działalności, podczas gdy porównywalność przedmiotu i warunków transakcji jest mniej istotna. Podstawowym warunkiem zastosowania MMTN jest dostępność danych rynkowych o wskaźnikach finansowych realizowanych przez podmioty niezależne w ramach porównywalnych transakcji lub porównywalnej działalności.

Metoda podziału zysku może mieć zastosowanie do transakcji kontrolowanej lub kilku wzajemnie ze sobą skorelowanych transakcji kontrolowanych. MPZ ma zastosowanie w szczególności wówczas, gdy:

• wszystkie podmioty powiązane w ramach dokonywanych transakcji angażują bardzo specyficzne i wartościowe zasoby lub ponoszą istotne ryzyka biznesowe,
• działalność operacyjna podmiotów powiązanych jest mocno zintegrowana i nie da się jej rozdzielić.

Metoda podziału zysku polega na określeniu łącznego zysku, jaki w związku z daną transakcją kontrolowaną osiągnęły podmioty powiązane oraz podziału tego zysku między te podmioty w takiej proporcji, w jakiej dokonałyby tego podziału podmioty niepowiązane, w szczególności z uwzględnieniem pełnionych przez nie funkcji, angażowanych aktywów i ponoszonych ryzyk.

Podziału zysku dokonuje się poprzez określenie przychodów uzyskanych przez każdy z podmiotów powiązanych oraz kosztów poniesionych w związku z transakcją kontrolowaną. W przypadku gdy tak określone koszty przekraczają związaną z nimi sumę przychodów, podziałowi podlega strata.

Podziału zysku dokonuje się w oparciu o:

• analizę rezydualną albo
• analizę udziału.

Zgodnie z przepisami art. 11d ustawy o CIT, do weryfikacji cen transferowych mogą być stosowane też inne metody niż te wymienione w tym przepisie. Warunkiem jest zapewnienie, że:

• metody wskazane wprost w art. 11d ustawy o CIT nie mogą być zastosowane (np. ze względu na brak danych porównawczych lub specyfikę transakcji),
• inna metoda opracowana przez podatnika jest najbardziej odpowiednia w danej transakcji.

Jeżeli za inną metodę została uznana technika wyceny, metodę tę stosuje się w następujący sposób:

1) w przypadku gdy zastosowanie techniki wyceny wymaga oparcia analizy o prognozy - stosuje się prognozy sporządzone dla celów planowania finansowego,

2) wielkości bądź wskaźniki stosowane w ramach techniki wyceny powinny odpowiadać wielkościom rynkowym,

3) w przypadku, w którym prawidłowe zastosowanie techniki wyceny wymaga zastosowania czynnika dyskontującego:

a) wybór czynnika dyskontującego powinien uwzględniać sposób, w jaki wyceniany przedmiot transakcji kontrolowanej generuje przepływy pieniężne,

b) wysokość czynnika dyskontującego powinna uwzględniać ryzyka biznesowe oraz wahania przyszłych przepływów pieniężnych generowanych przez wyceniany przedmiot transakcji kontrolowanej,

4) analiza powinna uwzględniać oczekiwaną przez każdy podmiot uczestniczący w transakcji kontrolowanej wartość przedmiotu transakcji kontrolowanej.

W celu pogłębienia tematyki związanej z metodami weryfikacji cen transferowych, oprócz polskich przepisów podatkowych oraz Wytycznych OECD w sprawie cen transferowych dla przedsiębiorstw wielonarodowych i administracji podatkowych, pomocne są również opublikowane objaśnienia podatkowe Ministerstwa Finansów dla stosowania poszczególnych metod oraz rekomendacje Forum Cen Transferowych w tym zakresie.

Współautor:
Karolina Wokurka, Konsultantka w Zespole cen transferowych