Przegląd podatkowy: VAT

Wybrane orzeczenia TSUE i NSA

1. Kary za przedwczesne rozwiązanie umowy (co do zasady) podlegają VAT

22 listopada 2018 r. zapadł wyrok TSUE w sprawie C-295/17, MEO – Serviços de Comunicações e Multimédia SA, spółki portugalskiej dostarczającej usługi dostępu do Internetu, telefonu i telewizji kablowej. MEO zawierała ze swoimi klientami umowy m.in. na czas określony. Zgodnie z treścią takich umów klient zasadniczo nie powinien rezygnować z usług przed upływem tego określonego czasu ze względu na promocyjne warunki zawarcia umowy. Gdy jednak się na to zdecydował, powinien uiścić przewidzianą kwotę. Wysokość tej kwoty była równa abonamentowi należnemu do końca trwania domyślnego okresu umownego.

Zasadnicze pytanie postawione przed TSUE brzmiało: czy opłaty za przedwczesną rezygnację z umowy powinny podlegać opodatkowaniu VAT.

TSUE uznał, że w tym konkretnym przypadku opłaty za rozwiązanie powinny być opodatkowane VAT. Zwrócił uwagę, że kluczowa jest tu wysokość kwoty za odstąpienie: jest ona równa normalnemu przewidzianemu w umowie abonamentowi, który powinien być należny za cały okres trwania umowy. To, że klient zrezygnował przedwcześnie z korzystania z usług nie może mieć wpływu na opodatkowanie. Spółka bowiem pozostawała w gotowości do świadczenia usługi w pełnym rozmiarze, a klient po prostu z tej możliwości nie skorzystał. Co więcej, TSUE stwierdził, że dla celów VAT nie ma znaczenia, czy kwota za odstąpienie stanowi w prawie krajowym odszkodowanie lub karę umowną.

Konsekwencje w praktyce

Choć rozstrzygnięcie Trybunału wydaje się jednoznaczne, to szczegółowa argumentacja w uzasadnieniu wskazuje, że warto dokonać dokładnego przeglądu wszelkich opłat związanych z rozwiązaniem umowy. Jak bowiem pokazuje orzeczenie, w przypadku każdej z tych opłat należy brać pod uwagę wszystkie okoliczności ich naliczania wynikające z zasad współpracy z kontrahentem, a nie jedynie fakt, czy zgodnie z umową czy ogólnymi przepisami stanowią one karę lub odszkodowanie.
 

2. Czy jednorazowa usługa może być rozliczana w okresach rozliczeniowych?

Takie pytanie było przyczyną sporu, który zakończył się wyrokiem TSUE z 29 listopada 2018 r., w sprawie C-548/17, baumgarten sports & more GmbH. Niemiecka spółka zajmowała się pośrednictwem przy transferach piłkarzy. Gdy transfer został dokonany, spółka miała otrzymywać wynagrodzenie z tytułu pośrednictwa co pół roku przez kolejnych kilka lat, pod warunkiem że piłkarz pozostawał w klubie, do którego miał miejsce transfer. Usługa transferu została już zatem dokonana - jednak płatności miały być należne w przyszłości i pozostawały warunkowe.

W efekcie powstało pytanie, czy spółka powinna odprowadzić VAT już w momencie transferu od całej kwoty należnej w kolejnych latach , czy też stopniowo, gdy aktualizowały się kolejne transze wynagrodzenia.

Trybunał opowiedział się za drugim rozwiązaniem. Wskazał, że w tym przypadku mamy do czynienia z usługą rozliczaną w okresach rozliczeniowych. Obowiązek podatkowy powstaje w takim wypadku stopniowo – z upływem okresów, do których odnoszą się poszczególne płatności.

Konsekwencje w praktyce

Wyrok ma charakter techniczny, ale rzuca nowe światło na sytuacje, gdy usługa wykonywana jest jednorazowo, ale pomimo tego rozliczana jest w okresach rozliczeniowych. Dlatego może być istotny m.in. dla podmiotów z branży IT, pośrednictwa czy agencyjnej.
 

3. Można skorygować zawyżony VAT przy sprzedaży paragonowej

W ostatnim czasie pojawiło się długo oczekiwane pisemne uzasadnienie wyroku NSA z 27 września 2018 r. (I FSK 1753/16). W orzeczeniu tym Sąd orzekł, że jeżeli podatnik stosował nieprawidłowo stawkę VAT 23% zamiast 8% do sprzedaży kart wstępu do obiektów rekreacyjnych (siłownia oraz basen), to przysługuje mu prawo do skorygowania tej stawki oraz podstawy opodatkowania, również w przypadku ewidencjonowania tej sprzedaży na kasie rejestrującej. Tym samym, Sąd nie zgodził się ze stanowiskiem Ministra Finansów, zgodnie z którym podatnik nie ma prawa do korekty, gdyż ciężar ekonomiczny podatku został poniesiony przez klienta nabywającego kartę. Zdaniem Sądu, skoro w sytuacji zaniżenia stawki podatku podatnik jest zobowiązany do zapłaty zaległości podatkowej ze swoich środków, to tak samo w sytuacji, gdy stawka została zawyżona może dokonać korekty swoich rozliczeń. Sąd dodał, że brak oryginału paragonu wydanego nabywcy nie jest przeszkodą dla dokonania takiej korekty. Należy jednak mieć na uwadze, że zwrócona kwota będzie stanowiła przychód podlegający opodatkowaniu.

Konsekwencje w praktyce

Wyrok jest istotny przede wszystkim dla podmiotów z branży konsumenckiej. Mając na uwadze tezy ww. orzeczenia podatnicy, którzy stosowali zawyżoną stawkę VAT do sprzedaży ewidencjonowanej na kasie fiskalnej mają szansę na skorygowanie swoich rozliczeń oraz zwrot nadpłaconej kwoty podatku VAT.
 

4. Paliwo do jazd prywatnych pracowników musi być udokumentowane paragonem

NSA rozpatrywał skargę spółki zamierzającej nabyć samochody osobowe, które miały służyć przede wszystkim celom służbowym. Spółka chciała jednak zgodzić się na ich prywatny użytek przez pracowników. Koszty zakupu paliwa oraz inne niezbędne wydatki do realizacji przejazdów prywatnych miały być ponoszone przez Spółkę. Spółka wskazując, że wyodrębnienie paliwa zużytego na cele prywatne jest w praktyce niemożliwe, a eksploatacja samochodów w ten sposób jest sporadyczna, przekonywała, że nie musi ewidencjonować zużywanego przez pracowników firmowego paliwa na kasie fiskalnej. NSA w wyroku z 6 grudnia 2018. (sygn. akt. I FSK 1622/16), podobnie jak organ podatkowy w interpretacji indywidualnej, uznał jej stanowisko za błędne.

Zdaniem NSA paliwo (przy którego nabyciu firmie przysługiwało prawo do odliczenia 50% VAT) wydawane pracownikom musi być zarejestrowane na kasie. Dochodzi bowiem do jego nieodpłatnego zużycia na ich cele osobiste, co podlega VAT. Taką sprzedaż należy zaewidencjonować na kasie fiskalnej, ponieważ przewidziane w rozporządzeniu MF zwolnienie z obowiązku ewidencji obrotu na rzecz pracowników nie dotyczy sprzedaży paliw silnikowych. Z tego względu bez znaczenia jest, że spółka nie ma możliwości rzeczywistej kontroli ilości paliwa zużytego przez pracowników na cele prywatne. Jednocześnie NSA dodał, że ewentualnie w postępowaniu podatkowym można oceniać, czy ze względów praktycznych podatnik powinien przyjąć jakieś uproszczenie, np. system ryczałtowy.

Konsekwencje w praktyce

Orzeczenie komplikuje sytuację firm pozwalających pracownikom jeździć służbowymi autami po godzinach pracy, ponieważ – w jego świetle – praktycznie w każdej takiej sytuacji powinny ewidencjonować na kasie fiskalnej paliwo zużyte do jazd prywatnych. W związku z powyższym, podatnicy powinni przyjrzeć się swoim politykom flotowym i zastanowić, w jaki sposób wcielić w życie tezy niniejszego wyroku.
 

5. Obowiązek podatkowy w VAT w przypadku dostarczania wielu elementów jednego zamówienia powstaje z chwilą dostawy każdego z poszczególnych elementów

NSA w wyroku z 5 grudnia 2018 r. (I FSK 1911/16) odniósł się do momentu powstania obowiązku podatkowego w VAT w przypadku dostarczenia w pewnym przedziale czasowym wielu elementów kompletu stanowiącego - z punktu widzenia klienta - jednolitą funkcjonalną całość (dalej „kompleks”). Zgodnie ze stanowiskiem NSA, przeniesienie prawa do rozporządzania towarem jak właściciel nie następuje po dokonaniu dostaw wszystkich elementów kompleksu – tak jak to określiła Spółka, lecz w momencie dostawy każdej partii towarów stanowiących części kompleksu. Argumenty Spółki, że do momentu przekazania klientowi wszystkich elementów składających się na kompleks klient nie będzie mógł w pełni władać rzeczą w sposób racjonalny gospodarczo, nie przekonały NSA. Spółka argumentowała również, że do momentu, w którym kontrahent nie otrzyma kompletu elementów składających się kompleks, nie nastąpi jego ostateczny odbiór. Zdaniem NSA powstanie obowiązku podatkowego w VAT jest związane z wydaniem towaru w rozumieniu przeniesienia władztwa nad rzeczą w sensie ekonomicznym i faktycznym, a nie w sensie cywilistycznym. Zatem zdaniem NSA w okolicznościach sprawy należy posługiwać się pojęciami funkcjonującymi w zakresie opodatkowania VAT, a nie w zakresie przepisów prawa cywilnego.

Konsekwencje w praktyce

Mając na uwadze tezy ww. orzeczenia, podatnicy powinni zwrócić szczególną uwagę na moment faktycznej dostawy towaru, z którym wiąże się przeniesienie władztwa nad rzeczą w przypadku dostarczania wielu elementów jednego zamówienia – nie zaś wyłącznie na treść zapisów umowy zawartej z kontrahentem. W niektórych przypadkach może się bowiem okazać, że VAT należy uiścić w momencie dostaw poszczególnych elementów zamówienia.

Zmiany w prawie

Likwidacja tradycyjnych deklaracji VAT oraz Centralny Rejestr Faktur

Ministerstwo Finansów przedstawiło zapowiadany projekt nowelizacji ustawy o VAT oraz Ordynacji podatkowej zakładający m.in. likwidację obowiązku składania niektórych deklaracji VAT oraz powstanie Centralnego Rejestru Faktur. Więcej na temat planowanych zmian w naszym alercie podatkowych nr 17/2018. Projekt nowelizacji jest obecnie przedmiotem konsultacji publicznych, które potrwają do 28 grudnia 2018 r.
 

Zmiany wchodzące w życie od 1 stycznia 2019 r.

Z początkiem nowego roku do ustawy o VAT zostaną wprowadzone m.in. przepisy dotyczące opodatkowania VAT bonów na towary i usługi. Nowe przepisy wprowadzą wprost do polskiej ustawy m.in. definicję bonu, emisji i transferu bonu oraz zasady opodatkowania. Więcej na ten temat w naszym przeglądzie podatkowym VAT nr 1/2018.

Ponadto, od 1 stycznia 2019 r. m.in.:

• skróceniu ze 150 do 90 dni ulegnie termin umożliwiający wierzycielowi zastosowanie przepisów regulujących tzw. „ulgę na złe długi”. Analogiczne zmiany dotyczą obowiązku po stronie dłużnika, oraz
• zniesiony zostanie obowiązek odrębnego składania wraz z deklaracją umotywowanego wniosku o zwrot VAT oraz wniosku o zwrot w przyspieszonym terminie.

Więcej na temat zmian w przepisach podatkowych czytaj w naszych cyklicznych przeglądach zmian w prawie podatkowym.