Zmiana statusu przedsiębiorcy a wielkość otrzymanej pomocy publicznej

Po co przedsiębiorca określa status?

Właściwe określenie statusu przez przedsiębiorcę ubiegającego się o zezwolenie na prowadzenie działalności w Specjalnej Strefie Ekonomicznej ma dla niego ogromne znaczenie praktyczne.  Posiadanie bowiem statusu małego lub średniego przedsiębiorcy w rozumieniu Załącznika I do Rozporządzenia Komisji UE nr 651/2014 (dalej: „Rozporządzenie Komisji”) wiąże się z łagodniejszymi wymaganiami w zakresie samej inwestycji w SSE, jak również z możliwością uzyskania pomocy o większej wartości.

W zakresie prowadzenia działalności na terytorium SSE główne różnice pomiędzy przedsiębiorcami posiadającymi status małego lub średniego albo przedsiębiorcami dużymi występują w szczególności w obszarach:

• Wskaźnika intensywności udzielanej pomocy – maksymalną intensywność pomocy udzielanej małym przedsiębiorcom podwyższa się o 20%, a średnim – o 10% w stosunku do dużych przedsiębiorców działających na tym samym obszarze.
• Uznania wydatków na zakup lub wytworzenie we własnym zakresie środków trwałych za koszty kwalifikowane – mali i średni przedsiębiorcy, w przeciwieństwie do dużych, mogą zaliczać do przedmiotowych kosztów wydatki na używane środki trwałe.
• Utrzymania własności składników majątku, z którymi związane były wydatki inwestycyjne oraz utrzymania inwestycji w regionie, w którym udzielono pomocy – w przypadku dużych przedsiębiorców wymagany okres takiego utrzymania wynosi 5 lat, natomiast małych i średnich – 3 lata.
• Utrzymania zatrudnienia na określonym w zezwoleniu na prowadzenie działalności poziomie – przedsiębiorcy o statusie dużych są zobowiązani do utrzymania odpowiedniego poziomu zatrudnienia przez okres 5 lat od utworzenia nowych miejsc pracy, zaś mali i średni – odpowiednio 3 lat.

Zatem, prawidłowe określenie statusu już na etapie ubiegania się o zezwolenie ma dla przedsiębiorcy znaczenie kluczowe. W niektórych przypadkach posiadanie statusu przedsiębiorcy małego lub średniego może nawet wpłynąć na podjęcie decyzji o rozpoczęciu inwestycji.

Kiedy przedsiębiorca powinien określić swój status?

Przepisy regulujące funkcjonowanie SSE w Polsce nie stanowią wprost o tej kwestii. W przypadku określania intensywności pomocy możliwej do otrzymania operują pojęciem „pomocy udzielanej”, które nie pojawia się w Rozporządzeniu Komisji - definiującym za to „datę przyznania pomocy” jako dzień, w którym beneficjent nabył prawo otrzymania pomocy zgodnie z obowiązującym krajowym systemem prawnym.

Zgodnie z zasadą „prounijnej” wykładni prawa krajowego zwrot „pomoc udzielana” powinien być rozumiany w zgodzie z użytym w Rozporządzeniu Komisji „przyznaniem pomocy”. A zatem datę udzielenia pomocy powinna stanowić data wydania zezwolenia, jako dzień, w którym przedsiębiorca nabył prawo do otrzymania pomocy w formie zwolnienia z opodatkowania podatkiem dochodowym. Wydaje się, że również w tym dniu powinien zostać definitywnie i ostatecznie określony jego status, od którego zależy wielkość otrzymanej pomocy, jak również warunki jej przyznania. Za takim tokiem rozumowania przemawia również art. 16 ust. 1 ustawy z dnia 20 października 1994 r. o specjalnych strefach ekonomicznych („ustawa o SSE”) stanowiący, iż podstawą do korzystania z pomocy publicznej jest zezwolenie na prowadzenie działalności na terenie danej strefy. Skoro zatem zezwolenie stanowi podstawę do korzystania z pomocy, oznacza to, iż została ona poprzez jego wydanie już przyznana – udzielona.

Wydaje się, że późniejsze dokonanie weryfikacji statusu przedsiębiorcy, a co za tym idzie – de facto zmiana warunków przyznania pomocy i zmiana jej wartości w okresie obowiązywania zezwolenia, mogłoby w istocie doprowadzić do samoistnej zmiany tego zezwolenia, co jest niedopuszczalne w świetle art. 155 kodeksu postępowania administracyjnego.

Na stanowisku, iż status danego przedsiębiorcy powinien być określany definitywnie na dzień udzielenia zezwolenia stoją Zarządy SSE (przywoływane we wnioskach o wydanie interpretacji indywidualnej), jak również Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (m.in. w piśmie z 8 lipca 2008 r. nr DDO-522-5712/08/JB).

Zmiana statusu przedsiębiorcy – odmienne stanowisko organów podatkowych i sądów

Z takim korzystnym dla podatników poglądem nie zgadzają się organy podatkowe. W wydawanych interpretacjach indywidualnych konsekwentnie uznają, iż wraz ze zmianą statusu przedsiębiorcy w trakcie realizacji inwestycji w SSE powinien zmienić się wskaźnik intensywności uzyskanej pomocy. Takie stanowisko zajął m.in. Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach w interpretacji z dnia 8 kwietnia 2016 r. (sygn. IBPB-1-3/4510-250/16/AW), 30 czerwca 2015 r. (sygn. IBPBI/2/4510-379/15/MS) oraz 23 lipca 2014 r. (sygn. IBPBI/2/423-508/14/SD). W rozstrzygnięciach tych DIS stwierdzał, iż wartość pomocy otrzymanej z tytułu wydatków kwalifikowanych poniesionych do dnia zmiany statusu (ze średniego na dużego) ma zostać określona wg intensywności odpowiedniej dla przedsiębiorcy średniego. Natomiast od wydatków poniesionych po tym dniu, pomoc publiczną oblicza się wg obniżonego wskaźnika.

Należy jednak podkreślić, iż w wydawanych interpretacjach organ nie przedstawiał konkretnych regulacji stanowiących podstawę takiego rozumowania, jak również nie odnosił się do pojęć przyznania i udzielenia pomocy oraz korzystania z niej. Mimo to, takie stanowisko znajduje w ostatnim czasie potwierdzenie w orzecznictwie sądów administracyjnych. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w wyroku z 10 marca 2016 r. (sygn. I SA/Gl 1229/15) stwierdził: „O ile więc dany podatnik (…) z przyczyn obiektywnych uzyskuje inny niż dotychczas status, istotny dla określenia przysługującej mu pomocy z uwagi na prowadzenie działalności gospodarczej w strefie, to tym samym z tą zmianą zmieniają się przysługujące mu z tego tytułu uprawnienia (obowiązki) na te, które zgodnie z aktualnym (nabytym) statusem mu przynależą.” W podobnym tonie wypowiedział się WSA we Wrocławiu w wyroku z dnia 24 listopada 2016 r. (sygn. I SA/Wr 1022/16, orzeczenie nieprawomocne, brak pisemnego uzasadnienia), jak również NSA w wyroku z dnia 9 czerwca 2011 r. (sygn. II FSK 214/10) odnoszącym się do możliwości zakupu używanych środków trwałych po zmianie statusu. 

Konsekwencje

Wydając swoje orzeczenia organy i sądy administracyjne zdają się nie zauważać, jak wiele negatywnych konsekwencji wiąże się z takim postrzeganiem określania i weryfikacji statusu przedsiębiorcy. Większość z ich stanowisk odnosi się do intensywności otrzymywanej pomocy. Obniżenie jej wartości o 10 lub 20% może znacząco wpłynąć na opłacalność inwestycji, a nawet doprowadzić do niezrealizowania założeń biznesplanu. W skrajnych przypadkach może nawet spowodować zahamowanie rozwoju pewnych przedsiębiorstw z obawy przed zyskaniem statusu dużego przedsiębiorcy i wiążącym się z nim obniżeniem wartości zwolnienia podatkowego do wykorzystania. To z kolei stoi w sprzeczności z celami ustanawiania SSE opisanymi w art. 3 ustawy o SSE.

Ponadto, przedsiębiorcy, których status uległ zmianie w czasie prowadzenia inwestycji stawiani są w gorszej sytuacji, niż ci, którzy zmienili go po jej zakończeniu. Ci drudzy mają bowiem prawo do korzystania przez cały okres obowiązywania ich zezwolenia z pomocy w wysokości określonej z uwzględnieniem intensywności odpowiedniej dla ich statusu na dzień jego wydania (i posiadanego w czasie realizacji inwestycji).

Ponadto, organy i sądy rozpatrując kwestię intensywności pomocy, związane zakresem wniosku lub skargi, zupełnie pomijają inne problematyczne kwestie, które mogą się pojawić przy weryfikacji statusu przedsiębiorcy. Przykładowo: czy firmy po uzyskaniu statusu dużego przedsiębiorcy mają obowiązek ponoszenia wydatków kwalifikowanych wyłącznie na nowe środki trwałe? Przez jak długi okres musi zostać utrzymana własność składników majątku, z którymi była związana inwestycja? Jak długi powinien być okres utrzymania zatrudnienia na określonym poziomie? Na te wszystkie pytania organy i sądy nie udzielają odpowiedzi.

Przyjęty pogląd rodzi wiele problemów technicznych, jak również poddaje w wątpliwość sens rozwijania działalności poprzez zatrudnianie pracowników czy osiąganie większych obrotów przez przedsiębiorców strefowych w trakcie realizacji ich inwestycji. Pozostaje zatem liczyć na zmianę podejścia do powyższego tematu, tak aby SSE były miejscem jak najbardziej przyjaznym dla przedsiębiorców.