Polski Ład 2.0 – czyli jak będzie wyglądało rozliczenie roczne osób fizycznych za 2022 r.

Wybrane zmiany wprowadzone tzw. Polskim Ładem (wersja pierwotna)

Najistotniejsze zmiany w PIT wprowadzone od 1 stycznia 2022 r. obejmowały w szczególności:

• zmianę progu podatkowego – zmiana kwoty podstawy opodatkowania, której przekroczenie powoduje zastosowanie wyższej (32%) stawki podatku z kwoty 85.528 PLN do końca 2021 r., na kwotę 120.000 PLN od 2022 r.,
• podniesienie kwoty wolnej od podatku – z kwoty degresywnej (malejącej – do zera – wraz ze wzrostem podstawy opodatkowania) do końca 2021 r., do stałej kwoty 30.000 PLN rocznie dla wszystkich podatników opodatkowanych według skali podatkowej,
• usunięcie odliczalności od podatku części składki zdrowotnej (7,75% podstawy wymiaru składki zdrowotnej) – dla wszystkich podatników oraz zmianę zasad jej obliczania dla podatników prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą.

 
Wskazane wyżej zmiany miały różny wpływ na podatników w zależności od poziomu dochodów. Jednocześnie, ustawodawca zadecydował, że dla grupy podatników osiągających przychody na poziomie od 5.701 PLN do 11.141 PLN, tzw. klasy średniej, wprowadzona powinna zostać dodatkowa ulga (ulga dla klasy średniej), która celem było zapewnienie dla tej grupy podatników neutralności zmian podatkowych wprowadzonych tzw. Polski Ładem w wersji pierwotnej. Ostatecznie, dla podatników osiągających przychody opodatkowane skalą podatkową:

• poniżej 5.701 PLN miesięcznie zmiany były neutralne lub pozytywne (podatnicy nie tracili lub zyskiwali na zmianach),
• między 5.701 PLN a 11.141 PLN zmiany były neutralne,
• między 11.142 PLN a 12.798 PLN zmiany były minimalnie pozytywne (podatnicy zyskiwali na zmianach),
• powyżej 12.798 PLN zmiany były negatywne (podatnicy tracili na zmianach, tzn. ich dochody do dyspozycji – po opodatkowaniu – były niższe niż w 2021 r.).

 
Trzeba przy tym podkreślić, że ulgą dla klasy średniej objęta została tylko część podatników tj. podatnicy, którzy uzyskiwali dochody na podstawie umowy o pracę oraz podatnicy, których dochody z pozarolniczej działalności gospodarczej podlegały opodatkowaniu na zasadach ogólnych. Z ulgi dla klasy średniej nie mogli natomiast skorzystać m.in. zleceniobiorcy i emeryci.
Ponadto, ustawodawca wprowadził szereg dodatkowych ulg (ulga na powrót – dla osób zmieniających rezydencję podatkową na polską, ulga dla osób wychowujących co najmniej 4 dzieci, ulga dla seniorów – dla osób, które mimo nabycia uprawnień nie pobierają emerytury lub renty), dla których limit zwolnienia ustalono wspólnie na poziomie 85.528 PLN rocznie. Do przedmiotowego limitu wlicza się także znana z poprzednich lat tzw. ulga dla młodych (ulga dla osób poniżej 26. roku życia).
Pozostałe zmiany objęły m.in.:

• modyfikacje dotyczące przychodu pracowników w formie ryczałtu za używanie samochodu służbowego do celów prywatnych – uzależnienie kwoty ryczałtu stanowiącej przychód pracownika od mocy silnika i wprowadzenie regulacji dotyczących samochodów elektrycznych i napędzanych wodorem,
• likwidację rozliczenia rodzica samotnie wychowującego dziecko – i wprowadzenie dodatkowej ulgi w kwocie 1.500 PLN rocznie dla osób samotnie wychowujących dzieci,
• możliwość wspólnego rozliczenia się małżonków, którzy zawarli związek małżeński w trakcie roku,
• objęcie składką zdrowotną osób powołanych do pełnienia funkcji na mocy aktu powołania (np. członkowie zarządu),
• wprowadzenie nowych zasad płatności składki zdrowotnej w przypadku osób prowadzących działalność gospodarczą (zasady zależne od wybranej formy opodatkowania), w tym obowiązek składania deklaracji miesięcznych oraz wprowadzenie tzw. roku składkowego, w którym rozliczane są składki w ujęciu rocznym (w odniesieniu do przedsiębiorców rozliczających się liniowo lub według skali podatkowej),
• zmiany w zakresie rozliczania przychodów z najmu oraz amortyzacji budynków mieszkalnych (ich wejście w życie przesunięto ostatecznie na 1 stycznia 2023 r.).

 
Najwięcej wątpliwości wzbudzała jednak ulga dla klasy średniej, która w zamierzeniu miała być prostym sposobem na obniżenie obciążeń podatkowych określonej grupy podatników. W praktyce pojawiły się jednak pytania o zastosowanie takiej ulgi w szczególności w rozliczeniach wspólnych małżonków. Na część tych wątpliwości próbowało odpowiadać Ministerstwo Finansów w wydawanych komunikatach i informacjach przekazywanych różnymi kanałami. Nie wszystkie wątpliwości udało się jednak jednoznacznie rozstrzygnąć.

Szczególnie problematyczne okazało się także to, że zmiany wprowadzone pierwszą wersją Polskiego Ładu były przez ustawodawcę rozpatrywane w ujęciu całorocznym. Jednakże, ze względu na miesięczny sposób kalkulacji zaliczek na podatek dochodowy (w szczególności ze względu na sposób rozliczania w ciągu roku kwoty wolnej od podatku), a także ze względu na możliwość rezygnacji z ulgi dla klasy średniej w trakcie roku, w praktyce okazało się, że w ujęciu miesięcznym (pierwsze wypłaty w 2022 r.) podatnicy, którzy na nowych rozwiązaniach mieli zyskać, stracili.

Dalsze zmiany wprowadzone w trakcie 2022 r.

W odpowiedzi na powyższy problem z naliczaniem zaliczek na PIT w trakcie roku, Ministerstwo Finansów zaproponowało zmianę zasad naliczania zaliczek, która została wprowadzona rozporządzeniem z dnia 7 stycznia 2022 r. (w marcu 2022 r. zmiany przewidziane w ww. rozporządzeniu zostały wprowadzone do ustawy o PIT ustawą zmieniającą z 24 lutego 2022 r.). Modyfikacja przewidywała, że w przypadku podatników osiągających przychody na poziomie do 12.800 PLN miesięcznie płatnik powinien naliczać zaliczkę na PIT według dwóch metodologii – zgodnie z przepisami obowiązującymi do końca 2021 r. i zgodnie z przepisami obowiązującymi od 2022 r. Kwoty zaliczek wyliczone wg powyższych metodologii miały być następnie porównywane, a pobierana i wpłacana do urzędu skarbowego powinna być niższa z obliczonych kwot. Różnica w zaliczkach pozostawała odroczona do momentu, gdy zaliczka wyliczona zgodnie z zasadami obowiązującymi w 2022 r. będzie niższa, niż ta obliczona według zasad z 2021 r. Ustawodawca przewidział także rezygnację z „odroczenia”, jednak prawo do złożenia oświadczenia w tym zakresie obejmowało wyłącznie osoby, które nie złożyły PIT-2, tzn. takie dla których płatnik wyliczając miesięczną zaliczkę na podatek dochodowy nie stosował jej obniżenia o 1/12 kwoty zmniejszającej podatek (ustalonej jako iloczyn kwoty wolnej i najniższej stawki podatku wynikającej ze skali podatkowej).

Należy jednak wskazać, iż powyższa zmiana nie rozwiązała wszystkich problemów Polskiego Ładu. Ostatecznie, zadecydowano, że system podatkowy zmieniony w styczniu 2022 r. wymaga bardziej gruntownych zmian, stąd wprowadzone w życie od 1 lipca 2022 r. przepisy nazwane tzw. Polskim Ładem 2.0.

Polski Ład 2.0 – ostateczny (obecnie) kształt regulacji mających wpływ na rozliczenie roczne za 2022 r.

Druga wersja reformy podatkowej ma na celu uproszczenie systemu podatkowego, który od stycznia 2022 r. wbrew celom, które przyświecały ustawodawcy, uległ dalszemu skomplikowaniu.

Tym samym, w ramach Polskiego Ładu 2.0 przede wszystkim zlikwidowano ulgę dla klasy średniej. Jednocześnie, aby zapobiec negatywnemu wpływowi tej zmiany na podatników, obniżono stawkę podatku mającą zastosowanie w pierwszym progu podatkowym (podstawa opodatkowania do 120.000 PLN) z 17% do 12%. Ponadto, przepisy zlikwidowały mechanizm przedłużenia poboru i wpłaty zaliczek na PIT wprowadzone pierwotnie rozporządzeniem z 7 stycznia 2022 r. a docelowo ustawą z 24 lutego 2022 r. Jednocześnie zdecydowano o utrzymaniu wyższej kwoty wolnej od podatku (30.000 PLN w skali roku) i wyższego progu podatkowego (120.000 PLN), a zmiany obowiązują wstecznie od 1 stycznia 2022 r. Tym samym ostatecznie zmiany wprowadzone Polski Ładem są korzystne dla szerszej grupy podatników niż pierwotnie zakładano.

Warto także podkreślić, że przepisy przewidują mechanizm zabezpieczający, który ma gwarantować, że osoby, które pierwotnie mogły korzystać z ulgi dla klasy średniej nie stracą na wprowadzonych od lipca 2022 r. zmianach. Mechanizm ten przewiduje, że urząd skarbowy będzie porównywać obciążenia podatkowe podatników faktyczne (według przepisów wprowadzonych od lipca 2022 r.) i hipotetyczne (według przepisów wprowadzonych od stycznia 2022 r.) i zwracać podatnikowi ewentualną różnicę.

Polski Ład 2.0 nie zlikwidował pozostałych ulg wprowadzonych w pierwszej wersji Polskiego Ładu, poza dodatkową ulgą dla osób samotnie wychowujących dzieci – w tym jednak przypadku przywrócono regulacje dotyczące rozliczenia rodzica samotnie wychowującego dziecko obowiązujące do końca 2021 r. W zmienionych przepisach wskazano jednak wprost, że z powyższego sposobu rozliczenia nie skorzystają osoby, które wychowują wspólnie z drugim rodzicem albo opiekunem prawnym co najmniej jedno dziecko, w tym również, gdy dziecko jest pod opieką naprzemienną.

Ponadto wprowadzono szereg rozwiązań technicznych, które mają przyczynić się do uproszczenia rozliczeń, m.in:

• zwolnienie płatnika z obowiązku poboru zaliczki na PIT na wniosek podatnika w sytuacji, gdy przewidywane dochody podlegające opodatkowaniu według skali podatkowej nie przekroczą w roku podatkowym 30.000 PLN (kwota wolna od podatku),
• możliwość rozliczania kwoty wolnej od podatku w przypadku umowy zlecenia i umowy o dzieło na poziomie naliczeń wynagrodzenia przez płatnika,
• możliwość rozliczenia kwoty wolnej od podatku w trakcie roku także w przypadku osób uzyskujących przychód bez pośrednictwa płatnika (np. osoby zatrudnione przez zagranicznych pracodawców),
• możliwość upoważnienia do trzech płatników do rozliczania odpowiedniej części kwoty zmniejszającej podatek w trakcie roku.
  Pozostałe zmiany, które będą obowiązywały w rozliczeniu rocznym osób fizycznych za 2022 r. obejmują także m.in.:
• podwyższenie rocznego limitu dochodów dziecka uprawniającego do zastosowania rozliczenia się jako samotnie wychowujących dziecko rodzic, ulgi dla osób wychowujących co najmniej czworo dzieci i ulgi na dzieci – z poziomu 3.089 PLN do 12-krotności renty socjalnej (w 2022 r. 16.061,28 PLN),
• rozszerzenie katalogu przychodów objętych ulgą na powrót, ulgą dla młodych, ulgą dla osób wychowujących co najmniej czworo dzieci, ulgą dla seniorów o zasiłki macierzyńskie,
• umożliwienie przekazania 1,5% podatku (zamiast wcześniejszego 1% podatku) na rzecz organizacji pożytku publicznego,
• zmiany dotyczące rozliczania przychodów z najmu – termin składania deklaracji PIT-28 (obejmujący m.in. ryczałt od przychodów z najmu) do 30. kwietnia roku następującego po roku podatkowym, którego dotyczy (zmiana obowiązuje już od rozliczeń za 2022 r.) oraz zmiana terminu płatności ryczałtu za ostatni miesiąc/kwartał roku – do 20. stycznia (zmiana obowiązuje dopiero za grudzień/ostatni kwartał 2023 r., tym samym ryczałt za ostatni okres 2022 r. należy wpłacić tak, jak dotychczas do końca lutego 2023 r.),
• objęcie składką zdrowotną prokurentów (przepisy wprowadzone od stycznia 2022 r. budziły wątpliwości i według części ekspertów nie obejmowały prokurentów, w Polskim Ładzie 2.0 wskazano wprost, że obowiązkiem zapłaty składki zdrowotnej są objęci także prokurenci pobierający wynagrodzenie),
• możliwość zmiany formy opodatkowania za 2022 r. przez przedsiębiorców opodatkowanych ryczałtem lub liniowo.

 
Tabela 1 Porównanie wybranych zasad dotyczących rozliczenia PIT obowiązujących w 2021 r i 2022 r.