Opcja opodatkowania VAT usług finansowych

Opcja opodatkowania VAT usług finansowych

Postanowienia tzw. Polskiego Ładu zakładają również zmiany m.in. w przepisach ustawy o podatku od towarów i usług. Na szczególną uwagę zasługuje wprowadzenie możliwości wyboru opodatkowania usług finansowych, co może okazać się przełomowym rozwiązaniem z perspektywy podmiotów z sektora branży finansowej.

Opcja opodatkowania usług finansowych nie jest rozwiązaniem nowym i chociaż unijna dyrektywa VAT została przyjęta w 1977 r., warto spojrzeć wstecz i przeanalizować główne powody, dla których usługi te są obecnie nadal zwolnione z podatku VAT, ponieważ obrazuje to związane z nimi pewne trudności.

Niektóre ze zwolnionych usług finansowych podlegały już innym podatkom, a państwa członkowskie nie chciały stracić związanych z nimi wpływów podatkowych. Najbardziej znanym i stosowanym w wielu, choć nie we wszystkich państwach członkowskich Unii Europejskiej, jest podatek od składek ubezpieczeniowych, którego stawki różnią się znacznie. Podobnie zwolnienie z VAT usług zarządzania funduszami inwestycyjnymi (w tym funduszami emerytalnymi) było uzasadnione celem zachęcania do długoterminowych oszczędności i inwestycji. Co równie ważne, w niektórych przypadkach pewnych problemów nastręczało określenie właściwej podstawy opodatkowania, zwłaszcza w odniesieniu na przykład do transakcji walutowych etc. Wreszcie, w czasach kiedy, dyrektywa została przyjęta, branża finansowa była znacznie bardziej lokalna aniżeli transgraniczna i o wiele mniej złożona pod względem oferowanych produktów.

W swoim aktualnym kształcie, dyrektywa VAT pozwala państwom członkowskim na wprowadzenie „opcji opodatkowania” w przypadku usług związanych z usługami finansowymi (w tym usługami zarządzania funduszami), ale nie usług ubezpieczeniowych (vide: art. 137 ust. 1 lit. a dyrektywy 2006/112/WE). Dyrektywa nie zawiera jednak szczegółowych informacji na temat tego, jak należy z niej korzystać. To państwa członkowskie zobowiązane są zatem określić szczegółowe zasady korzystania z prawa wyboru opodatkowania usług finansowych, jak również mogą zakres tego prawa ograniczyć. Mają zatem pełną swobodę w zakresie wdrażania. Zgodnie z uzasadnieniem do projektu ustawy, dotychczas rozwiązanie takie, w różnych modelach, stosuje osiem państw członkowskich, w tym m.in. Austria, Belgia, Francja i Niemcy. W uzasadnieniu do wprowadzonych zmian ustawodawca przywołał również aktualnie obowiązujące w UE modele opcji opodatkowania. Przykładowo zatem, wprowadzone we Francji rozwiązanie przewiduje możliwość wyboru przez podatnika opcji opodatkowania usług finansowych, przy czym dokonanie takiego wyboru oznacza konieczność opodatkowania VAT wszystkich świadczonych przez tego podatnika usług finansowych, zarówno wykonywanych na rzecz podatników, jak i podmiotów niebędących podatnikami (np. osób fizycznych). W Belgii natomiast przyjęto model polegający na możliwości opodatkowania zarówno dla niektórych kategorii usług (np. tylko usług płatniczych), jak i dla wszystkich usług finansowych. Z kolei, Niemcy stosują możliwość wyboru opodatkowania usług finansowych wyłącznie w relacjach B2B, czyli usług świadczonych na rzecz podatników.

Obowiązująca obecnie w Polsce regulacja prawna obejmuje usługi finansowe obligatoryjnym zwolnieniem przedmiotowym, co powoduje, że podatek naliczony związany ze świadczeniem tych usług nie podlega co do zasady odliczeniu. Nowelizując przepisy, polski ustawodawca zdecydował się na wprowadzenie modelu niemieckiego, polegającego na możliwości wyboru opodatkowania usług finansowych świadczonych wyłącznie na rzecz podatników (B2B). Usługi finansowe świadczone na rzecz osób fizycznych niebędących podatnikami będą nadal, obligatoryjnie, zwolnione od podatku.

Zakresem znowelizowanej regulacji objęto:

1. transakcje, łącznie z pośrednictwem, dotyczące walut, banknotów i monet używanych jako prawny środek płatniczy,
2. zarządzanie funduszami,
   
3. usługi udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych oraz usługi pośrednictwa w świadczeniu tych usług oraz zarządzania kredytami lub pożyczkami pieniężnymi przez kredytodawcę lub pożyczkodawcę,
4. usługi w zakresie udzielania poręczeń, gwarancji i wszelkich innych zabezpieczeń transakcji finansowych i ubezpieczeniowych oraz usługi pośrednictwa w świadczeniu tych usług, a także zarządzania gwarancjami kredytowymi przez kredytodawcę lub pożyczkodawcę,
5. usługi w zakresie depozytów środków pieniężnych, prowadzenia rachunków pieniężnych, wszelkiego rodzaju transakcji płatniczych, przekazów i transferów pieniężnych, długów, czeków i weksli oraz usługi pośrednictwa w świadczeniu tych usług,
6. usługi, w tym także usługi pośrednictwa, których przedmiotem są udziały w spółkach lub w innych niż spółki podmiotach, jeżeli mają osobowość prawną,
   
7. usługi, których przedmiotem są instrumenty finansowe, oraz usługi pośrednictwa w tym zakresie.

Z zakresu możliwości opodatkowania ustawodawca wyłączył natomiast usługi ubezpieczeniowe.

Warunkiem wyboru opodatkowania usług finansowych świadczonych na rzecz podatników będzie złożenie naczelnikowi urzędu skarbowego zawiadomienia o wyborze opodatkowania tych usług, a także ewentualnie zarejestrowanie podatnika jako podatnika VAT czynnego (w przypadku, gdy dany podmiot nie był dotychczas zarejestrowany).

Wybór przez podatnika opodatkowania usług finansowych będzie skutkował obowiązkiem stosowania tej opcji przez co najmniej dwa lata. Nie jest dopuszczalne selektywne stosowanie powyższych regulacji, tj. te same usługi nie mogą być zwolnione dla jednego podmiotu (np. podmiotu z branży medycznej, któremu nie przysługuje prawo do odliczenia VAT) i jednocześnie opodatkowane dla innego. W przypadku chęci powrotu przez podatnika do stosowania zwolnień od podatku w odniesieniu do tych usług będzie to możliwe po upływie dwóch lat stosowania opodatkowania usług finansowych. Warunkiem ponownego skorzystania ze zwolnień od podatku w przypadku usług finansowych będzie jednak złożenie naczelnikowi urzędu skarbowego stosownego pisemnego zawiadomienia, przed początkiem okresu rozliczeniowego, od którego podatnik planuje ponownie skorzystać ze zwolnień.

Niewątpliwą korzyścią opodatkowania usług finansowych będzie powstanie po stronie usługodawcy uprawnienia do odliczenia podatku VAT naliczonego przy zakupach związanych ze świadczeniem tych usług. Również podmioty będące podatnikami – nabywcy takich opodatkowanych usług finansowych – będą uprawnione do odliczenia podatku naliczonego zawartego w cenie opodatkowanych usług finansowych na ogólnych zasadach, tj. pod warunkiem związku nabywanych usług z wykonywanymi przez nich czynnościami opodatkowanymi.

Podsumowując – świadome i przemyślane skorzystanie z możliwości opodatkowania świadczonych usług finansowych bez wątpienia może wpłynąć pozytywnie na sytuację podatkową oraz finansową podmiotów z sektora finansowego. Warto pamiętać jednak, że w przypadku skorzystania z proponowanego rozwiązania konieczne będzie odpowiednie przygotowanie, m.in. poprzez dostosowanie systemów finansowo-księgowych, zmian w fakturowaniu, jak również choćby wcześniejsze poinformowanie kontrahentów o podjętej decyzji.

Autorka: Oliwia Kasińska – radca prawny, doradca podatkowy, konsultantka w Zespole Doradztwa Podatkowego dla Instytucji Finansowych.