Skutki podatkowe wyroków sądowych w sprawie kredytów frankowych

Druga połowa bieżącego roku przyniosła kolejne stanowiska organów podatkowych w sprawie możliwości zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów strat, jakie ponoszą banki w związku z niekorzystnymi dla nich wyrokami sądów administracyjnych w sprawie nieważności umów kredytowych denominowanych / indeksowanych kursem franka szwajcarskiego (CHF).

Dyskusja pomiędzy bankami a organami podatkowymi toczy się wokół interpretacji znaczenia takich wyroków jako zdarzeń generujących samoistne skutki podatkowe, odrębne od skutków rozpoznanych w przeszłości, a co za tym idzie, wokół sposobu odzwierciedlenia w podatku dochodowym rozliczeń dokonanych w ich wyniku. W praktyce, kwestia ta ma kluczowe znaczenie dla banków posiadających kredyty CHF w zapewnieniu neutralności podatkowej rozliczeń z tytułu spornych umów z kredytobiorcami.

We wrześniu Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej wydał interpretację (interpretacja indywidualna z dnia 12 września 2022, sygn. 0111-KDIB1-3.4010.172.2022.1.PC), w której odmówił kolejnemu bankowi prawa do rozpoznania kosztów uzyskania przychodów z tytułu kosztów unieważnień kredytów CHF, nie kwestionując przy tym tego prawa w odniesieniu do kosztów procesowych związanych z postępowaniami wszczynanymi przez klientów (co było również przedmiotem wniosku interpretacyjnego).

Organ podatkowy potwierdził swoje stanowisko bazując na tym, że w przypadku stwierdzenia nieważności umowy przez sąd skutki prawne na gruncie cywilnym występują ex tunc (wstecz), a więc od momentu zawarcia umowy dotkniętej wadliwością (przesłanką nieważności). Umowa kredytu jako nieważna już od chwili jej zawarcia nie wywołuje skutków prawnych. W konsekwencji, zdaniem organu, po stronie banku nie może wystąpić przychód z odsetek i innych opłat wniesionych przez klientów, jak również różnic kursowych, a jeśli został uprzednio zaewidencjonowany, to należy go skorygować. Podkreślił, że zapłaty na rzecz kredytobiorców wynikające z wyroków nie można rozpatrywać w kategorii kosztów poniesionych przez bank. Organ nie doszukał się związku dokonywanych wypłat z uzyskaniem przychodów, zarówno w sposób bezpośredni jak i pośredni. Wydatkowane kwoty, wedle wskazanej interpretacji, nie wykazują także związku z zachowaniem i zabezpieczeniem źródła przychodów banku.

Niewiele później, wydane zostały kolejne dwie interpretacje (interpretacja indywidualna z dnia 19 września 2022, sygn. 0111-KDIB1-1.4010.162.2022.1.ŚS oraz interpretacja indywidualna z dnia 19 września 2022 r., sygn. 0111-KDIB1-1.4010.166.2022.1.SG) dotyczące kosztów odwalutowania hipotecznych kredytów walutowych na skutek unieważnienia tych umów oraz kosztów odwalutowania tych kredytów w przypadku stwierdzenia abuzywności klauzuli indeksacyjnej/denominacyjnej. DKIS, podobnie jak w poprzednim przypadku, uznał, iż podatkowe rozliczenie skutków wydania takich wyroków powinno odbyć się po stronie przychodów, a nie kosztów.

Praktyczną konsekwencją zastosowania się przez banki do powołanego stanowiska organów jest niemożność uwzględnienia w ich rozliczeniach podatkowych „odwrócenia” skutków podatkowych z tytułu unieważnienia umów kredytowych CHF, rozpoznanych w okresach przedawnionych. W przeszłości bowiem, umowy kredytowe denominowane/indeksowane do waluty generowały przychody w postaci prowizji, odsetek, jednak przede wszystkim, dodatnich różnic kursowych. Przychody te zostały wówczas odpowiednio opodatkowane przez banki. Wariant wynikający z interpretacji DKIS pozwala odzwierciedlić w aktualnych rozliczeniach podatkowych banku korektę jedynie niewielkiej części tego przychodu.

Wrześniowe stanowiska DKIS nie podążyły za zeszłorocznym, nieprawomocnym, wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego wydanym w sporze interpretacyjnym w analogicznej kwestii podatkowej (wyrok WSA w Warszawie z dnia 10 listopada 2021 r., sygn. III SA/Wa 1234/21). Jest to jedyne, jak dotąd, orzeczenie sądu w sprawie kosztów dotyczących kredytów frankowych. W wyroku tym WSA uznał za nieprawidłowe stanowisko organu polegające na tym, że rozliczenie skutków nieważnej umowy kredytu powinno być dokonane po stronie przychodów, a nie kosztów uzyskania przychodów. Sąd nie widział przeszkód dla oceny, czy koszty unieważnienia kredytu będą mogły stanowić koszty uzyskania przychodów zgodnie z art. 15 ust. 1 u.p.d.o.p.

Można się zatem spodziewać, że rozstrzygnięcie spraw będącychb przedmiotem powołanych interpretacji indywidualnych będzie miało miejsce na etapie postępowania sądowego.