Rządowy Fundusz Polski Ład: Program Inwestycji Strategicznych

Dofinansowanie ze środków zewnętrznych a VAT

W przypadku wielu inwestycji dofinansowanych w ramach Rządowego Funduszu Polski Ład (RFPŁ) może istnieć obiektywna możliwość odliczenia VAT. Ta możliwość zazwyczaj będzie niezależna od decyzji Jednostek Samorządu Terytorialnego w tym sensie, że dobrowolna rezygnacja z odliczenia VAT – pomijając ryzyko zarzutu niegospodarności i inne aspekty prawne takiej decyzji – zasadniczo nie zmienia samej kwalifikowalności. Z tej perspektywy kluczowe jest ustalenie co w takich przypadkach z dofinansowaniem.

Wnioskować o dofinansowanie do kwoty netto? A może jednak brutto? Co z VATem podlegającym odliczeniu? Zwrócić instytucji dofinansowującej czy może przeznaczyć na inne inwestycje?

Te i inne pytania pojawiały się już przy okazji dofinansowań w ramach Rządowego Funduszu Inwestycji Lokalnych (RFIL). Zagadnienia te omawialiśmy w naszych wcześniejszych publikacjach:

• Środki z Rządowego Funduszu Inwestycji Lokalnych
• Kwalifikowalność VAT w ramach programu Rządowego Funduszu Inwestycji Lokalnych

I choć w przypadku programu RFIL podjęto chociaż próbę rozstrzygnięcia niektórych z tych kwestii (np. w odpowiedzi Ministerstwa Finansów na interpelację z 4 marca 2021 r. nr 20492), tak w przypadku RFPŁ na moment niniejszej publikacji nie ma jeszcze oficjalnych wyjaśnień. Pytania przytoczone powyżej pozostają aktualne, gdyż – według wypowiedzi przedstawicieli Banku Gospodarstwa Krajowego (BGK) – RFPŁ nie jest żadną odsłoną RFIL ani jego kontynuacją. Należy zatem wnioskować, że uzyskane w ramach RFIL wyjaśnienia niekoniecznie znajdą zastosowanie i odpowiedzi trzeba szukać na nowo.

RFIL oraz RFPŁ – podobieństwa i różnice

RFPŁ bazuje na podobnej podstawie prawnej jak RFIL, tj. na uchwałach Rady Ministrów, a środki na dofinansowania w ramach obydwu Funduszy pochodzą z Funduszu Przeciwdziałania COVID-19. Jak wiadomo, już w przypadku RFIL-u obowiązujące regulacje czy to ustawowe, czy to o charakterze aktów wewnętrznych nie odpowiadały wprost na pytania dotyczące ryzyka „podwójnego finansowania” w kontekście odliczalności VAT. W przypadku RFPŁ kwestia ta jest jeszcze bardziej mglista, gdyż zwiększyła się rola Banku Gospodarstwa Krajowego w procesie rozdysponowywania środków oraz – co równie istotne – zmienił się sposób ich wypłaty, tj. dofinansowanie jest wypłacane dopiero po zrealizowaniu całej inwestycji (w przypadku inwestycji trwających do 12 miesięcy) albo w transzach (w przypadku inwestycji trwających powyżej 12 miesięcy).

Dofinansowanie do brutto czy netto

Zgodnie z treścią uchwały Rady Ministrów ustanawiającej RFPŁ, wysokość przyznanego dofinansowania przewidziana jest jako procent całkowitej łącznej wartości wynagrodzenia wykonawcy za wykonanie zadania inwestycyjnego – tym samym większość JST wnioskowała o dofinansowanie do kwoty brutto. Według zasad przyznawania środków z RFPŁ, niektóre inwestycje mogą liczyć na dofinansowanie w wysokości nawet 95% wartości inwestycji (brutto). Obiektywnie zatem nie można wykluczyć sytuacji, w których otrzymane dofinansowanie obejmie także część podatku VAT.

Biorąc pod uwagę obecne realia rynkowe, w części przypadków może okazać się, że finalna wartość inwestycji znacznie przewyższy wartość przewidywaną we wniosku o dofinansowanie. Zgodnie z § 1 ust. 3 Załącznika do uchwały, w takim przypadku wnioskodawca jest zobowiązany do pokrycia różnicy między wartością przewidywaną a wartością ostateczną, zwiększając tym samym udział własny w sfinansowaniu inwestycji. Może się więc okazać, że w takiej sytuacji dofinansowanie obejmie w praktyce jedynie wartość netto inwestycji, potencjalnie rozwiązując kwestię podwójnego finansowania w przypadku odliczenia VAT. Jest to jednak specyficzny przypadek, który z całą pewnością nie rozwiązuje wszystkich problemów kwalifikowalności VAT w ramach RFPŁ.

Co zatem w przypadku, gdy dofinansowanie obejmuje również VAT, który potencjalnie podlegać może odliczeniu?

Jak wskazywaliśmy na wstępie – w przypadku wielu inwestycji może się okazać, że związany z nimi VAT podlega odliczeniu, a dobrowolna rezygnacja z jego odzyskania nie wpływa na kwalifikowalność i rodzi ryzyko niegospodarności. Kolejnym etapem powinno więc być rozstrzygnięcie, co zrobić z odzyskanym podatkiem. Rozważania te sprowadzają się do dwóch głównych możliwości – zwrot odzyskanego VAT instytucji dofinansowującej, o którym de facto nie ma mowy w żadnych wytycznych w ramach RFPŁ, lub wykorzystanie odzyskanych środków na inne wydatki (np. majątkowe – jak w przypadku RFIL), co wymagałoby jednak potwierdzenia odpowiednich organów.

Chcąc rozstrzygnąć powyższą kwestię prawidłowego rozliczania środków RFPŁ przypadających na VAT podlegający odliczeniu, JST kierują pisma do Kancelarii Prezesa Rady Ministrów i Banku Gospodarstwa Krajowego, jako podmiotów odpowiedzialnych za realizację Programu. I choć od rozpoczęcia naboru na pierwszą edycję Programu Inwestycji Strategicznych minęło już sporo czasu, JST nadal pozostają bez odpowiedzi.

Praktyczne działania

Jakkolwiek brak jest oficjalnych decyzji w tej sprawie, zważywszy na ogólny zamysł i cel obu Funduszy wydaje się, że w przypadku odzyskania VAT dofinansowanie na niego przypadające powinno pozostać w JST do wykorzystania, a nie podlegać zwrotowi. Należy jednak pamiętać, że nie można wykluczyć odmiennego podejścia i dlatego tak ważne jest, aby w przypadku braku jednoznacznego oficjalnego stanowiska samorządy indywidualnie podejmowały działania zabezpieczające. W tej niejasnej sytuacji, precyzyjne ustalenie możliwości i zakresu odliczenia VAT w ramach poszczególnych inwestycji dofinansowanych z RFPŁ jest absolutnie kluczowe dla ograniczenia potencjalnych ryzyk związanych z pobraniem nadmiernych kwot dofinansowania. Jest to pierwszy krok, który umożliwi JST dalsze działania w celu zabezpieczenia swoich indywidualnych interesów.