Kontrole JPK: Jaka przyszłość czeka podatników?

Czynności sprawdzające z wykorzystaniem JPK

Po roku obowiązywania JPK resort finansów wskazał również, ile czynności sprawdzających przeprowadzono z wykorzystaniem JPK. Urzędy skarbowe i byłe urzędy kontroli skarbowej (obecnie urzędy celno-skarbowe) przeprowadziły i zakończyły łącznie 7 530 takich czynności, a 3 458 czynności pozostaje w toku. Tylko 26 z zakończonych czynności sprawdzających i 13 spośród czynności w toku zostało przeprowadzone przez byłe UKS. W wyniku ustaleń dokonanych w czynnościach sprawdzających i kontrolach z wykorzystaniem JPK, urzędy skarbowe przeprowadziły i zakończyły 2 postępowania podatkowe, a 4 postępowania pozostają w toku. Byłe urzędy kontroli skarbowej i urzędy celno-skarbowe wszczęły do dnia 30 kwietnia 2017 r. 20 postępowań kontrolnych z wykorzystaniem JPK, z czego 4 zostały zakończone.

Plany rozwoju narzędzi do analizy JPK

Ministerstwo Finansów we współpracy ze spółką Aplikacje Krytyczne rozwija narzędzia do zaawansowanej analityki danych, w tym opartej na statystyce matematycznej.

Powyższe narzędzie wykorzystywać będzie tzw. Fundament Danych, czyli hurtownię danych, która będzie zbierać i przekazywać do analizy informacje z kilkudziesięciu systemów informatycznych oraz z baz zewnętrznych. Obecnie system zrealizowany został częściowo i zbiera dane z kilku systemów informatycznych resortu finansów.  Z Fundamentem Danych zostanie zintegrowany System Analityczny Administracji Skarbowej, a w przyszłości również wszystkie inne narzędzia analityczne, które funkcjonują w resorcie finansów. Planowo takie rozwiązanie zostanie udostępnione Ministerstwu około września 2017 r.

Resort finansów korzysta już z aplikacji o nazwie ANALIZATOR_JPK. Jest to narzędzie informatyczne przeznaczone do prowadzenia czynności sprawdzających z wykorzystaniem plików JPK: weryfikacji transakcji wykazanych w pliku JPK_VAT oraz porównania danych z pliku JPK_VAT z innymi danymi będącymi w posiadaniu Krajowej Administracji Skarbowej (KAS). Ministerstwo wykorzystuje do tego obecnie siedem raportów i podraportów.

Do 31 sierpnia 2017 r. MF ma otrzymać dodatkowe narzędzie do automatycznej analizy i weryfikacji danych zawartych w Repozytorium JPK z danymi z deklaracji VAT-7/7K oraz VAT UE, a także informacjami o podmiotach stanowiących potencjalne zagrożenie dla systemu podatkowego.

Wymagania w zakresie przygotowywanych rozwiązań informatycznych do kontroli JPK zostało powierzone odrębnej jednostce analitycznej KAS – Centrum Analiz i Planowania Administracji Skarbowej we Wrocławiu. Centrum wyspecyfikowało zakres raportów analitycznych do weryfikacji danych z plików JPK_VAT z innymi danymi będącymi w posiadaniu administracji skarbowej oraz odpowiada za weryfikację narzędzi dostarczanych przez spółkę Aplikacje Krytyczne. Opracowało także własne rozwiązanie (tzw. WRO-System) do udostępniania plików JPK_VAT dla pracowników organów podatkowych i celno-skarbowych.

Jakie testy JPK wykonuje MF?

Podatnicy mogli się już przekonać, że fiskus nie tylko analizuje pliki JPK_VAT, ale również wysyła automatyczne wezwania do złożenia wyjaśnień w przypadku wykrycia nieprawidłowości.

W odpowiedzi z dnia 24 czerwca 2017 r. na interpelację nr 13066 wskazano, że obecnie wykonywane są następujące testy:

• wykrywanie niezgodności co do kwot w plikach JPK_VAT i deklaracjach VAT za ten sam okres;
• identyfikacja niezgodności co do kwot transakcji wykazanych przez kontrahentów w złożonych przez nich plikach JPK_VAT;
• weryfikacja, czy faktury zakupowe uwzględnione w plikach JPK_VAT zostały wystawione przez podmioty zarejestrowane jako czynni podatnicy VAT;
• poszukiwanie różnic w zakresie wewnątrzwspólnotowych dostaw i nabyć towarów,
• wykrywanie różnic w zakresie dostaw i nabyć objętych odwrotnym obciążeniem.

Dwa ostatnie to nowość w stosunku do dotychczasowej weryfikacji plików JPK_VAT. W toku weryfikacji plików za luty, marzec, kwiecień i maj MF informowało o przeprowadzeniu tylko trzech pierwszych testów. Konkluzji w zakresie dwóch ostatnich testów, prawdopodobnie możemy się spodziewać w odniesieniu do rozliczeń za kolejne miesiące.

W plikach JPK złożonych za luty i marzec wykryto odpowiednio:

• 3 993 (luty) i 3506 (marzec) rozbieżności w przekazanych plikach JPK_VAT i deklaracjach złożonych za tożsamy okres;
• 29 720 (luty) i 7 295 (marzec) rozbieżności co do zgodności kwot transakcji wykazanych przez kontrahentów w plikach JPK_VAT;
• 11 592 (luty) i 13 680 (marzec) przypadków uwzględniania przez podmioty składające pliki JPK_VAT faktur VAT wystawionych przez podmioty, które nie posiadają statusu czynnego podatnika.

Po pierwszej turze weryfikacji plików JPK_VAT, pojawiło się w nich znacznie mniej rozbieżności co do kwot transakcji wykazywanych przez kontrahentów. Może to być efekt poprawienia przez Ministerstwo testu porównującego kwoty wykazane w plikach JPK_VAT podatników z tymi, jakie wykazali ich kontrahenci. W ramach weryfikacji, identyfikowane były rozbieżności pomiędzy danymi dostawców i nabywców – co istotne – za ten sam okres rozliczeniowy. W wielu przypadkach taki test kończy się wynikiem negatywnym wynikającym z przepisów podatkowych, które pozwalają na odliczenie podatku przez nabywcę w innym miesiącu, niż rozpoznanie podatku należnego przez dostawcę (np. jeżeli faktura została otrzymana przez nabywcę w miesiącu późniejszym, niż nastąpiła sprzedaż).

Zmniejszyła się również ilość plików JPK_VAT, które nie uzgadniały się z deklaracją VAT, co może świadczyć o tym, że podatnicy zaczęli weryfikować prawidłowość plików JPK przed wysyłką. Spadek liczby niezgodności nie jest jednak znaczny. Może to wskazywać na fakt, że podatnicy wciąż mają problemy z dostosowaniem swoich rozwiązań informatycznych do obsługi generowania VAT-7 i plików JPK_VAT o zgodnym zakresie danych. Wielu podatników tworzy je na podstawie manualnych zestawień, przy których nietrudno o błąd.

W marcu nastąpił jednak w stosunku do lutego wzrost ilości faktur wystawionych przez podmioty niezarejestrowane jako czynni podatnicy VAT. To zjawisko może wynikać z trwającego od początku roku wykreślania podmiotów z rejestru podatników VAT. 

„Miękkie oddziaływanie behawioralne”

Raporty zawierające powyższe niezgodności zostały przekazane do właściwych organów KAS, które na tej podstawie podejmowały różnego rodzaju działania, w szczególności wszczynały czynności sprawdzające lub kontrole podatkowe.

Na uwagę zasługuje w szczególności „miękkie oddziaływanie behawioralne” – jak określono w odpowiedzi na interpelację nr 13066 sposób komunikowania podatnikom niezgodności w plikach JPK_VAT. Podmioty, które zgłosiły urzędom skarbowym swój adres e-mail lub numer telefonu komórkowego, otrzymały po weryfikacji automatyczne powiadomienia o stwierdzonych rozbieżnościach z pouczeniem o możliwości złożenia korekt.

Po analizie plików za luty i za marzec, w odniesieniu do każdego z tych miesięcy wysłano przeszło 5,5 tysiąca takich wiadomości e-mail. W stosunku do plików za marzec, wysłano również ponad 2,6 tysiąca wiadomości SMS. Powiadomienia były wysyłane także w pocztą tradycyjną. Aktualnie wysyłane są powiadomienia dla podatników o nieprawidłowościach w plikach za kwiecień i maj.

Więcej czynności analitycznych

Biorąc pod uwagę podstawowy cel MF, którym jest zmniejszenie luki w VAT, możemy spodziewać się wyraźnej tendencji wzrostowej w czynnościach analitycznych wykonywanych przez MF. Jak wskazuje resort finansów, w realizacji tego celu pomóc ma spółka celowa Aplikacje Krytyczne. Już teraz można zaobserwować efekty działań kontrolnych, dowodem czego jest poprawa ściągalności podatku VAT przez Skarb Państwa.

Warto zauważyć, że MF nie dysponuje jeszcze pełnym zakresem narzędzi analitycznych, które planuje wykorzystywać. Można spodziewać się, że w ostatnim kwartale bieżącego roku, kiedy to MF otrzyma wszystkie produkty służące do kompleksowej i pełnej analizy plików JPK, jak również pozostałych deklaracji VAT, działania weryfikacyjne rozliczeń VAT będą jeszcze bardziej zautomatyzowane. Pozwoli to na sprawniejszą i szybszą identyfikację niezgodności w przekazanych przez podatników danych. Bardziej kompleksowa weryfikacja sprawi, że podatnicy będą musieli przykładać więcej uwagi do rozliczeń składanych do urzędu skarbowego.

W tym kontekście nie można zapominać o projekcie stworzenia Centralnego Rejestru Faktur, który według początkowych założeń miał zostać uruchomiony w 2017 r. Na jego realizację będziemy musieli jednak jeszcze poczekać. W odpowiedzi na interpelację nr 13066 z dnia 24 czerwca 2017 r. MF przyznało, że prace związane z wdrożeniem repozytorium, do którego w czasie rzeczywistym trafiałyby dane z wystawionych faktur, są dopiero na etapie koncepcyjnym.

JPK korzystne również dla podatników?

Resort finansów wskazuje, że automatyczne raportowanie jest korzystne również z punktu widzenia podatników. Organy podatkowe automatycznie informują ich o nieprawidłowościach, które wymagają wyjaśnienia. Otrzymanie informacji o niezgodności pozwala – zdaniem MF – dokonać we własnym zakresie stosownych korekt i uniknąć kontroli lub postępowania podatkowego. Jednocześnie szybkie zidentyfikowanie przez podatnika ryzykownego kontrahenta oraz skorygowanie dokonanych z nim transakcji pozwoli uniknąć innych niekorzystnych dla niego skutków podatkowych.

Informację tę można jednak zestawić z poprzednimi komunikatami, w których organy podatkowe zapowiadały, że wykrycie nieprawidłowości w plikach JPK może być pierwszym sygnałem do wszczęcia kontroli. Można więc wywnioskować, że JPK faktycznie uchroni podatników przed nadmiernym kontaktem z fiskusem, ale tylko pod warunkiem, że ANALIZATOR_JPK nie wykryje w pliku błędów.

Pełna treść powołanych odpowiedzi na interpelacje:

• Odpowiedź na interpelację ws. wykorzystania JPK w postępowaniach i kontrolach
• Odpowiedź na interpelację ws. działania spółki Aplikacje Krytyczne