Q&A po webinarze: Pomoc dla Ukrainy – aspekty podatkowe i prawne

Artykuł

Q&A po webinarze: Pomoc dla Ukrainy – aspekty podatkowe i prawne

Odpowiedzi na najczęstsze wątpliwości podatników

Podczas webinaru omówiliśmy kluczowe kwestie podatkowe i prawne związane ze świadczeniem pomocy dla uchodźców z Ukrainy oraz legalizacją ich pobytu i zatrudnienia w Polsce.

Aby ułatwić Państwu zrozumienie nowych przepisów, przygotowaliśmy odpowiedzi na wybrane, najczęściej pojawiające się wątpliwości, które zgłaszali nam Państwo podczas webinaru ,,Pomoc dla Ukrainy – aspekty podatkowe i prawne”, w sesji Q&A.

Pomoc dla Ukrainy – aspekty podatkowe i prawne

Obejrzyj nagranie

Świadczenia pomocowe w kontekście PIT, CIT i VAT

Maja Zabawska

 

Partner Associate, ekspertka w zakresie PIT I ZUS
 

Zobacz profil ekspertki

1. Relokujemy pracowników z ukraińskiego podmiotu do Polski. Czy będą musieli opłacać podatek i ubezpieczenia społeczne w Polsce, pracując tutaj na podstawie ukraińskiej umowy o pracę?

Jeżeli chodzi o podleganie PIT i ZUS, nie zostały wobec uchodźców z Ukrainy wprowadzone żadne szczególne zasady. Wyjątkiem jest możliwość złożenia oświadczenia, w którym osoba fizyczna objęta ustawą o pomocy obywatelom Ukrainy deklaruje spełnienie warunku posiadania w Polsce centrum interesów osobistych lub gospodarczych (tj. centrum interesów życiowych). Złożenie takiego oświadczenia jest równoznaczne z potwierdzeniem posiadania w Polsce miejsca zamieszkania dla celów podatkowych (rezydencji podatkowej), czyli nieograniczonego obowiązku podatkowego.

W przypadku złożenia powyższego oświadczenia lub po prostu spełnienia warunków ustawowych (tj. jeśli dana osoba spędzi w Polsce co najmniej 183 dni lub przeniesie do Polski centrum interesów osobistych lub ekonomicznych, np. przeprowadzi się do Polski wraz z najbliższą rodziną), jej wynagrodzenie za pracę w Polsce (również uzyskiwane na podstawie ukraińskiej umowy o pracę) będzie od razu podlegało opodatkowaniu w Polsce.

Jeśli chodzi o nierezydentów podatkowych w Polsce, to ich wynagrodzenie z Ukrainy za pracę wykonywaną w Polsce, również może na mocy umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania podlegać opodatkowaniu w Polsce, jeśli: a) ich pobyt na terytorium Polski przekroczy 183 dni w trakcie roku kalendarzowego, b) przyjmujący ich polski podmiot z grupy będzie ponosić koszt ich wynagrodzenia (stanie się ekonomicznym pracodawcą) lub c) dojdzie do powstania zakładu ukraińskiego podmiotu na potrzeby CIT, a ich praca zostanie z nim powiązana.

Wszelkie obowiązki podatkowe wynikające z konieczności opodatkowania dochodu z ukraińskiej umowy o pracę (w tym obowiązek comiesięcznej wpłaty zaliczek na podatek dochodowy) spoczywają formalnie na pracowniku.

Jeśli chodzi o składki na ubezpieczenie społeczne, to Polskę i Ukrainę łączy umowa dotycząca zabezpieczenia społecznego. Teoretycznie wynagrodzenie z ukraińskiej umowy za pracę wykonywaną w Polsce może na jej podstawie podlegać oskładkowaniu w Polsce, a ukraiński pracodawca ma w takim przypadku obowiązek zarejestrowania się w Polsce jako płatnik składek. Obowiązku tego można uniknąć poprzez uzyskaniu w Ukrainie zaświadczenia o podleganiu ukraińskim składkom w okresie relokacji.

 

2. Przekazaliśmy naszym niektórym pracownikom dodatkowe środki pieniężne, w związku z przyjęciem przez nich uchodźców z Ukrainy. Czy możemy zwolnić je z opodatkowania?

Dodatkowe środki przekazane własnym pracownikom co do zasady powinny podlegać PIT i ZUS jako element wynagrodzenia za pracę. Ewentualnie możliwe jest rozważenie potraktowania takich wypłat jako indywidualnych zapomóg losowych, które (jeśli wypłacone są ze środków obrotowych) podlegają zwolnieniu od podatku PIT do całkowitej wysokości 10 000 zł. rocznie na osobę (po zakończeniu roku, w którym zakończono stan epidemii limit ten powróci do wysokości 6 000 zł. rocznie) oraz nielimitowanemu zwolnieniu z ZUS.

Jednak, aby zapomogowy charakter płatności (i zwolnienie) nie budził wątpliwości organów podatkowych wskazane jest wprowadzenie przez podmiot przyznający zapomogi regulaminu lub zasad przyznawania zapomogi. Szczególnie istotne jest w takim przypadku posiadanie dokumentacji potwierdzającej wystąpienie po stronie osoby otrzymującej zapomogę indywidualnego zdarzenia losowego. Warto rozważyć uzyskanie w takim przypadku interpretacji podatkowej potwierdzającej możliwość zwolnienia.

Jednocześnie zwracamy uwagę, że przyznanie takich środków z ZFŚS (zapomoga taka podlega co do zasady nielimitowanemu zwolnieniu z PIT i ZUS) wymagałoby analizy, czy w danych okolicznościach taka wypłata byłaby w ogóle możliwa na gruncie przepisów dotyczących ZFŚS.
 

Karolina Kruś

 

Partner Associate, ekspertka w zakresie podatku CIT
 

Zobacz profil ekspertki

3. Czy darowizny przekazane na pomoc Ukrainie można zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów, a następnie odliczyć je od dochodu?

Ustawodawca w ustawie z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa nie przewidział szczegółowych uregulowań wyłączających możliwość odliczenia od dochodu wydatków na pomoc Ukrainie zaliczonych do kosztów podatkowych na podstawie tej ustawy (dalej: „specustawa”). Sam art. 18 ustawy o CIT w ust. 1k wskazuje, że odliczenia darowizn od dochodu nie stosuje się w przypadku, gdy podatnik zaliczył wartość przekazanej darowizny do kosztów uzyskania przychodów jedynie na podstawie art. 16 ust. 1 pkt 14. W związku z tym, zakładając racjonalność ustawodawcy, można by argumentować, że odliczenie od dochodu wydatków na pomoc Ukrainie zaliczonych do kosztów podatkowych na podstawie specustawy o pomocy obywatelom Ukrainy jest możliwe. Dokonując jednak wykładni funkcjonalnej wspomnianych przepisów, wydaje się że umożliwienie podatnikom takiego zachowania nie było intencją ustawodawcy.

 

4. Czy warunkiem zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów na podstawie specustawy lub odliczenia od dochodu na podstawie art. 18 ustawy o CIT darowizn jest posiadanie przez obdarowanego statusu organizacji pożytku publicznego (OPP)?

Zgodnie z art. 18 ustawy o CIT odliczeniu od dochodu podlegają darowizny przekazane na cele określone w art. 4 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, organizacjom, o którym mowa w art. 3 ust. 2 i 3 tej ustawy, lub równoważnym organizacjom, określonym w przepisach regulujących działalność pożytku publicznego, obowiązujących w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej lub innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego, prowadzącym działalność pożytku publicznego w sferze zadań publicznych, realizującym te cele.

Stosownie natomiast do specustawy o pomocy obywatelom Ukrainy, kosztem uzyskania przychodów są koszty wytworzenia lub cena nabycia rzeczy lub praw będących przedmiotem darowizn przekazanych w okresie od dnia 24 lutego 2022 r. do dnia 31 grudnia 2022 r. na cele związane z przeciwdziałaniem skutkom działań wojennych na terytorium Ukrainy:

a. organizacjom, o których mowa w art. 3 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, lub równoważnym organizacjom określonym w przepisach regulujących działalność pożytku publicznego obowiązujących na terytorium Ukrainy,
b. jednostkom samorządu terytorialnego,
c. Rządowej Agencji Rezerw Strategicznych,
d. podmiotom wykonującym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub na terytorium Ukrainy działalność leczniczą lub działalność z zakresu ratownictwa medycznego.

Mając na uwadze powyższe należy zaznaczyć, że art. 3 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie wskazuje jedynie rodzaje podmiotów, które mogą świadczyć działalność pożytku publicznego. Korzystanie z możliwości odliczenia przekazanych darowizn lub zaliczenia ich do kosztów uzyskania przychodów nie zostało przez ustawodawcę w żaden sposób uzależnione od konieczności posiadania przez obdarowanego statusu organizacji pożytku publicznego poprzez uzyskanie wpisu do odpowiedniego rejestru. W związku z powyższym warunkiem zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów na podstawie specustawy lub odliczenia od dochodu na podstawie art. 18 ustawy o CIT darowizn nie jest posiadanie przez obdarowanego statusu OPP.

 

5. Czy możliwe jest zaliczenie do kosztów uzyskania przychodów przekazanych świadczeń na pomoc Ukrainie w ramach CSR?

Ustawy podatkowe nie zawierają definicji działalności związanej ze społeczną odpowiedzialnością biznesu (CSR). Stosowana przez organy podatkowe definicja wynika z ich praktyki oraz aktów o charakterze międzynarodowym. Bazując zatem na stanowisku organów podatkowych, należy wskazać że zakwalifikowanie wydatków z zakresu CSR do kosztów podatkowych uzależnione jest od spełnienia następujących warunków:

a. działania z zakresu CSR powinny wynikać z wcześniejszej strategii i planu działania;
b. podatnik powinien informować o podejmowaniu działań z zakresu CSR;
c. wydatki na CSR muszą być związane z prowadzoną działalnością gospodarczą i poniesione w celu osiągnięcia przychodów ze źródła przychodów lub w celu zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów;
d. głównym celem podatnika nie może być wykreowanie swojego pozytywnego wizerunku;
e. przekazane świadczenie nie może zostać uznane za darowiznę w rozumieniu art. 16 ust. 1 pkt 14 ustawy o CIT.

Należy jednocześnie zaznaczyć, że preferowanym przez ustawodawcę sposobem zaliczenia do kosztów podatkowych wydatków przekazanych na pomoc Ukrainie jest rozwiązanie przewidziane w specustawie o pomocy obywatelom Ukrainy. Możliwość zaliczenia do KUP wydatków tego rodzaju jako wydatków z zakresu CSR powinna stanowić wyjątek, jedynie w przypadku braku możliwości skorzystania ze specustawy. W takiej sytuacji, przed ujęciem wskazanego wydatku w wyniku podatkowym, warto uzyskać interpretację indywidualną Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej potwierdzającą możliwość zaliczenia do kosztów podatkowych tego typu wydatków.

 

6. Czy możliwe jest zaliczenie do kosztów uzyskania przychodów pomocy dla Ukrainy przekazywanej bezpośrednio osobom fizycznym?

Ustawodawca w zakresie specustawy o pomocy obywatelom Ukrainy oraz w art. 18 ustawy o CIT nie przewidział możliwości obniżenia wyniku podatkowego o wydatki na bezpośrednią pomoc obywatelom Ukrainy. W takim przypadku, jeśli podatnik chciałby skorzystać z możliwości zaliczenia przekazanej pomocy do kosztów podatkowych i jednocześnie bezpośrednio decydować o jej charakterze, wartym rozważeniem rozwiązaniem jest możliwość powołania przez niego fundacji. Należy zaznaczyć, że na mocy art. 38w specustawy o pomocy obywatelom Ukrainy przekazane na rzecz fundacji darowizny będą podlegały zaliczeniu do kosztów uzyskania przychodów podatnika. Jednocześnie na podstawie art. 38x wskazanej ustawy, nie będą one stanowiły przychodu po stronie fundacji.

 

7. W jaki sposób należy dokumentować przekazanie darowizny?

Sposób udokumentowania przekazania darowizny uzależniony jest od tego, czy podatnik będzie korzystał z rozwiązań przewidzianych w specustawie o pomocy obywatelom Ukrainy, czy z możliwości odliczenia przekazanych darowizn od dochodu przewidzianego w art. 18 ustawy o CIT.

Specustawa dotycząca pomocy obywatelom Ukrainy nie przewidziała szczególnych wymogów związanych z udokumentowaniem przekazanych darowizn. Należy zwrócić jednak uwagę, że zgodnie z ogólnymi zasadami związanymi z kosztami uzyskania przychodów, w celu zaliczenia wydatków do kosztów podatkowych, podatnik powinien dysponować dowodem poniesienia kosztu w danej wysokości.

Inaczej sytuacja wygląda w przypadku odliczenia darowizn od dochodu. Zgodnie z art.18 ust. 1c ustawy o CIT odliczenie darowizn stosuje się, jeżeli wysokość darowizny jest udokumentowana dowodem wpłaty na rachunek płatniczy obdarowanego lub jego rachunek w banku, inny niż rachunek płatniczy, a w przypadku darowizny innej niż pieniężna - dokumentem, z którego wynika wartość tej darowizny, oraz oświadczeniem obdarowanego o jej przyjęciu.

Krzysztof Kutek

 

Menedżer, ekspert w zakresie podatku VAT
 

Zobacz profil ekspert
 

8. Czy darowizny rzeczowe przekazywane w celu udzielania pomocy ofiarom wojny w Ukrainie podlegają VAT?

Zgodnie z ustawą o VAT nieodpłatne wydanie towarów podlega opodatkowaniu VAT w sytuacji gdy podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do odliczenia VAT naliczonego z tytułu nabycia lub wytworzenia takich towarów. W celu ustalenia czy darowizna rzeczowa podlega opodatkowaniu VAT kluczowe jest zatem ustalenie, czy przekazywane towary zostały nabyte lub wytworzone z zamiarem wykorzystania ich do czynności opodatkowanych.

Jeśli więc towary zostały zakupione z zamiarem ich wykorzystania do czynności opodatkowanych, a następnie podatnik decyduje się przekazać je nieodpłatnie np. na cele pomocy ofiarom wojny w Ukrainie, to zasadniczo taka darowizna podlega opodatkowaniu VAT.

Co istotne, pod pewnymi warunkami nieodpłatne przekazanie towarów które podlega opodatkowaniu VAT,  w celu pomocy ofiarom wojny na Ukrainie, może korzystać ze stawki VAT 0%. Rozporządzenie Ministra Finansów przewiduje możliwość zastosowania takiej stawki w odniesieniu do m.in. do nieodpłatnych dostaw towarów na cele związane z pomocą ofiarom skutków działań wojennych na terytorium Ukrainy dokonywanych na rzecz i) Rządowej Agencji Rezerw Strategicznych, ii) podmiotów leczniczych w rozumieniu art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej oraz iii) jednostek samorządu terytorialnego. Dodatkowym warunkiem jest zawarcie pisemnej umowy między podatnikiem dokonującym darowizny oraz jednym z ww. podmiotów, z której wynika, że dostarczane towary lub świadczone usługi będą wykorzystane na cele związane z pomocą ofiarom skutków działań wojennych na terytorium Ukrainy.

 

9. Czy od towarów nabytych z zamiarem darowizny dla organizacji zajmującej się pomocą humanitarną podatnikowi przysługuje prawo do odliczenia VAT?

Prawo do odliczenia VAT naliczonego z tytułu nabycia towarów przysługuje, o ile towary zostały nabyte w celu ich wykorzystania do wykonywania czynności opodatkowanych VAT w ramach działalności gospodarczej podatnika. W przypadku gdy podatnik będący przedsiębiorcą nabywa towary, które mają być przedmiotem darowizny rzeczowej, istnieją argumenty żeby uznać, że także takie nabycie jest dokonywane w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą. Jednakże, organy podatkowe mogą zakwestionować prawo do odliczenia VAT w takim przypadku twierdząc, że nabycie towarów w celu ich nieodpłatnego przekazania oznacza brak zamiaru wykorzystywania takich towarów w działalności opodatkowanej, a w konsekwencji, że prawo do odliczenia VAT naliczonego z tytułu takiego nabycia nie przysługuje podatnikowi.

 

10. Czy darowizny pieniężne przekazywane organizacjom zajmującym się pomocą humanitarną podlegają VAT?

Darowizny pieniężne nie podlegają opodatkowaniu VAT, ponieważ środki pieniężne same w sobie nie stanowią towaru, a ich przekazanie nie jest uznawane za usługę. Tym samym darowizna pieniężna nie mieści się w katalogu czynności podlegających opodatkowaniu VAT.

Zatrudnianie uchodźców z Ukrainy

Katarzyna Sarek-Sadurska

 

Radca prawny, Partner, Deloitte Legal, ekspertka w obszarze Prawa Pracy
 

Zobacz profil ekspertki

1. Jakie dokumenty muszą być przygotowane w kontekście zatrudnienia Ukraińców? Co z osobami z obywatelstwem Ukraińskim, które nie przyjeżdżają do Polski bezpośrednio z Ukrainy? Jakie przepisy ich obejmują?

Wymagane są takie samy dokumenty jak w przypadku innych pracowników (np. umowa o pracę, informacja o warunkach zatrudnienia oraz skierowanie na badanie lekarskie, rejestracja w ZUS). Dodatkowo fakt zatrudnienia obywatela z Ukrainy należy zgłosić w ciągu 14 dni od podjęcia pracy za pośrednictwem portalu praca.gov.pl: Zatrudnianie cudzoziemców - Powiadomienie o powierzeniu wykonywania pracy obywatelowi Ukrainy.

Informacje dotyczące pracownika, które pracodawca musi przekazać urzędowi to: imię i nazwisko, data urodzenia, płeć, obywatelstwo, dane dokumentu pozwalającego ustalić tożsamość i numer PESEL (o ile został nadany, PESEL nie jest wymagany do podjęcia zatrudnienia).

Nowelizacja z 12 marca 2022 r. ustawy z 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa usunęła słowo "bezpośrednio". W związku z tym nie ma już ograniczeń związanych z bezpośrednim przyjazdem z tertorium Ukrainy. Istotne nadal jest aby przybycie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z terytorium Ukrainy miało związek z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium tego państwa.


2. Jak wygląda kwestia zatrudniania uchodźców z Ukrainy?

Wszyscy obywatele Ukrainy przebywający legalnie w Polsce mogą zostać zatrudnieni przez pracodawców zarejestrowanych Polsce. Nie jest wymagane żadne dodatkowe zezwolenie.

Uwaga: pracodawca musi zgłosić fakt zatrudnienia w ciągu 14 dni od podjęcia pracy za pośrednictwem portalu praca.gov.pl: Zatrudnianie cudzoziemców - Powiadomienie o powierzeniu wykonywania pracy obywatelowi Ukrainy.

Informacje dotyczące pracownika, które pracodawca musi przekazać urzędowi to: imię i nazwisko, data urodzenia, płeć, obywatelstwo, dane dokumentu pozwalającego ustalić tożsamość i numer PESEL (o ile został nadany, PESEL nie jest wymagany do podjęcia zatrudnienia).

 

W razie dodatkowych pytań – zapraszamy do kontaktu z naszymi ekspertami.

Zobacz także:

Praktyczny poradnik po przepisach ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy


Kwestie legalności pobytu, zatrudnienia oraz dostępu do edukacji, świadczeń socjalnych oraz opieki medycznej
 

DOWIEDZ SIĘ WIĘCEJ

Czy ta strona była pomocna?