Polska transformacja energetyczna

Decyzja o atomie

Za najważniejsze wydarzenie w 2023 roku, a jednocześnie to o największych długofalowych skutkach dla polskiej energetyki, możemy uznać decyzję o budowie elektrowni jądrowej w Polsce.

Planowana elektrownia (na dziś mamy już informacje o kolejnych inwestycjach) wpłynie zarówno na zmianę krajowego miksu energetycznego, jak i będzie kluczowym krokiem w kierunku dekarbonizacji. Energetyka jądrowa to także polska droga do osiągnięcia celów niskoemisyjnych, ponieważ poziom emisji gazów cieplarnianych w całym cyklu życia elektrowni jądrowej jest porównywalny do poziomu emisji energii wytworzonej w farmach wiatrowych w przeliczeniu na 1 MWh. Oczywiście ta oraz każda kolejna elektrownia jądrowa będą stanowić wyzwanie w postaci wysokich kosztów budowy, wyboru operatora, rozwoju infrastruktury towarzyszącej czy tematu pozyskania paliwa oraz składowania odpadów jądrowych. Na chwilę obecną nie jest jeszcze znany model biznesowy (także finansowy) krajowych inwestycji jądrowych, jednak decyzja o budowie już przeszła pierwszy test w postaci kontynuacji ponad podziałami. Co ważne, pojawia się społeczna akceptacja i świadomość dla tego typu działań.

Wiatraki nabierają rozpędu, czyli nowelizowanie ustawy 10H

O ile samej nowelizacji ustawy nie uważamy za przełom legislacyjny, o tyle był to wyraźny sygnał dla inwestorów o podniesieniu priorytetu dla rozwoju energetyki wiatrowej na lądzie w Polsce. Końcówka ubiegłego roku w postaci próby podjęcia kolejnego kroku w stronę wiatraków, wspiera ten trend i tym samym zapowiada zmiany w przepisach w roku 2024. Wracając do nowelizacji, mimo że pierwotny projekt zakładał 500 m odległości w przypadku lokalizowania, budowy lub przebudowy elektrowni wiatrowej od budynku mieszkalnego albo budynku o funkcji mieszanej, to jednak odległość nie mniejsza niż 700 metrów także zyskała poparcie środowiska skupionego wokół wspierania rozwoju onshore.

Na chwilę obecną trudno jest stwierdzić, na ile i jakie będzie miało to realne przełożenie na wzrost inwestycji w Polsce w tym obszarze, aczkolwiek w Deloitte zauważamy bardzo duże zainteresowanie tym zagadnieniem zarówno po stronie odbiorców energii, jak i inwestorów zewnętrznych.

Rośnie świadomość energetyczna polskich odbiorców

Pierwszy przełom w wyraźnym wzroście świadomości energetycznej mogliśmy obserwować wraz z uwolnieniem rynku energii, po wejściu w życie zasady TPA w 2007 roku. W roku 2015 wprowadzenie 20 stopnia zasilania przez PSE było kolejnym momentem, kiedy odbiorcy energii zaczęli analizować obszar energetyczny w swoich przedsiębiorstwach. W 2023, o czym pisaliśmy w raporcie pt. „Czy już czas na kolejną interwencję lub reorganizację rynku?” zmienił się obrót na TGE, zmalał udział rynku terminowego, znacząco wzrósł udział rynku SPOT, a tym samym oferty skierowane do odbiorców energii, na skutek zniesienia obliga giełdowego oraz kryzysu energetycznego będącego m.in. skutkiem wojny w Ukrainie, wyglądają zupełnie inaczej niż te, które były w portfolio sprzedawców energii w ostatnich latach. Oferty opierają się głowienie o Rynek Dnia Następnego, na którym płynność jest duża, z kolei oferty ze stałą ceną mają bardzo krótki termin ważności – nierzadko liczone w minutach.

Co to w praktyce oznacza? Odbiorcy, i to również Ci mniej energochłonni, zmienili modele zakupowe, decydowali się także na inwestowanie we własne źródło OZE lub/i umowy typu cPPA. Inwestują również w efektywność energetyczną w swoich budynkach. Obawa przed zmiennością ceny energii oraz o bezpieczeństwo dostaw wpłynęła na wzrost świadomości energetycznej odbiorców energii w Polsce.

Odblokowanie środków z KPO

Wśród prognozowanych wydarzeń, które wpłyną na rynek energetyczny w Polsce w zbliżającym się roku najważniejsze wydaje się odblokowanie środków z podstawowego KPO. O ile inwestycje w OZE w postaci wiatraków czy fotowoltaiki nie wymagają już w regionie tak dużego wsparcia z funduszy niekomercyjnych (co pokazują chociażby wyniki ostatnich aukcji OZE), o tyle transformacja ciepłownictwa, sieci dystrybucyjnych, offshore czy magazynowanie energii bez wsparcia finansowego nie są praktycznie możliwe. W planach jest prawie 60 miliardów euro w postaci niskooprocentowanych pożyczek oraz bezzwrotnych grantów.

Powrót obliga giełdowego

Trudne czasy wymagają trudnych narzędzi. Jednak wielu uczestników rynku, w tym odbiorcy, prosumenci i spółki obrotu czy wreszcie sama giełda, oczekują powrotu do wolnego rynku i dalszego jego rozwoju, oczekują przywrócenia obliga giełdowego. Pierwsza próba została podjęta już w grudniu 2023 wraz z nowelizacją innych przepisów, w tym spornych dotyczących energetyki wiatrowej. Stąd też predykcja w postaci przywrócenia obliga giełdowego w 2024 r. Biorąc pod uwagę aktualne uwarunkowania, mogłoby to wpłynąć na zwiększenie płynności na rynku terminowym oraz wzrost udziału kontraktów ze stałą ceną na dłuższe okresy przez odbiorców energii na rynku detalicznym. Zapotrzebowanie na umowy cPPA (stała cena w dłuższej perspektywie) jest tego najlepszym przykładem. Obowiązek giełdowy oraz ilość obliga w obligu spełnia podstawową przesłankę założenia, co do obiektywnego określenia ceny sprzedaży energii elektrycznej na rynku konkurencyjnym.

Reforma rynku energii elektrycznej: porozumienie Rady i Parlamentu Europejskiego

W tle wojny oraz kryzysu energetycznego toczyły się unijne obrady dotyczące reformy rynku energii elektrycznej (EMD). W grudniu Rada i Parlament osiągnęły wstępne porozumienie. Reforma ma zmniejszyć zależność cen energii elektrycznej od niestabilnych cen paliw kopalnych oraz chronić konsumentów przed gwałtownymi wzrostami cen, w szczególności poprzez poprawę sposobu działania długoterminowego rynku energii elektrycznej. Cześć z założeń opisywaliśmy już w raporcie pt. „Czy już czas na kolejną interwencję lub reorganizację rynku?”. Mimo, że europejski system elektroenergetyczny jest zunifikowany i spójny to mamy do czynienia ze specyfiką rynków lokalnych w zakresie hurtowego handlu energią. Polska osiągnęła konsensus choćby w zakresie rynków SPOT i roli giełdy. Z uwagi na postęp w prowadzonych działaniach oraz ogólnoeuropejską wolę współpracy, przy założeniu, że porozumienie z Parlamentem Europejskim zostanie zatwierdzone i formalnie przyjęte przez obie instytucje, w 2024 roku możemy się spodziewać wprowadzania krajowych założeń do zmian w obszarach: długoterminowych umów zakupu energii elektrycznej (cPPA), dostępu do przystępnej cenowo energii podczas kryzysu cen, ochrony odbiorców wrażliwych przed odłączeniem czy kontraktów różnicowych.