Medische Service Centra

Onderzoek in opdracht van de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen en Zorgverzekeraars Nederland.

Kwalitatief hoogwaardige zorg leveren waar en wanneer dit voor de patiënt het waardevolst is. Vanuit deze gezamenlijke ambitie organiseert het Nederlandse zorgecosysteem de zorg zo nabij en toegankelijk mogelijk, terwijl de patiënt zo zelfredzaam mogelijk is met regie over het eigen zorgproces. Door een toenemende zorgvraag, schaarste aan zorgpersoneel en stijgende kosten staat het zorgecosysteem echter voor de uitdaging om deze ambitie ook naar de toekomst toe te kunnen blijven realiseren. Dat kan met behulp van slimme proposities op het gebied van digitale zorg. Het aanbieden van digitale zorg is daarom een strategische verantwoordelijkheid van zorgaanbieders.

Meer tijd voor echte zorgtaken

Medische Service Centra (MSC) kunnen een voorname rol spelen in het op schaal aanbieden van digitale zorg. MSC leveren namelijk de diensten waardoor patiënten middels digitale ondersteuning (medisch specialistische) zorg zoveel mogelijk in de eigen leefomgeving kunnen ontvangen. Denk hierbij aan het thuismonitoren van een ziektebeeld, waarbij de waardes worden opgehaald met gebruik van digitale middelen en een medewerker van een MSC op een centraal dashboard afwijkende waardes signaleert. Deze kan indien nodig interventies doen, zoals (beeld)bellen met de patiënt, de behandelaar inschakelen of een patiënt verzoeken naar het ziekenhuis te komen. Dit maakt het een dienst die zorgverleners ontlast door routinematige en administratieve taken uit handen te nemen, waardoor zij meer tijd overhouden voor de patiënten die fysieke zorg en extra aandacht behoeven. Dit zorgt voor meer plezier in hun werk.

Gidsfunctie

De centra zijn een eerste aanspreekpunt, kunnen tot op zekere hoogte medisch advies geven en hebben een gidsfunctie binnen het zorgpad. Dit alles onder verantwoordelijkheid van de hoofdbehandelaar. Op deze wijze kunnen MSC een veelbelovend instrument zijn om digitale zorg voor patiënten te faciliteren en zorgaanbieders te ondersteunen. Veel zorgaanbieders hebben op beperkte schaal al ervaring opgedaan met MSC en hebben de afgelopen jaren geïnvesteerd in lokale oplossingen, waarmee goede resultaten zijn behaald. Zo heeft Isala sinds begin 2019 een Connected Care Center om de ontwikkeling en groei te stimuleren van ziekenhuiszorg waarbij de patiënt niet naar het ziekenhuis komt, maar thuis in zijn vertrouwde omgeving kan blijven. CWZ werkt hier onder de noemer CWZ Thuis aan en ook Franciscus Gasthuis&Vlietland biedt op zijn beurt vernieuwende oplossingen. Het zijn slechts enkele voorbeelden.
 

Voldoende volume is voorwaardelijk

Deze voorlopers laten zien dat er met de inzet van zorg en monitoring op afstand positieve resultaten zijn te behalen op het gebied van patiëntbeleving, kwaliteit en kostenreductie. Een belangrijke nuance is echter dat de huidige initiatieven met name opgezet zijn door individuele zorgaanbieders en daarom een bescheiden aantal patiënten ondersteunen. Terwijl lessen uit andere sectoren zoals banken, telecombedrijven en (online) retailers demonstreren dat digitale dienstverlening gebaat is bij voldoende volume, omdat daarmee kan worden geïnvesteerd in een betere dienstverlening en (24/7) bereikbaarheid. Voor het kosteneffectief leveren van toegankelijke zorg van goede kwaliteit met de patiënt centraal is het dan ook van belang dat MSC voldoende volume realiseren. Over wat de optimale schaal van een Medisch Service Centrum zou moeten zijn, is nog geen overeenstemming. Wel delen betrokkenen het beeld dat een scenario waarin iedere zorgaanbieder een eigen centrum realiseert onwenselijk is.

Aandacht voor veranderingen

De uitgevoerde verkenning laat zien dat er enkele knelpunten zijn die de doorontwikkeling van MSC bemoeilijken. Zo is er met een groot aantal kleinschalige initiatieven al veel tot stand gebrach met desinvesteringen. Ook is er aandacht nodig voor veranderkundige aspecten, aangezien samenwerking met MSC een andere manier van werken vereist en daarmee een beroep doet op het aanpassingsvermogen van zorgprofessionals. De benodigde buy-in bij professionals wordt geremd door drie factoren. Ten eerste is er een gebrek aan vertrouwen in de kwaliteit van dienstverlening bij het (gedeeltelijk) verplaatsen van de behandelrelatie, omdat de meerwaarde van MSC nog niet (volledig) gerealiseerd of onderkend wordt. Ten tweede houden professionals graag vast aan de huidige autonome positie met ruimte voor eigen processen en protocollen. En ten derde is er het risico op omzetderving door het verplaatsen van zorg. Daarnaast zijn er verschillende technologische en operationele uitdagingen waarmee rekening gehouden moet worden. Deze knelpunten moeten beantwoord worden om de doorontwikkeling van MSC mogelijk te maken, maar zij zijn zeker niet onoverbrugbaar. Het enthousiasme van patiënten en zorgverleners over de eerste resultaten van thuis behandelen laat zien dat met een zorgvuldige aanpak de doorontwikkeling van MSC breed gewaardeerd zal worden.

Samenvoeging en specialisatie

Uit de verkenning komt verder naar voren dat sommige functies en patiëntgroepen meer gebaat zijn bij opgeschaalde digitale ondersteuning dan andere. Zo worden er kansen gezien voor bijvoorbeeld COPD en hartfalen, die een grote populatie kennen en helder geprotocolleerd zorgpaden met mogelijkheden voor thuismonitoring. Wat overigens niet wegneemt dat ook voor kleinere patiëntgroepen opgeschaalde digitale ondersteuning uitkomst kan bieden, vanwege samenvoeging en specialisatie. De gedeelde mening is dat per functie en per doelgroep moet worden gedefinieerd welk onderdeel van het aangepaste zorgproces kan worden belegd bij een MSC. Op zo’n manier dat het de lokale of regionale onderdelen van het proces optimaal ondersteunt zodat zorg van goede kwaliteit en kostenefficiënt wordt geleverd.

Vanzelfsprekend voor jongere generaties

Een belangrijk besef is dat momenteel het zorgsysteem van de toekomst gebouwd moet worden. De generatie ouderen die nu veel zorg consumeert, is in een andere tijd opgegroeid en desondanks al deels gewend aan digitale ondersteuning. Voor jongere generaties is dit nog veel vanzelfsprekender.
De verwachting naar de toekomst toe is dan ook dat, wanneer de behoefte voor digitale zorg bij patiënten stijgt en de ervaring en het vertrouwen in MSC toeneemt, de dienstverlening voor meer functies en patiëntgroepen (geleidelijk) naar opgeschaalde MSC zal verschuiven. Uiteindelijk is het voor de kwaliteit en de betaalbaarheid van de zorg wenselijk als alle patiënten en zorgaanbieders in Nederland bediend kunnen worden door een beperkt aantal MSC die voor meerdere zorgaanbieders actief zijn.

Actief in gang zetten

Mede door het gefragmenteerde zorglandschap en de versnippering aan digitale initiatieven lijken bestaande MSC niet organisch en niet met de benodigde snelheid op te zullen schalen. Dat betekent dat de urgente transformatie actief in gang gezet moet worden. De reeds opgedane kennis en ervaring bieden kansen om dit te doen. Concreet identificeren we twee essentiële transitiestappen. Op de eerste plaats is het van belang om zorgaanbieder-overstijgende samenwerkingsverbanden op te zetten om gezamenlijk vertrouwen en eigenaarschap op te bouwen – en zo de beschreven uitdagingen te overkomen. Wat onder meer kan doordat zorgaanbieders met elkaar onderzoeken welke generieke activiteiten en welke diagnoses gebaat zijn bij een centrale en gecoördineerde aanpak. Zodat met gezamenlijke veranderkracht de zorg verbeterd kan worden, op de juiste plek en met betere dienstverlening. Op de tweede plaats is er specifieke toekenning van transformatiegelden nodig om een aantal MSC gericht en snel op te schalen en digitale diensten voor alle patiënten en zorgaanbieders toegankelijk te maken. Ook dienen innovatieve bekostigingsmodellen te worden gedefinieerd om de juiste incentives te bewerkstelligen. Met aandacht voor het op gepaste wijze verdelen van besparingen in het zorgnetwerk.

Samen verder verdiepen

De NVZ en ZN hebben zich in deze verkenning gericht op de kansen en knelpunten voor het digitaliseren van medisch specialistische zorg, maar voor de gewenste transformatie is het hele zorgecosysteem nodig. Gelukkig omarmen steeds meer zorgaanbieders digitale zorg om ook in de toekomst toegankelijke en betaalbare zorg van goede kwaliteit te leveren. Er is echter meer voor nodig om hier daadwerkelijk de vruchten van te plukken.
De contouren die met deze verkenning worden geschetst, nodigen dan ook uit tot verdere verdieping en verfijning van hoe MSC het succes van digitale zorg kunnen vergroten. Dat zullen we samen in het brede zorgecosysteem moeten doen.