De financiële toekomst van de Nederlandse GGZ: krimpende marges en groeiende transformatie-noodzaak

Deloitte heeft een update ten aanzien van de Financiële outlook Nederlandse zorg uitgebracht. Op basis van de jaarrekeningcijfers 2022 en eigen waarnemingen ten aanzien van 2023 is een verdiepende analyse uitgevoerd. De financiële druk op de GGZ blijkt verder te zijn toegenomen door een afname van de omzetgroei en gestegen personeelskosten. De gemiddelde EBITDA-marge, het bruto bedrijfsresultaat als percentage van de omzet, is afgenomen van 5,9% in 2021 naar 4,6% in 2022. Daarnaast is binnen de GGZ sprake van lange wachtlijsten, een krappe arbeidsmarkt en (personeels-)kosten die in de toekomst nog verder stijgen. Investeringen zijn noodzakelijk om de GGZ duurzaam te (re-)organiseren. De GGZ sector is zich hier bewust van, maar heeft ook te maken met een steeds krappere financiële ruimte om de investeringen uit te voeren.

Deloitte geeft aan dat sprake is van een positieve trendbreuk ten aanzien van investeringen. Vanaf 2022 zijn de kapitaallasten als percentage van de omzet over de gehele sector gestegen van 6,7% in 2021 naar 7,2% in 2022. Bovendien zijn de gerapporteerde investeringen toegenomen van 2,8% in 2021 naar 3,2% van de omzet in 2022, terwijl de trend juist neerwaarts was in de afgelopen jaren.

Deloitte heeft naast een analyse van de gehele GGZ sector ook een verdiepende analyse uitgevoerd ten aanzien van de grootste 26 geïntegreerde GGZ-instellingen in Nederland. De verschillen tussen de 26 grootste GGZ-instellingen zijn kleiner geworden sinds 2017.

Uit de analyse blijkt verder dat de financiële druk bij instellingen in de Randstedelijke gebieden hoger is ten opzichte van de rest van Nederland. De wachttijden voor de GGZ zijn in Randstad het hoogst. Bovendien zijn de personeelskosten relatief hoger vanwege de grotere arbeidsproblematiek in deze regio.

Investeringen in duurzaamheid, vastgoed en digitalisering zijn noodzakelijk om een transitie in gang te zetten binnen de GGZ. De sector staat in echter 2024 voor grote uitdagingen om de trend van dalende marges te doorbreken en tot een structureel gezonde exploitatie te komen en daarmee ook ruimte te creëren om investeringen mogelijk te maken. Daarbij zal niet alleen gekeken moeten worden naar de kostenstructuur, maar nadrukkelijk ook naar het productportfolio en nieuwe financieringsmodellen die aansluiten bij de transitie die de GGZ doormaakt. Dit vraagt ook om lef van alle betrokken partijen om prioriteiten te stellen en keuzes te maken.