Waardecreatie en waardeverdeling in het Nederlandse gezondheidsecosysteem 

>> Read this in English

In het artikel De gezondheids(zorg)toekomst van Nederland hebben we vijf grote verschuivingen besproken die het Nederlandse gezondheidsecosysteem van de toekomst zullen vormgeven. Deze vijf verschuivingen hebben het potentieel om veel waarde voor de Nederlandse burger te creëren: we kunnen gezonde levensjaren winnen tegen lagere kosten. De verschuivingen zouden gedreven moeten worden door innovaties van partijen die nu al actief zijn in de zorg en van nieuwe spelers binnen het gezondheidsecosysteem. In ruil voor de waarde die zij hiermee voor de Nederlandse burger creëren zou er ook waarde voor hen te verdelen moeten zijn. Toch lijkt de realiteit meer weerbarstig. 

Voor de huidige zorgecosysteempartijen is waardecreatie soms een ongrijpbaar fenomeen. Initiatieven die lokaal goed werken worden vaak niet voldoende opgeschaald. Initiatieven die op grotere schaal beginnen stranden juist in te veel complexiteit. Naast de uitdagingen rondom schaal versus complexiteit hebben deze partijen ook te maken met verkeerde prikkels in ons systeem. De partij die een cruciale rol heeft in het creëren van toegevoegde waarde gaat er in ons systeem soms zelf op achteruit.

Voor de nieuwe spelers in de gezondheidszorg kan ons huidige zorgecosysteem overkomen als een ingewikkeld labyrint. Een plek met veel stakeholders, gevestigde belangen en een onvolledige marktwerking. Deze bedrijven komen uit ecosystemen met marktwerking waar “waardecreatie voor een eindklant” leidt tot “Return on Investment” in de vorm van een groter aandeel in de “profit pool”. Voor hen lijkt de zorg vaak een plek waar een andere taal gesproken wordt en een andere logica geldt.

Hoe kunnen we de potentiële waarde van het gezondheidsecosysteem van de toekomst ontsluiten?

In dit artikel gaan we eerst in op het waardepotentieel van de vijf verschuivingen en de uitdagingen voor realisatie. Vervolgens geven we, om de bijzondere dynamieken van ons huidige zorgecosysteem bloot te leggen, een perspectief van buiten de zorg. Op basis van onze kennis en ervaring van andere ecosystemen bieden we een overzicht van typische ecosysteem marktwerkingdynamieken rondom waardecreatie en waardeverdeling. 

Dit gebruiken we voor een omschrijving van de huidige geldstromen in de zorg: wie betaalt wie wat waarvoor? Deze inzichten vertalen we naar vijf fundamentele systeemdiscussies die naar onze mening meegenomen moeten worden in het debat over de gezondheids(zorg) toekomst van Nederland. 

Een concreet stappenplan voor waardecreatie

De vijf beschreven systeemdiscussies kosten tijd om op te lossen. Wat kunnen individuele gezondheid ecosysteempartijen nu al doen om innovatie en waardecreatie in het gezondheidssysteem te bevorderen? In artikel schetsen we een concreet stappenplan dat nu al toegepast kan worden bij het vormen van een ecosysteem coalitie rondom innovaties in het Nederlandse gezondheidsecosysteem. 

Stap 1: Definieer de doelgroep en kwantificeer de waarde die je voor hen oplevert

• Definieer de karakteristieken van de gewenste doelgroep
  • Een doelgroep kan bijvoorbeeld een aandoening zijn (diabetes), of een populatiesegment (kwetsbare ouderen van ouder dan 85, lage SES-score met risico op chronische ziekten), of een mix (mensen van boven de 65 met diabetes en coronaire klachten, 30- tot 40-jarige vrouwen met depressieve klachten)
• Bepaal de geografische scope (lokaal, regionaal, nationaal)
• Kwantificeer de huidige situatie van deze doelgroep
  • Prevalentie, incidentie, ziektelast (DALY), kosten
  • Huidige geldstroom, revenue pool en profit pool
• Bepaal de ‘scope’ van de verbetering voor dit segment
  • Welk onderdeel van het zorgpad/patiëntreis wordt verbeterd?
• Kwantificeer de (relatieve) waarde van de verbetering/innovatie voor dat segment
  • Niet de absolute/totale waarde maar de verbetering ten aanzien van huidige alternatieven
  • Eerst in onderliggende drijvers. Bijvoorbeeld: minder ligduur, minder complicaties, etc.
  • Daarna vertaling naar een maat van verbeterde kwaliteit (bijv. QALY) en/ of kosten
  • Daarnaast de “niet-zorggerelateerde” verbeteringen, bijv. minder verzuim

Stap 2: Bepaal wie de betaler is en wat deze bereid is te betalen voor deze verbetering

• Wie is de betaler (bijvoorbeeld verzekeraar, werkgever) en wat vindt deze partij belangrijk?
• In hoeverre is deze betaler bereid te betalen voor de extra kwaliteit?
  • Indien ja: kwantificeren wat dan de betaling is per kwaliteitseenheid
• In hoeverre is de betaler bereid de doelmatigheidsverbetering in de keten te delen?
• Zijn er alternatieve betalers?
  • Bijvoorbeeld de patiënten zelf?
  • Die eventueel bereid zijn te betalen voor andere dingen (bijvoorbeeld productiviteit)?

Stap 3: Bepaal de verwachte return on investment

• Wat zijn de benodigde investeringen om de verbetering te realiseren?
• Wat is (gegeven de combinatie van punt 1 en 2) de verwachte return? Is dat in evenwicht?
  • Dit is in eerste instantie een ‘stand alone’ ROI voor deze specifieke interventie,
  • Die vervolgens wordt aangevuld met de ecosysteemdynamiek en -verdeling (zie punt 4)

Stap 4: Bepaal de ecosysteemcoalitie, en hoe er voor iedere partij een ‘netto positieve waarde’ kan zijn

• Welke ecosysteempartijen zijn cruciaal, welke optioneel, welke overbodig?
  • Vind de juiste balans tussen schaal en complexiteit: indien een partij niet noodzakelijk is, laat deze dan geen onderdeel van de coalitie zijn om complexiteit te verminderen.
• Voor de cruciale partijen: wat is (zonder actieve herverdeling) hun voordeel van de verandering en wat zijn de nadelen (kosten, investeringen, complicaties, risico’s)?
• Hoe verbeteren we die score zodat alle benodigde partijen baat hebben bij de innovatie? Zijn er buiten deze coalitie bestaande ecosysteempartijen die verliezen?
  • Wat zal hun reactie zijn, en moeten we dat risico mitigeren?

Let op: stap 1 tot en met 4 kunnen vanuit het perspectief van een ecosysteempartij meerdere keren herhaald worden voor verschillende combinaties van focus doelgroepen en verbeteringen. Indien hier steeds dezelfde ecosysteemcoalitie uitkomt, is er schaal in samenwerking te behalen.

Stap 5: Zet de coalitie op met expliciete gezamenlijke visie op waardecreatie en waardeverdeling

• Creëer een gezamenlijke visie: welke waarde creëren we voor de eindklant/het systeem?
• Scope van de samenwerking: wat doen we wel en niet samen, wat zijn de rollen en verantwoordelijkheden?
• Waardecreatie voor de coalitie: wat verwachten we als totale geldstroom en profit pool?
• Return on investment voor de individuele coalitie partijen
  a. Welk deel van bovenstaande geldstroom en profit pool verwacht iedere partij?
  b. Welke investeringen brengt iedere partij in? Welke kosten en risico’s?
  c. ‘Sanity check’: is dit binnen de coalitie in evenwicht? Dat hoeft niet per se op ieder individueel samenwerkingsgebied, als het maar wel geldt op portfolioniveau
• Governance: hoe sturen we de coalitie? Besluitvorming, meetingstructuur, rapportage
• Concrete initiatieven: deliverables, activiteiten, mijlpalenplanning

Onze grootste uitdagingen zijn waardecreatie en waardeverdeling. Waardecreatie door focus op de combinatie van doelgroepen en verbeteringen die het meeste waarde opleveren. Waardeverdeling door de juiste prikkels in het systeem te brengen (en op te zoeken) en effectieve coalities te vormen met de juiste balans tussen schaal en complexiteit. Wij hopen dat deze publicatie alle betrokken partijen daar een stap verder in kan brengen. 

De gezondheids(zorg)toekomst van Nederland

Deloitte wil een actieve rol spelen in het gezondheidsecosysteem en samen met de andere partijen de in dit artikel genoemde verbeteringen versterken en versnellen. We zullen dat doen aan de hand van meerdere events: hackathons, ronde tafel discussies en C-level dialogen. Met als doel de verschillende partijen in het nieuwe gezondheidsecosysteem bij elkaar te brengen, en samen te verkennen welke allianties waarde kunnen opleveren.

Lees meer over de vijf grote verschuivingen van de gezondheids(zorg)toekomst van Nederland:

1. Van zorg naar gezondheid: meer focus op vitaliteit, preventie en vroege diagnostiek
2. Virtual Health(care): zorg (echt) geconcentreerd rondom de patiënt
3. Data-gedreven gepersonaliseerde (“N=1”) gezondheidsinzichten en interventies
4. Toekomst van werk in de zorg: een nieuw ’wat, waar en hoe’ voor zorgprofessionals
5. Geldstromen en verdienmodellen: meer gericht op stimuleren populatie gezondheid