De impact van emissievrije luchtvaart op de publieke sector

Article

De impact van emissievrije luchtvaart op de publieke sector

Future of Mobility: hoe kunnen bedrijven en publieke sector samenwerken?

Vanaf 2040 is het mogelijk: koolstof- en emissievrije luchtvaart op intra-Europese routes, ofwel elektrisch vliegen. Echter, om tegen die tijd daadwerkelijk een klimaatvriendelijker luchtvaartsector te hebben, dienen alle betrokken partijen nu stappen te nemen. Ook voor de publieke sector is een belangrijke rol weggelegd, vooral op het gebied van regelgeving en stimulering van technologische innovatie.

De toekomst van mobiliteit in Europa

Deloitte voorziet in 2040 een grote concurrentie tussen modaliteiten als elektrisch vliegen, de trein en elektrische auto’s in Europa. Het is uiteindelijk aan de consument om te bepalen welke factor doorslaggevend is in de keuze voor een bepaald vervoersmiddel: snelheid, ticketprijs of toch de ecologische voetafdruk? De rol van de overheid is een gelijk speelveld te creëren voor de modaliteiten, zodat eerlijke concurrentie mogelijk is én negatieve effecten worden ontmoedigd. Ze creëren hiermee de randvoorwaarden van een maatschappelijke businesscase.

Op dit moment leggen overheden van verschillende landen zich vooral toe op de doorontwikkeling van het Europese spoorwegennetwerk, inclusief de groene elektrificatie van treinen. De reden hiervoor is dat er reeds in een uitgebreide infrastructuur is geïnvesteerd en dat treinen al groene energie gebruiken. Maak zo min mogelijk gebruik van korte afstandsvluchten en pak zoveel mogelijk de trein om het klimaat te ontzien, is de gedachte. Op dit moment geldt echter voor korte afstanden dat de trein in de meeste gevallen meer reistijd oplevert dan het vliegtuig. Dat heeft er onder meer mee te maken dat de trein onderweg meerdere stations aandoet, terwijl een vliegtuig recht naar zijn bestemming vliegt, en met de verschillende elektriciteitsnetten van Europese landen, waardoor treinen zich steeds moeten aanpassen bij aankomst in een nieuw land. Het uniformeren van de Europese elektriciteitsnetten kan dat probleem verhelpen. Uiteindelijk zullen de inspanningen van Europese overheden voor het treinverkeer leiden tot kortere reistijden en lagere ticketprijzen.

Gekeken naar de ontwikkeling van elektrisch vliegen is het van groot belang dat overheden via regelgeving heldere kaders scheppen, waardoor bedrijven durven te investeren in de technologie. Omdat elektrische vliegtuigen vooralsnog trager zijn dan conventionele vliegtuigen, zullen de verschillende soorten toestellen op verschillende hoogte vliegen. Dat heeft impact op de manier waarop het luchtruim, dat nu al ontzettend druk is, ingedeeld gaat worden. De regelgeving dient precies voor te schrijven in welk deel van het luchtruim verschillende toestellen zich mogen begeven en vanaf welke plekken elektrische vliegtuigen mogen landen en opstijgen. Alleen als dit soort zaken helder zijn, kunnen luchtvaartmaatschappijen vervolgstappen nemen. Daarbij moet ook niet onderschat worden dat luchtvaartmaatschappijen kapitaalvernietiging willen voorkomen en zullen kiezen voor een geleidelijke uitstroom van vliegtuigen die op fossiele brandstof vliegen.

Europe’s Aviation Landscape in 2040

De invloed van overheden op elektrisch vliegen

Overheden kunnen ook bijdragen aan de ontwikkeling van elektrisch vliegen door op landelijk niveau te kijken welke vliegvelden het beste geschikt gemaakt kunnen worden voor koolstof- en emissievrije luchtvaart en dat vervolgens ook te gaan faciliteren. Regionale luchthavens kunnen bijvoorbeeld hun bestaansrecht door emissievrije luchtvaart handhaven. Lelystad Airport is het toonbeeld van een vliegveld waarin voor tientallen miljoenen is geïnvesteerd, maar dat niet van de grond komt vanwege strenge geluids- en emissienormen. Die bezwaren zouden kunnen vervallen bij elektrisch vliegen, waardoor Lelystad Airport Schiphol flink zou kunnen gaan ontlasten: Schiphol als hub voor fossiele, langeafstandsvluchten en Lelystad als basis voor elektrische korte afstandsvluchten binnen Europa. Maar zo’n stap is alleen mogelijk als de overheid helderheid verschaft over het speelveld, over wat wel en niet mogelijk is, inclusief de mogelijke ontsluiting van Lelystad Airport met het openbaar vervoer.

Het volgende vraagstuk waarop overheden zich kunnen richten om elektrisch vliegen te faciliteren, is hoe er voldoende duurzame energie opgewekt kan worden voor koolstof- en emissievrije luchtvaart. Als groene waterstof hiervoor de oplossing gaat zijn, dient de overheid tijdig na te denken over hoe deze energie aan vliegvelden geleverd kan worden. Komt er bijvoorbeeld een centrale op de luchthaven zelf, of moet de energie van verder weg komen? Ook deze problematiek vergt kristalheldere regelgeving van de overheid, bijvoorbeeld op het vlak van veiligheidsnormen. Waterstof is een vrij ontvlambaar product en accu’s zijn moeilijk te blussen als ze eenmaal branden. De Nederlandse overheid maakt weliswaar al stappen in het opwekken van hernieuwbare energie, maar vaak zijn het hele kleine, incrementele stappen. Nederland zou nog veel meer een internationale voltrekkersrol naar zich toe kunnen trekken.

Elektrisch vliegen vergt kennis en vormgeven van nieuwe businesscases/verdienmodellen

Elektrisch vliegen betekent ook dat er in 2040 behoefte is aan goedgeschoolde mensen die de hele keten kunnen ondersteunen. Wat voor opleidingen zijn daarvoor noodzakelijk? Hoe gaat de ketenregie er precies uitzien? Ook dat moet de publieke sector in kaart zien te brengen. Vervolgens kan de overheid in samenwerking met het bedrijfsleven en universiteiten plus onderzoeksinstituten als TNO nieuwe opleidingen opzetten. Voor de ontwikkeling van elektrisch vliegen bieden dit soort samenwerkingen veel mogelijkheden. Wil de overheid echt ‘gas’ geven, dan zou het een kenniscentrum elektrisch vliegen op moeten zetten op bijvoorbeeld Lelystad Airport of Teuge Airport, dat als testvliegveld kan dienen, en waar bedrijfsleven, overheid, onderzoek en onderwijs samenkomen. De infrastructuur ligt er voor een groot deel al en ook in de duurzame energiebehoefte van een dergelijk experiment kan voorzien worden. De kennis die het oplevert is niet alleen toepasbaar op elektrisch vliegen, maar op tal van andere terreinen en voegt waarde toe aan de gehele economie door innovatie en het scheppen van werkgelegenheid.

Conclusie

Indien de publieke sector samen met het bedrijfsleven erin slaagt de genoemde stappen te zetten, zullen de prijzen van korte afstandsvluchten met koolstofvrije en emissievrije vliegtuigen drastisch kelderen. Daardoor zou elektrisch vliegen straks volop kunnen concurreren met de trein en elektrische auto´s. De consument is dus spekkoper. Bovendien zal ‘vliegschaamte’ langzaam verdwijnen als elektrisch vliegen een groot deel van het conventionele vliegverkeer gaat opvangen.

Did you find this useful?