Inrichting fysieke openbare ruimte: Het verschil maken met minder auto’s en meer groen

“Door een veelheid aan andere taken of begrotingstekorten sneeuwt het onderwerp helaas soms onder. Zonde”, stelt Bos. “Want een goede inrichting van de fysieke openbare ruimte biedt volop kansen. Niet alleen in het bedienen van de burgers, maar ook op het gebied van klimaatadaptatie en het ontwikkelen van vernieuwende concepten. De trend daarbij is minder auto’s en meer fietsen, minder verharding en meer groen.”

Minder auto's

“De openbare ruimte werd tot nu toe met name besteed aan auto’s. Zowel stilstaand als bewegend”, zegt De Wit. “Er vindt nu echter een verandering plaats in de sturing door gemeenten, van het faciliteren van voertuigen naar het richten op de verblijfsruimte van de mens. Dat kan ook niet anders gezien de druk op de stad. Er is overal sprake van verdichting en een woningbouwopgave. Blijft het autobezit naar rato toenemen, dan gaat dit gewoonweg niet meer passen. Er moeten dus beslissingen genomen worden en meer gestuurd worden op beweging per vervoersmiddelen die minder ruimte innemen dan de auto, zoals de fiets. Ook omdat momenteel bijna de helft van de autoritten minder dan 7,5 kilometer lang is en dus ook met (elektrische) fietsen, scooters of steps kan worden afgelegd. Tegelijkertijd levert dit veel voordelen op in duurzaamheid, minder CO2-uitstoot en een betere leefbaarheid.”

Meer groen

“De ruimte die vrijkomt wanneer er minder parkeerplaatsen nodig zijn, kun je ook inzetten voor vergroening van de buitenruimte”, gaat Bos verder. “Daar is veel behoefte aan, maar er is ook ruimte voor nodig. Niet alleen bovengronds, maar ook ondergronds. Het is al behoorlijk druk met riolering en bekabeling en ook wortels hebben ruimte nodig.” De Wit: “Uit onderzoek is gebleken dat vergroening de waarde van vastgoed vergroot, naast dat het natuurlijk goed is voor het milieu en de gezondheid van de mens.” “Het is dan ook niet voor niets dat plaatjes van groene steden op social media ontzettend populair zijn”, zegt Bos. “Burgers zijn er enthousiast over en dat zorgt voor een bijkomend voordeel. Vergroening hoeft geen top-down investering te zijn, ook de burger wil graag een steentje bijdragen. Denk bijvoorbeeld aan het NK Tegelwippen, waarbij buurten zelf aan de slag gaan om (tuin)tegels te vervangen door groen.”

Klimaatadaptie in de straat

“Het weer in Nederland wordt steeds extremer, hevige neerslag en lange periodes van hitte en droogte volgen elkaar op”, aldus Bos. “Ook daar is vergroening van de openbare ruimte belangrijk voor. Stenen verkoelen niet op een hete dag en laten ook geen water door wanneer het regent. De beelden van de overstromingen in Limburg en Duitsland en de recente stormen met overal omvallende bomen staan nog op het netvlies gebrand. Het momentum is er. Goede inrichting van de fysieke openbare ruimte is niet alleen een kans, maar ook noodzaak.” De Wit: “De gemeente Den Haag heeft met de nieuwe bomennota de ambitie om in 2030 5 procent meer blad in de stad te hebben. Niet alleen voor een mooier straatbeeld, CO2-opvang en zuurstof, maar ook voor schaduw in de warmte. Er zijn inmiddels volop mogelijkheden om de openbare ruimte klimaatadaptief in te richten. Denk aan waterdoorlatende verharding, pleinen of parkeerplaatsen die tevens als buffer kunnen dienen tijdens extreme regenval, of de opslag van water op daken om de planten in en om het gebouw te kunnen voorzien.” “Er is enorm veel innovatie gaande”, knikt Bos. “Het zou daarom mooi zijn als gemeenten een investeringsprogramma zouden vaststellen.”

Kraamkamer voor vernieuwende concepten

“Hoe je het wendt of keert, de fysieke openbare ruimte moet transformeren”, zegt De Wit. “Door het klimaat, maar ook doordat de verblijfsruimte belangrijker gevonden wordt door COVID-19, de woningbouwopgave en de verdichting. Delen is de trend. Denk aan deelscooters en –fietsen. Maar ook het delen van openbare ruimte is een mogelijkheid door bijvoorbeeld een terrein ’s ochtends parkeergelegenheid te laten zijn en ’s middags een terras of markt. Dit kan vergemakkelijkt worden met technologie. En vergeet daarbij ook de beprijzing niet. De ambities van gemeenten voor de openbare ruimte zien we vaak nog niet terug in de manier van beprijzen. Zo zijn parkeervergunningen over het algemeen goedkoper dan de precariokosten die horeca-exploitanten betalen voor buitenterrassen op dezelfde vierkante meter.” “Kijk ook meer naar de lange termijn”, besluit Bos. “Soms heeft bepaalde beplanting of verharding aanvullende kosten, maar ben je op de langere termijn goedkoper uit. Hoe ziet de openbare ruimte van de toekomst eruit? Gebiedsontwikkeling kan de kraamkamer zijn voor vernieuwende concepten, die ook weer van nut kunnen zijn voor de bestaande gebouwde omgeving.”