Virtuele zorg leidt tot een fundamentele herinrichting van ons zorgsysteem

>> Lees de eerder gepubliceerde visie op de gezondheids(zorg)toekomst van Nederland.

Virtuele zorg staat voor alle digitale technologieën die worden ingezet om gezondheidszorg virtueel of op afstand te verlenen. Er zijn in Nederland tal van voorbeelden van succesvolle inzet van virtuele zorg. Denk aan de apps van Luscii voor het monitoren van chronische ziektes op afstand, de virtuele coaches van Sananet en de digitale toepassingen van FocusCura die het mogelijk maken om langer thuis te blijven wonen. 

Toch moet de echte revolutie van virtuele zorg nog komen, zegt Boom. “We zien nu nog veel versnippering: een pilot hier, een losse app daar,” legt hij uit. “Het is een begin, maar we zijn er nog lang niet.” Om de volledige potentie van virtuele zorg te realiseren, moeten we volgens Boom het zorgproces anders inrichten. Virtuele zorg is dan geen extraatje boven op het bestaande proces, maar leidt tot fundamentele herverdeling van taken en de opkomst van nieuwe spelers die gespecialiseerd zijn in het bieden van virtuele zorg.

Uitkomst voor patiënt én zorgverlener

“De inzet van virtuele zorgtoepassingen leidt doorgaans tot net zo goede of zelfs tot betere zorg”, zegt Boom. Hij legt uit dat de inzet van virtuele zorg gepaard gaat met pilots en onderzoeken, onder meer door het National e-Health Living Lab (NeLL) verbonden aan het LUMC. Ook de ontwikkeling van Europese standaarden voor virtuele zorgtoepassingen draagt bij aan de kwaliteit, veiligheid en effectiviteit van virtuele zorg.

Virtuele zorg levert patiënten een hoop gemak. Met virtuele zorgtoepassingen kan de patiënt vanuit de eigen omgeving op het gewenste moment gepersonaliseerde interacties uitvoeren. Een fysiek bezoek vervangen voor een virtueel bezoek levert een patiënt maar zo twee uur tijdswinst op en zorgt bovendien voor een enorme reductie in CO2-uitstoot. Virtuele zorg geeft patiënten verder meer inzicht in de eigen gezondheid en regie over de eigen gezondheidsgegevens.

Ook voor zorgaanbieders biedt virtuele zorg voordelen. Als gevolg van vergrijzing is er sprake van een stijgende zorgvraag, terwijl de krapte in zorgpersoneel toeneemt. Inzet van robotica en kunstmatige intelligentie kan zorgen voor minder routinehandelingen voor zorgprofessionals. Virtuele zorg biedt verder grote kansen voor preventie, (vroege) diagnose en behandeling van chronische ziekten. Sensoren in wearables, in huis of zelfs in het lichaam bieden nieuwe manieren om de gezondheid in de gaten te houden en kunnen daarmee de druk op zorgprofessionals verlichten.

Meer dan alleen een app

Virtuele zorg kent kortom vele voordelen. Tegelijkertijd verloopt de transitie naar virtuele zorg langzaam. De reden daarvoor is volgens Boom dat de organisatie van het zorgsysteem nog niet is aangepast aan het verlenen van virtuele zorg. “Virtuele zorg wordt nu meestal geïntegreerd in het bestaande zorgsysteem,” legt hij uit. “Dat betekent dat zorgprofessionals doorgaan met hun reguliere werkzaamheden en daarnaast bijvoorbeeld een groepje patiënten hebben die met een app hun waarden monitoren.” Deze aanpak leidt doorgaans niet tot minder, maar juist tot méér werk voor de zorgprofessional, zegt Boom. Deze manier van werken is bovendien niet schaalbaar: zorgprofessionals moeten steeds meer apps bijhouden, naast hun werk op de poli.

Om de potentie van virtuele zorg te realiseren, moeten we zorg fundamenteel anders organiseren, zegt Boom. “Het is veel effectiever om patiënten na diagnose over te dragen aan de ‘virtual care unit’ en op basis interventies monitoren,” legt hij uit. “Artsen, verpleegkundigen en thuiszorgmedewerkers kunnen zich dan focussen op het verlenen van fysieke zorg, terwijl gespecialiseerd personeel patiënten op afstand monitort en waar mogelijk zorg op afstand verleent.”

Medische servicecentra voorbeeld voor samenwerking

Een voorbeeld van deze aanpak is het NAAST Medisch Service Centrum. NAAST ondersteunt zorginstellingen bij het leveren van zorg op afstand. Verpleegkundig personeel van NAAST is 24 uur per dag bereikbaar voor meldingen van verschillende virtuele zorgtools. Zij gebruiken hiervoor een door Deloitte ontwikkeld platform voor medische servicecentra waarin deze tools op een overzichtelijke manier bijeenkomen. Zo kunnen zij bijvoorbeeld een hartfilmpje beoordelen op afstand of via videobellen meekijken bij de inname van medicijnen. Als fysieke zorg nodig is nemen zij contact op met een zorgprofessional van een partnerorganisatie in de buurt van de patiënt.

“Medische servicecentra zoals NAAST zijn essentieel voor het opschalen van virtuele zorg,” zegt Boom. “In plaats van een arts die 25 verschillende apps moet raadplegen naast het reguliere werk, heb je nu speciaal opgeleid personeel dat snel kan schakelen met behulp van één handzaam systeem.” 

Boom wijst erop dat het platform van NAAST afkomstig is van Salesforce. “We hoeven het wiel niet steeds opnieuw uit te vinden,” aldus Boom. “We kunnen veel meer bereiken door goed uitontwikkelde, schaalbare bestaande tools slim in te zetten.” Verder toont het voorbeeld van NAAST het belang van samenwerking. “Je moet niet proberen alles zelf te doen, je bereikt veel meer met slimme partnerschappen. Met het dienstverleningsconcept van NAAST doet iedereen waar hij goed in is: verleners van virtuele en fysieke zorg werken nauw samen.”

Digital Human als persoonlijke verbinder

Dat geldt ook voor een ander project van Deloitte: de inzet van ‘Digital Humans’ in de zorg. Een Digital Human is een technologie waarbij een spraakgestuurde chatbot wordt gecombineerd met een visuele avatar. Daardoor wordt de ervaring van persoonlijk contact gesimuleerd: het lijkt alsof je met een mens spreekt. Digital Humans bieden kansen in allerlei sectoren. Zeker in de zorg, waar veel wordt gewerkt met gestandaardiseerde protocollen. “Je kunt allerlei toepassingen bedenken,” zegt Boom. “Bijvoorbeeld een Digital Human die je te woord staat bij vragen over je medicijnen. Dat gebeurt nu al in de Sint Maartenskliniek in Nijmegen met Pharmi. Of een Digital Human die de eerste vragen stelt als je belt naar een medisch servicecentrum. Recent hebben we een Digital Human ontwikkeld voor Philadelphia zorg waarin een medewerker uitleg uitleg krijgt en vragen kan stellen over het digitale roosteren.” 

Uiteraard is het bij virtuele zorgtoepassingen van groot belang dat de technologie goed functioneert. “Een Digital Human moet je altijd doorverwijzen naar een zorgprofessional als daar aanleiding toe is,” zegt Boom. Om de kwaliteit van Digital Humans verder te onderzoeken loopt nu onder meer een onderzoek bij een Zweeds ziekenhuis waar de technologie wordt ingezet bij de behandeling van angststoornissen. Het valt Boom op dat mensen relatief snel wennen aan het communiceren met een Digital Human. En dat is goed nieuws, zegt hij: “Hoe meer gestandaardiseerd en repetitief werk we kunnen uitbesteden aan technologie, des te meer zorgprofessionals zich kunnen richten op het menselijke deel van zorg.”    

De potentie van virtuele zorg

“De huidige realiteit is dat alle ingrediënten aanwezig zijn om de belofte van virtuele zorg waar te maken. De praktijk is dat het nog teveel gezien wordt als een evolutie in het bestaande proces en niet als revolutie van een geheel ander dienstverleningsconcept. We zien dat het verbinden van strategie, partners en mensen de eerste stap is die we moeten zetten rondom dit onderwerp. Snel daarna is een visie op de digitale infrastructuur benodigd om de processen daadwerkelijk te gaan faciliteren. Vanaf dat moment kan virtuele zorg de schaal krijgen die nodig is om ook daadwerkelijk de druk op het zorgpersoneel te verlagen.” 

De gezondheids(zorg)toekomst van Nederland

Deloitte wil een actieve rol spelen in het gezondheidsecosysteem en samen met de andere partijen de in dit artikel genoemde verbeteringen versterken en versnellen. We zullen dat doen aan de hand van meerdere events: hackathons, ronde tafel discussies en C-level dialogen. Met als doel de verschillende partijen in het nieuwe gezondheidsecosysteem bij elkaar te brengen, en samen te verkennen welke allianties waarde kunnen opleveren.

Lees meer overde vijf grote verschuivingen van de gezondheids(zorg)toekomst van Nederland:

1. Van zorg naar gezondheid: meer focus op vitaliteit, preventie en vroege diagnostiek
2. Virtual Health(care): zorg (echt) geconcentreerd rondom de patiënt
3. Data-gedreven gepersonaliseerde (“N=1”) gezondheidsinzichten en interventies
4. Toekomst van werk in de zorg: een nieuw ’wat, waar en hoe’ voor zorgprofessionals
5. Geldstromen en verdienmodellen: meer gericht op stimuleren populatie gezondheid