TaxLab 2021: Sustainability en de rol van belastingen

Het zou Nederland sieren om op dit gebied voorop te lopen.. 

- Femke Groothuis

Stichting The Ex’tax Project doet sinds 2009 onderzoek naar de rol van belastingen in het behalen van de Sustainable Development Goals (SDG’s) en de inclusieve en circulaire economie. “Dat doen we al tien jaar samen met Deloitte”, zegt oprichter en directeur Femke Groothuis. “De vier grootste belastingkantoren hebben tax-partners afgevaardigd. De afgelopen tien jaar hebben we gezamenlijk een serie rapporten gepubliceerd met doorrekeningen van scenario’s en tools die overheden helpen om keuzes te maken.” In februari is de laatste publicatie van The Ex’tax Project in samenwerking met onder anderen Deloitte verschenen: het Deltaplan Belastingen voor een Circulaire en Sociale Economie.

Het idee waar Groothuis zich sterk voor maakt is niet nieuw: verhoog de belasting op vervuiling en verbruik (de vervuiler betaalt) en verlaag de belasting op arbeid. “De Europese Commissie vraagt de lidstaten al dertig jaar om dat te doen. Veel mensen vinden het een goed idee, maar het gebeurt gewoon niet. Van de jaarlijkse 5600 miljard euro aan belastinginkomsten in de EU lidstaten komt 52% uit de pool van belastingen op arbeid (inclusief inkomstenbelasting en loonheffing) en 6% bestaat uit groene belasting. Dat laatste percentage is de afgelopen tien jaar eerder gezakt dan gestegen. Slechts 0.2% van alle belastinginkomsten komt uit vervuiling en verbruik van natuurlijke hulpbronnen. In Nederland komt 50% uit arbeid, 9% uit groen en 1% uit vervuiling en verbruik.”

Laat het belastingstelsel geen barrière, maar een basis zijn voor circulaire groei.

Deltaplan voor een circulaire economie

De economie moet van lineair naar circulair, stelt Groothuis vast. “Circulair betekent: regeneratief, geen externe kosten, slimmer omgaan met grondstoffen, en klimaatneutraal. Er wordt soms vergeten dat businessmodellen in een circulaire economie heel arbeidsintensief en/of kennisintensief zijn. ABN Amro investeert een miljard in circulaire businessmodellen, maar het lukt niet om die pijplijn te vullen omdat zulke nieuwe modellen in het huidige belastingstelsel niet goed rendabel te krijgen zijn, juist vanwege die kosten van arbeid. Het belastingstelsel werpt dus eigenlijk een barrière op.”

Ex’tax heeft plannen ontwikkeld om daar iets aan te doen, zegt Groothuis. “Ons Deltaplan bevat een voorbeeldpakket van maatregelen die de overheid kan nemen om het belastingstelsel niet langer een barrière, maar juist een basis te laten zijn voor circulaire groei. In dat scenario geven we het grootste deel van de 23 miljard aan nieuwe heffingen op verbruik terug aan huishoudens, om de hogere kosten te compenseren. Het restant (40%) gaat naar de werkgevers in de vorm van loonheffingskortingen gebaseerd op extra inzet van mensen, een generieke loonheffingskorting, en loonheffingskortingen voor om- en bijscholing, voor circulaire innovatie en voor bedrijven die een toename in winstgevendheid inzetten voor het scheppen van banen. Nederland heeft een onbenut arbeidspotentieel van 1,2 miljoen mensen. Dan is het geen overbodige luxe om meer mensen aan de slag te krijgen. De benodigde belastinginkomsten worden in het scenario gegenereerd door een btw-verhoging, een accijnsverhoging op tabak, het invoeren van een kilometerheffing, en het belasten van CO2-uitstoot en andere emissies door de industrie, de luchtvaart, de scheepvaart en de landbouw. Tot slot zijn maatregelen opgenomen die water, afval en het gebruik van fossiele brandstoffen in chemische processen hoger beprijzen.”

Ga niet meteen debatteren over de details van één of twee maatregelen..
We moeten het eerst eens zijn over het einddoel.

Extra inkomsten, minder uitstoot

Waar zo’n scenario toe leidt heeft Ex’tax ook laten doorrekenen door Cambridge Econometrics. “Vergeleken met het basispad – waarin we niets veranderen – leidt dit model in 2025 in Nederland tot 65 miljard euro extra bbp, 5 miljard besparing aan energie-importen, 1,5 miljard euro extra investeringen in infrastructuur en 22 miljoen ton minder CO2-uitstoot. Over de periode 2021-2025 levert het scenario bovendien 740.000 extra persoonsjaren aan arbeid op. Op sectorniveau gaan alle sectoren erop vooruit, zowel qua omzet als qua werkgelegenheid. Dat zijn waanzinnige resultaten. Je zou zeggen: waarom doen we dit niet? We willen allemaal de lasten op arbeid omlaag. Maar het is de andere kant: hoe genereren we de opbrengsten? Daar zit de pijn.”

Groothuis begrijpt dat elke verandering weerstand oproept. “Daarom zeggen wij: ga niet eerst debatteren over één of twee maatregelen. Daar schieten we niets mee op. We moeten het eerst eens zijn over het einddoel. Na de Watersnoodramp in 1953 was het einddoel: geen overstromingen meer, nooit meer natte voeten. Als je met die insteek aan de slag gaat lukt het dus om meer dan 50 jaar en 23 kabinetten lang consistent beleid te voeren. Het zou Nederland sieren om ook op dit gebied voorop te lopen.”