Nowe obowiązki na rynku OTC instrumentów pochodnych

Wytyczne dotyczą wykonywania szeregu obowiązków informacyjnych wobec inwestorów. Wskazują także dobre praktyki w zakresie oferowania i reklamy instrumentów pochodnych OTC.

Wydanie wytycznych jest wynikiem rosnącego wśród inwestorów indywidualnych zainteresowania inwestowaniem w instrumenty finansowe. Inwestorzy indywidulani często nie rozumieją konstrukcji lewarowanych instrumentów finansowych oraz nie zdają sobie sprawy ze stopnia ich skomplikowania, czy też ryzyka poniesienia strat.

W przypadku wytycznych dotyczących OTC KNF wprost stwierdził, co nie jest częste w tego typu dokumentach, że są one zbiorem interpretacji wiążących przepisów prawa. Wytyczne kreują obowiązki w szczególności w następujących obszarach:

1. działalność marketingowa/reklamowa instrumentów finansowych OTC

Działalność promocyjna i reklamowa mogą skutkować zawarciem umowy z klientem, dlatego też zdaniem KNF powinna ona podlegać ograniczeniom regulacyjnym.

Działania marketingowe często prowadzone są w internecie (w tym również w mediach społecznościowych), w związku z czym kierowane są do nieoznaczonej grupy adresatów. Dlatego też firmy inwestycyjne powinny mieć na uwadze, że ze względu na wykorzystywany kanał dystrybucji, informacje mogą trafić do osób o niskim poziomie wiedzy inwestycyjnej i bez doświadczenia w inwestowaniu w instrumenty finansowe (szczególnie OTC).

Materiały reklamowo-promocyjne powinny być zatem konstruowane w taki sposób, aby były zrozumiałe dla każdej osoby z potencjalnej grupy odbiorców. Należy w szczególności zwrócić uwagę na sposób prezentacji treści zachęcających do inwestowania w porównaniu do sposobu przedstawienia treści informujących o ryzykach (np. niepomijanie aspektów ryzyka, wyjaśnienie znaczenia dźwigni finansowej dla inwestycji, niewprowadzanie w błąd co do charakteru inwestycji). W przypadku gdy materiał reklamowy odwołuje się do wcześniejszych zwrotów z inwestycji, informacje te powinny być reprezentatywne, tj. w szczególności dotyczyć rzeczywistych klientów firmy inwestycyjnej oraz uwzględniać odpowiednio długi okres.

2. ograniczenie udzielania klientom bonusów pieniężnych

Wytyczne sugeruje ograniczenie stosowania zachęt zwiększających zaangażowanie środków klienta w inwestycje OTC w sytuacji, gdy wizja takiego świadczenia (np. otrzymania bonusu) może być czynnikiem decydującym o zawarciu umowy lub zwiększeniu inwestycji.

Zgodnie ze stanowiskiem KNF w szczególności wirtualne depozyty przyznawane klientom lub potencjalnym klientom mogą prowadzić do zwiększenia poziomu lewarowania i tym samym stanowić naruszenie przepisów dotyczących maksymalnej dźwigni finansowej (na podstawie ubiegłorocznej nowelizacji ustawy o obrocie instrumentami finansowymi wynosi on 1:100).

3. kontrola nad działalnością oraz zasady wynagradzania tzw. inroducing brokers

Wytyczne podejmują również kwestię nadzoru nad sposobem pozyskiwania potencjalnych klientów przez podmioty trzecie działające na zlecenie lub w imieniu firmy inwestycyjnej.

Taki nadzór powinien być „kompletny i rzetelny”, tj. obejmować również np. działania reklamowo-informacyjne podejmowane przez podmioty trzecie (w tym rozmowy telefoniczne i spotkania z potencjalnymi klientami) oraz weryfikację czy podmiot trzeci nie oferuje doradztwa inwestycyjnego w przypadku, gdy nie jest do tego uprawniony.

Firma inwestycyjna powinna w tym celu zapewnić sobie w umowie z podmiotem trzecim m.in. prawo kontroli i weryfikacji jakości usług wykonywanych przez podmioty trzecie oraz ustalić sposoby pozyskiwania klientów.

4. zbieranie informacji o klientach pod kątem badania odpowiedniości inwestycji

Firmy inwestycyjne powinny dbać o to, aby jak największa liczba klientów wyrażała zgodę na przeprowadzenie badania mającego stwierdzić, czy inwestycje w instrumenty OTC są odpowiednie dla danego klienta, biorąc pod uwagę m.in. jego wiedzę i doświadczenie inwestycyjne.

Przeprowadzana ankieta powinna zawierać pytania dotyczące znajomości rynku OTC i zasadniczo nie powinna dopuszczać dokonywania samooceny przez klienta.

Klienci powinni być informowani, że niewykonanie badania skutkuje brakiem możliwości oceny odpowiedniości produktu.

5. przekazywanie pełnej i rzetelnej informacji inwestorom oraz zapobieganie konfliktom interesów

Klient powinien zdawać sobie sprawę, że inwestuje w instrument pochodny, nie w instrument bazowy oraz otrzymać szczegółowe informacje na temat istotnych aspektów inwestycji (m.in. w zakresie punktów swapowych, rolowania i jego wpływu na otwarte pozycje). Informacje powinny być przedstawiane w sposób uporządkowany oraz w taki sposób, żeby klient miał świadomość, że zapoznanie się z nimi jest istotne (np. zaznaczenia pola potwierdzającego zapoznanie się z konkretną informacją jest warunkiem przejścia do kolejnego etapu zawierania umowy za pośrednictwem internetu).

Firma inwestycyjna powinna zadbać, aby klient zapoznał się z takimi informacjami, również w przypadku zawierania umowy na odległość.

Wytyczne nakładają również obowiązek przedstawiania klientom informacji o standardowym czasie wykonania zleceń od momentu jego wpłynięcia do systemu informatycznego firmy inwestycyjnej. Jest to szczególnie istotne biorąc pod uwagę, że nawet niewielkie wahania cen instrumentów bazowych, ze względu na mechanizm dźwigni finansowej, mogą mieć znaczący skutek dla wartości inwestycji.

Podmioty nadzorowane zostały zobowiązane do cyklicznego zamieszczania na swojej stronie internetowej informacji dotyczących wyników osiąganych przez ich klientów na rynku OTC instrumentów pochodnych.

W celu zapobiegania konfliktom interesów firmy inwestycyjne powinny konstruować polityki wynagradzania swoich pracowników oraz podmiotów pozyskujących klientów w taki sposób, aby motywować ich do dbania o interes klientów. W szczególności wynagrodzenie nie powinno zależeć w przeważającej części od wartości wpłat, czy wartości zawartych transakcji. KNF sugeruje wprowadzenie systemów uwzględniających również kryteria jakościowe (np. poziom zadowolenia klientów).

6. regularne audyty i przeglądy dokumentacji

Regulaminy świadczenia usług maklerskich na rynku OTC oraz umowy z klientami będą musiały być poddawane audytowi co najmniej raz do roku.