Właśnie mija rok od wprowadzenia największej od 2007 roku nowelizacji ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów

Przypomnijmy, że za stosowanie praktyk ograniczających konkurencję, na przedsiębiorcę może zostać nałożona kara finansowa w wysokości do 10% jego obrotu. Od 18 stycznia 2015 kary za uczestnictwo w porozumieniach w wysokości do 2.000.000 złotych, mogą zostać nałożone także na osoby fizyczne.

Rok 2015 upłynął pod znakiem wydawania lub nowelizowania przez Prezesa UOKiK aktów typu soft-law, służących usprawnianiu efektywnego stosowania prawa ochrony konkurencji. Przykładem są wydane ostatnio wyjaśnienia Prezesa UOKiK dotyczące metodologii obliczania wysokości kar administracyjnych. Należy spodziewać się, że następnym krokiem będzie oparta na usprawnionych i skutecznych narzędziach, interwencja w stosowanie nielegalnych praktyk rynkowych.

Prezes UOKiK informuje, iż konsekwentnie wzmacnia funkcje analityczne oraz śledcze departamentu zajmującego się wykrywaniem karteli. Robi tak m.in. przez rozwój technik dochodzeniowych. Działania obejmują w szczególności wprowadzanie nowoczesnych rozwiązań informatycznych, jak i tzw. metod market-screening, pozwalających na identyfikowanie potencjalnych naruszeń wyłącznie przez analizę danych rynkowych.

Najważniejszymi z rozwiązań ustawowych wprowadzonych przed rokiem, w sposób istotny zwiększającymi możliwości wykrywania naruszeń i nakładania kar są:

• Wprowadzenie finansowej odpowiedzialności osób fizycznych za stosowanie porozumień ograniczających konkurencję. Na osoby fizyczne może zostać nałożona kara nawet do 2.000.000,00 złotych. Wprowadzenie tego rodzaju odpowiedzialności wiąże się z możliwością zgłoszenia tzw. wniosku leniency także przez osobę fizyczną (ujawnieniem antykonkurencyjnego porozumienia Prezesowi UOKiK w zamian za uniknięcie kary)
• Wydłużenie okresu przedawnienia praktyk ograniczających konkurencję z roku do pięciu lat
• Wprowadzenie programu leniency plus umożliwiającego uzyskanie dodatkowej redukcji kary za stosowanie praktyk ograniczających konkurencje, w zamian za przekazanie informacji o kolejnym porozumieniu, w którym przedsiębiorca brał udział. Narzędzie to ma zachęcać przedsiębiorców do ujawniania coraz większej ilości niedozwolonych porozumień
• Możliwość dobrowolnego poddania się karze przez przedsiębiorców, powodująca redukcję do 10% nałożonej kary finansowej

Coraz większą aktywność przejawia także Komisja Europejska, która 4 listopada 2015 r. ogłosiła konsultacje w sprawie wzmocnienia skuteczności krajowych organów ochrony konkurencji. Komisja dąży m.in. do zwiększenia efektywności nakładanych sankcji, wyposażenia urzędów krajowych w skuteczne narzędzia wykrywania naruszeń i uprawnienia dochodzeniowo-decyzyjne, a także do wzmocnienia niezależności urzędów.

Przedsiębiorcy dopuszczający się niedozwolonych praktyk mogą się także obawiać implementacji tzw. dyrektywy odszkodowawczej (2014/104/UW). Dyrektywa znacznie usprawni i ujednolici dochodzenie roszczeń za naruszenie prawa konkurencji przez osoby poszkodowane, w ramach powództw prywatnych, nie tylko w Polsce ale i w każdym kraju członkowskim Unii Europejskiej. Prawo konkurencji nie będzie już więc wyłącznie kwestią postępowań administracyjnych opartych na interesie publicznym.

Aktywność organów ochrony konkurencji sprawia, że kluczowym zadaniem stawianym przed przedsiębiorcami jest zapewnienie zgodności ich działalności z prawem ochrony konkurencji. Tym bardziej, że do nałożenia wysokich kary administracyjnych na przedsiębiorców czy osoby fizyczne, może dojść nawet przez działanie nieumyślne, w tym niewłaściwe zachowanie pojedynczego pracownika.

Dlatego coraz bardziej powszechne staje się stosowanie tzw. programów compliance (zapewnienia zgodności działania zgodnie z prawem) wprowadzających w organizacji proaktywną kulturę działania zgodnego z zasadami prawa konkurencji. Programy compliance mają za zadanie minimalizować ryzyka, a także koszty związane z łamaniem zasad określonych przez prawo antymonopolowe. Powinny zapewniać odpowiednie procedury służące zarówno wykrywaniu naruszeń już wewnątrz organizacji, jak i ścisłemu przestrzeganiu prawa konkurencji przez pracowników. Powinny także podnosić poziom znajomości zasad uczciwej konkurencji. Składnikiem skutecznych programów są m.in. wytyczne „do and don’ts” dostępne dla każdego pracownika, jasno precyzujące zachowania, których należy unikać. Programy nie powinny ograniczać się jednak jedynie do edukacji pracowników. By spełnić swoje zadania, programy compliance muszą być jednak zawsze indywidualnie dopasowane („szyte na miarę”) do działalności gospodarczej prowadzonej przez danego przedsiębiorcę.

W swoich wypowiedziach Prezes UOKiK stwierdza, że sprawienie działające programy compliance, mogą nawet doprowadzić do złagodzenia ewentualnych kar nakładanych na przedsiębiorców. By tak się jednak stało muszą one spełniać ściśle określone przesłanki.