Globalny podatek minimalny (Pillar 2) – główne założenia

Koncepcja Pillar 2 wpisuje się w nurt walki na arenie międzynarodowej z unikaniem opodatkowania, w tym przypadku poprzez „przerzucanie” dochodów do jurysdykcji, w których efektywne opodatkowanie jest niskie.

Powyższy mechanizm ma wyrównać konkurencyjność poszczególnych krajów z perspektywy podatkowej i ograniczyć (lub wyeliminować) podejmowanie decyzji inwestycyjnych w oparciu o aspekty podatkowe prowadzenia działalności gospodarczej w danej jurysdykcji.

Od tej reguły przewidywane są jednak wyłączenia, m.in. dla podmiotów rządowych, organizacji międzynarodowych typu non-profit czy funduszy emerytalnych.

Zgodnie dyrektywą Rady UE 2022/2523 wdrażającej zasady opodatkowania globalnym podatkiem minimalnym w Unii Europejskiej, przedmiotowymi regulacjami objęte będą nie tylko międzynarodowe grupy kapitałowe, ale także duże grupy krajowe – czyli takie, których wszystkie jednostki składowe mają siedzibę w tym samym państwie członkowskim.

Na potrzeby regulacji Pillar 2 zagraniczne zakłady (ang. permanent establishment – PE) traktowane powinny być jako odrębne jednostki MNE, tj. analogicznie jak pełnoprawne spółki. Jednocześnie, wynik podatkowy podmiotów transparentnych podatkowo powinien być w całości alokowany do jej wspólników, którzy są podatnikami podatku dochodowego.

Elementy konstrukcyjne Pillar 2 przypominają znane nam już koncepcje z polskiego systemu prawa podatkowego.

Powyższe kroki mogą stanowić wyzwanie dla podatników m.in. z uwagi na liczne wyłączenia i rozbieżności w stosunku do powszechnie stosowanych standardów rachunkowości, wątpliwości dot. ujmowania podatku odroczonego itp.

Warto zaznaczyć, że regulacje Pillar 2 przewidują możliwość wyłączenia części dochodu spod opodatkowania globalnym podatkiem minimalnym z uwagi na substancję ekonomiczną podmiotu w danej jurysdykcji (ang. substance-based income exclusion).

Wspomniane wyżej wyłączenie dotyczy sumy wartości:

• Rzeczowych aktywów trwałych posiadanych w jurysdykcji (ang. asset carve-out), oraz
• Wartości kwalifikowanych kosztów wynagrodzeń pracowników, którzy wykonują pracę na rzecz danej grupy MNE lub dużej grupy krajowej w tej jurysdykcji (ang. payroll carve-out).

W uproszczeniu, asset carve-out pozwala na zmniejszenie podstawy opodatkowania (ang. GloBe Income) o 5-8% wartości bilansowej rzeczowych aktywów trwałych znajdujących się w danej jurysdykcji, natomiast payroll carve-out – odpowiednio o 5-10% ponoszonych przez daną jednostkę kwalifikowanych kosztów płac pracowników i niezależnych zleceniobiorców.

W przypadku gdy okaże się, że efektywna stawka podatkowa grupy w danym kraju (ETR) jest niższa niż 15%, regulacje Pillar 2 zakładają dwa mechanizmy poboru podatku:

• Zasada włączenia dochodu do opodatkowania (ang. income inclusion rule – IIR), lub
• Zasada niedostatecznie opodatkowanych płatności (ang. undertaxed payments rule – UTPR).

W ramach mechanizmu IIR pierwszeństwo poboru podatku wyrównawczego ma jednostka dominująca najwyższego szczebla (ang. ultimate parent entity – UPE). W dalszej kolejności mechanizm IIR zakłada stosowanie tzw. top-down approach, tzn. prawo do poboru podatku może przejść na kolejne w łańcuchu powiązań kapitałowych państwo rezydencji jednostki w grupie MNE.

Mechanizm UTPR jest mechanizmem uzupełniającym w stosunku do IIR. Stosuje się go w sytuacjach, gdy zasady IIR nie znajdują zastosowania, np. gdy jurysdykcja siedziby UPE lub innej spółki dominującej nie wdrożyła (jeszcze) przepisów o globalnym podatku minimalnym. W ramach UTPR podatek wyrównawczy alokowany jest pomiędzy jurysdykcje spółek zależnych w oparciu o liczbę pracowników oraz wartość aktywów trwałych.

Co istotne, regulacje Pillar 2 przewidują uprawnienie państw członkowskich do wprowadzenia krajowego podatku wyrównawczego (ang. qualified domestic top-up tax) – umożliwi to więc pobranie podatku bezpośrednio w jurysdykcji źródła, zwalniając jednocześnie z tego obowiązku jurysdykcję UPE.

Wejście w życie przepisów dotyczących Pillar 2 zakładane jest na 1 stycznia 2024 r., a termin na złożenie deklaracji ma zasadniczo wynosić 15 miesięcy od ostatniego dnia sprawozdawczego roku podatkowego (co istotne jednak, w pierwszym roku termin ten ma wynosić 18 miesięcy).

Grupy kapitałowe objęte zakresem globalnego podatku minimalnego będą musiały zrozumieć, ocenić i przeanalizować wpływ Pillar 2 na każdą jurysdykcję, w której prowadzą działalność gospodarczą. Wymagane mogą być m.in. dostosowanie zaplecza technologicznego czy reorganizacja dotychczasowych procesów dotyczących gromadzenia i weryfikacji danych, raportowania i / lub tax compliance. Z uwagi na wieloaspektowy charakter omawianych regulacji, kluczowe jest więc odpowiednie przygotowanie się do wejścia w życie Pillar 2 zarówno z perspektywy merytorycznej, jak i organizacyjnej.