Podatkowe wyzwania członka Zarządu

Zmiany w prawie podatkowym są coraz częstsze oraz coraz bardziej ingerują w prowadzoną działalność gospodarczą. Można zapomnieć o czasach, gdy większe nowelizacje podatkowe zdarzały się tylko raz w roku kalendarzowego, na jego koniec.

Pojawiają się nowe podatki, np. podatek od aktywów niektórych instytucji finansowych, zwany potocznie podatkiem bankowym. Wprowadza się nowe instytucje, jak przykładowo obowiązek ujawniania informacji o określonych rozwiązania podatkowych będących schematami podatkowymi, tzw. MDR. Przez cały 2019 r. prawie pięć tysięcy razy zaraportowano wystąpienie schematu podatkowego, co pokazuje, że nie mówimy o zjawisku marginalnym.

Znane od dawna obowiązki zmieniają swój charakter, czemu często towarzyszy wprowadzenie nowych surowych kar i innych sankcji za ich nieprzestrzeganie. Maksymalne kary grzywny mogą sięgać milionów złotych. Najlepszym przykładem wzrostu penalizacji zachowań z zakresu podatków są zmiany w przepisach dotyczących cen transferowych i podatku u źródła, tzw. WHT. Dodatkowo, przepisy prawa podatkowego coraz częściej nakładają na członków zarządów obowiązek składania skomplikowanych oświadczeń pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań.

Na co dzień sprawy podatkowe nie są zapewne w centrum zainteresowania dyrektorów finansowych, nie mówiąc już o członkach zarządu. Sprawy te w praktyce często są delegowane na odpowiednie działy podatkowo-rachunkowe, które starają się bezpiecznie poprowadzić okręt wśród skał podatkowych problemów. Należy jednak zastanowić się czy taki sposób działania w wystarczający sposób chroni kadrę zarządzającą wyższego szczebla i członków zarządu przed ryzykiem osobistej odpowiedzialności za nieprawidłowości podatkowe.

Należy przy tym mieć na uwadze, że przy obecnej złożoności polskiego prawa podatkowego, nieprawidłowości często wynikać mogą albo z trudności w zrozumieniu przepisu prawnego albo z praktycznej niemożności jego zastosowania. Zweryfikowanie prawidłowości przygotowanych przez pracowników oświadczeń, których osobistego podpisania przez członków zarządu wymagają przepisy prawa, wymaga natomiast specjalistycznej wiedzy z zakresu podatków. Z drugiej strony, zarząd nie może uciec od takich obowiązków – przepisy prawa wymagają, aby zarząd bezpośrednio i wprost potwierdzał, że prawidłowo wywiązano się z obowiązków nałożonych przepisami prawa.

Osobista odpowiedzialność członków zarządu na podstawie Kodeksu karnego skarbowego to nie jest błaha sprawa. Może ona oznaczać bardzo wysoką karę grzywny (do ponad 25 mln zł), karę pozbawienia lub ograniczenia wolności, a także status skazanego i wpis do Krajowego Rejestru Karnego. Warto zauważyć, że obrona przed odpowiedzialnością karnoskarbową jest często utrudniona. Prawomocne skazanie za składanie fałszywych oświadczeń wiązać się może natomiast z karą pozbawienia wolności.

Sposób działania organów podatkowych jest taki, że kontrolują z zasady rozliczenia podatkowe sprzed paru lat, często tuż przed upływem okresu przedawnienia zobowiązania podatkowego. Istnieje więc paroletni odstęp między kontrolowanym okresem a faktycznym badaniem kontrolujących.

Niewykluczone są sytuacje, gdy w czasie kontroli podatkowej, członek zarządu pełniący swoje funkcje w kontrolowanym okresie, nie pracuje już w spółce i nie ma dostępu do jej dokumentów. Jednocześnie z praktyki wynika, że jedną z linii obrony spółki jest potencjalne przerzucenie odpowiedzialności na osoby sprawujące swoje funkcje w przeszłości, które nie mają już możliwości skutecznej obrony.

Dlatego, zapewnienie komfortu prawnego członkom zarządu, teraz i w przyszłości, wymaga nowego spojrzenia na tzw. tax compliance. Członkowie zarządu nie mogą pozostawić kwestii zapewnienia działania zgodnie z prawem podatkowym wyłącznie działom księgowym lub podatkowym. Konieczne jest ustanowienie nowych standardów zarządzania ryzykiem podatkowym. W zakresie w jakim jest to wskazane, członek zarządu może i powinien posiłkować się swoimi doradcami, aby móc efektywnie sprawować nadzór i kontrolę w organizacji.

Tak ważne jak nigdy wcześniej, z punktu widzenia członków organów zarządzających i kadry wyższego szczebla, staje się ustanowienie nowych standardów tax compliance.

Ryzyko, w tym ryzyko podatkowe, to nieodłączny element prowadzenia działalności gospodarczej. Tak więc truizmem jest stwierdzenie, że każde działanie może nieść ze sobą ryzyko nieprawidłowego rozpoznania skutków podatkowych. Należy jednak właściwie oceniać to ryzyko ani go nie umniejszać ani nie przewartościowywać, oraz właściwie nim zarządzać. Oznacza to konieczność albo posiadania samemu wiedzy z zakresu prawa podatkowego albo posiłkowanie się odpowiednio wykwalifikowanymi i doświadczonymi doradcami.