Polski Ład może przynieść zmiany w użytkowaniu wieczystym

Wśród licznych zmian jakie niesie za sobą przyjęty przez Sejm projekt Polskiego Ładu (tj. ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw), znalazły się zapisy odnoszące się do opodatkowania VAT opłat z tytułu przekształcenia użytkowania wieczystego w prawo własności.

Projekt Polskiego Ładu przewiduje zmianę brzmienia art. 19a ust. 5 pkt 1 lit. b ustawy o VAT, tak aby obowiązek podatkowy w VAT powstawał również w przypadku przeniesienia z mocy prawa własności towarów w zamian za odszkodowanie. Z uzasadnienia do projektu ustawy wynika, że zamierzeniem ustawodawcy jest, aby opodatkowaniu VAT podlegały opłaty przekształceniowe, czyli opłaty z tytułu przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności, dokonanego na podstawie ustawy z 20 lipca 2018 r. o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego gruntów zabudowanych na cele mieszkaniowe w prawo własności tych gruntów (Dz. U. z 2020 r. poz. 2040; dalej: Ustawa o przekształceniu). Tym samym ustawodawca dąży do dostosowania przepisów ustawy o VAT do konkluzji wyroku TSUE z dnia 25 lutego 2021 r. (C-604/19).

Wyrok TSUE

Wspominany wyrok TSUE, o którym pisaliśmy już szerzej w naszym biuletynie (link), dotyczył właśnie sposobu opodatkowania VAT opłat przekształceniowych, należnych JST z tytułu przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności na mocy Ustawy o przekształceniu. W uproszczeniu, według Trybunału, przekształcenie w tym trybie doprowadziło do przeniesienia prawa własności z mocy prawa w zamian za odszkodowanie, a to oznacza, że doszło do odrębnej dostawy w stosunku do pierwotnej, dokonanej w momencie ustanowienia użytkowania wieczystego. Taki pogląd pociągać może za sobą konsekwencje dla prawidłowości dotychczasowych rozliczeń samorządów w tym zakresie. Organy skarbowe przyjmowały bowiem najczęściej, a za nimi wielu podatników, iż opłaty za przekształcenie stanowią wynagrodzenie z tytułu już dokonanej dostawy, a w konsekwencji, o ile użytkowanie wieczyste było ustanowione przed 1 maja 2004 r., nie powinny podlegać opodatkowaniu VAT.

Przepis przejściowy

Projekt Polskiego Ładu zawiera również przepis przejściowy, zgodnie z którym nowe zasady powstawania obowiązku podatkowego mają dotyczyć również opłat otrzymanych z tytułu przeniesienia, z mocy prawa, prawa własności, otrzymanych po wejściu w życie przepisów (na ten moment planowanego na 1 stycznia 2022 r.), nawet jeżeli samo przejście prawa własności z mocy prawa miało miejsce przed wejściem tych przepisów w życie. Oznaczałoby to, że choć przekształcenie z mocy prawa prawa użytkowania wieczystego w prawo własności, na mocy Ustawy o przekształceniu, miało miejsce w 2019 r., to opłaty z tego tytułu otrzymane od 1 stycznia 2022 r. powinny podlegać opodatkowaniu VAT, niezależnie od momentu ustanowienia prawa użytkowania wieczystego. Wyjątek od tej zasady przewidziano dla sytuacji, w których podatnik rozliczył cały podatek należny przed wejściem w życie projektowanego przepisu.

Obszary wątpliwości

Choć należy pozytywnie ocenić próbę dostosowania przepisów ustawy o VAT do orzeczenia TSUE, to projektowany przepis nie rozwiewa wątpliwości, jak potraktować już rozliczone przez gminy wpłaty z tytułu przekształcenia. Jak już wspomnieliśmy opłaty przekształceniowe dotyczące użytkowania wieczystego ustanowionego przed 1 maja 2004 r. były przez wiele gmin traktowane jako niepodlegające opodatkowaniu VAT, tymczasem orzeczenie Trybunału podaje w wątpliwość prawidłowość takiej praktyki. Po zapadnięciu wyroku TSUE wydano niewiele interpretacji indywidualnych odnoszących się do tego problemu, w tym niektóre wydają się ignorować rozstrzygnięcie TSUE, jak np. interpretacja z 22 września 2021 r., sygn. 0111-KDIB3-2.4012.483.2021.1.ASZ. Z braku oficjalnych komunikatów Ministerstwa Finansów lub Dyrektora KIS w tym zakresie, konieczne wydaje się dalsze monitorowanie interpretacji indywidualnych oraz procesu legislacyjnego.