Analizy

Ustawa o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych - zmiany określone w najnowszym projekcie ustawy z dnia 5 września 2018 r.

Alert prawny (17/2018)

5 września 2018 r. Ministerstwo Sprawiedliwości opublikowało kolejny projekt ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych. Ostatni projekt przekazany został do konsultacji w maju 2018 r. Wprowadzone zmiany dotyczą zarówno kwestii proceduralnych, jak i przesłanek odpowiedzialności podmiotów zbiorowych. Podmioty zbiorowe zyskały także dodatkową możliwość uwolnienia się od tej odpowiedzialności.

Najważniejsze założenia nowego projektu:

  1. Podstawowe zasady odpowiedzialności pozostają bez zmian - ustawa będzie dotyczyć wszystkich osób prawnych, spółek handlowych z udziałem Skarbu Państwa oraz polskich oddziałów podmiotów zagranicznych. 
  2. Dla przypisania spółce odpowiedzialności wystarczające będzie, że czyn zabroniony został popełniony, bez konieczności ustalenia sprawcy. Postępowanie przeciwko podmiotowi będzie mogło zostać wszczęte jeżeli zachodzić będzie uzasadnione podejrzenie popełnienia czynu zabronionego oraz gdy przemawiać będzie za tym interes społeczny. 
  3. Odpowiedzialności podlega podmiot, który dopuścił się czynu zabronionego wskutek umyślnego działania lub zaniechania albo niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, mimo że sprawca przewidywał albo mógł przewidzieć możliwość popełnienia czynu.
  4. Podmiot zbiorowy nie będzie podlegać odpowiedzialności jeżeli, co najmniej raz na dwa lata, był poddawany procedurze weryfikacji przez firmę audytorską pod względem wewnętrznych procedur zapewniających zgodność działalności podmiotu zbiorowego z prawem i oceny ryzyka popełnienia czynu zabronionego w związku z prowadzoną przez ten podmiot działalnością (audyt zgodności i ryzyka) oraz w jego strukturze został wskazany organ podmiotu zbiorowego nadzorujący przestrzeganie zasad i przepisów regulujących działalność podmiotu, chyba że weryfikacja lub działalność wskazanego organu były nierzetelne lub przeprowadzone przez osoby nieposiadające wystarczających kwalifikacji lub miały charakter pozorny.
  5. Wprowadzono rozwiązanie, zgodnie z którym postępowania nie wszczyna się, a wszczęte umarza, jeśli podmiot zbiorowy ma siedzibę za granicą i brak jest możliwości prowadzenia wobec niego postępowania albo skutecznego nałożenia kary lub środka.
  6. Sygnaliście nie będzie przysługiwało prawo do przywrócenia do pracy lub odszkodowania, jeżeli osoba zgłaszająca była sprawcą czynu zabronionego, w związku z działalnością podmiotu zbiorowego, chyba że ujawniła podmiotowi zbiorowemu i organowi ścigania wszystkie istotne okoliczności tego czynu.
  7. Kary dalej wynoszą od 30.000,00 do 30.000.000,00 PLN (bez zmian).
  8. W przypadku przeniesienia własności przedsiębiorstwa podmiotu zbiorowego lub większości jego składników pod tytułem darmym lub za cenę rażąco odbiegającą od wartości rynkowej przedsiębiorstwa lub jego składników, nabywca przedsiębiorstwa lub większości jego składników będzie solidarnie zobowiązany z podmiotem zbiorowym do zapłaty kary pieniężnej lub nawiązki za czyn popełniony przed dniem dokonania przeniesienia własności.
  9. Dodatkowo kompleksowo uregulowano prowadzenie postępowania przeciwko podmiotowi zbiorowemu, celem uniknięcia dalszych zmian w innych ustawach (Ustawa o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych będzie zawierała kompleksową regulację w tym zakresie).

Sposoby ochrony

Odpowiedzialność podmiotu w dużej mierze zależy od dochowywania należytej staranności. Brak należytej staranności dzielimy na jej brak w wyborze oraz organizacji. Najlepszą metodą obrony przed odpowiedzialnością będzie wdrożenie skutecznego programu compliance, którego celem jest zachowanie zgodności wewnętrznej organizacji podmiotu z przepisami obowiązującego prawa.

Zapewnienie skuteczności zapobiegania i wykrywania nadużyć, które mogłoby pozwolić podmiotom zbiorowym na uniknięcie odpowiedzialności, możliwe jest jedynie przez implementację odpowiednich procedur i wprowadzenie właściwych systemów monitorowania. W związku z tym, zasadne jest, aby przygotowując się do wejścia w życie znowelizowanej ustawy podmioty zbiorowe:

  1. przygotowały odpowiednie regulaminy, wytyczne i procedury postępowania, które służyłyby zapobieganiu nadużyciom, ale także pokazywałyby, w jaki sposób powinny zachowywać się osoby pracujące w organizacji w przypadku, gdy do takiego nadużycia dojdzie (także whistleblowing);
  2. wprowadziły odpowiednie zmiany do systemów operacyjnych stosowanych przez organizację, które pozwolą na monitoring działalności podmiotu, a także poczynań poszczególnych osób odpowiedzialnych za dane procesy;
  3. wprowadziły obowiązkowe cykliczne szkolenia pracowników i współpracowników, mające na celu wykreowanie u pracowników prawidłowego wzorca postępowania, co także dawałoby podmiotowi zbiorowemu większe bezpieczeństwo prawne i faktyczne.

Jak wskazano to już wyżej nowy projekt ustawy wprowadza dodatkową przesłankę uniknięcia odpowiedzialności przez podmiot zbiorowy za czyn zabroniony, którego popełnienie zostało umożliwione przez nieprawidłowości w organizacji działalności tego podmiotu. Projekt wskazuje bowiem wprost, że od odpowiedzialności uwolniony zostanie podmiot, który co najmniej raz na dwa lata był poddawany procedurze weryfikacji przez firmę wyspecjalizowaną w audytach zgodności i ryzyka, pod względem wewnętrznych procedur zapewniających zgodność działalności podmiotu zbiorowego z prawem i oceny ryzyka popełnienia czynu zabronionego w związku z prowadzoną przez ten podmiot działalnością. Oznacza to, że od momentu wejścia ustawy w życie kluczowe dla wszystkich przedsiębiorców staną się audyty komunikacji, dokumentacji i procesów wewnątrz podmiotu, mające na celu wychwycenie potencjalnych nadużyć. Taka praktyka więc już nie tylko pozwoli na to, aby zapobiec potencjalnym przestępstwom popełnianym wewnątrz podmiotu, ale wprost uwolni przedsiębiorcę od odpowiedzialności na podstawie niniejszej ustawy, jeżeli do popełnienia czynu zabronionego doszło w wyniku nieprawidłowości w organizacji działalności podmiotu.

Subskrybuj "Alerty prawne"

Otrzymuj powiadomienia na e-mail o nowych Alertach prawnych Deloitte Legal

Czy ta strona była pomocna?