Od stycznia nowe zasady rozliczania dochodów i strat z inwestycji w fundusze kapitałowe

Dotychczasowe zasady rozliczania

Do końca 2023 roku dochody z tytułu udziału w funduszach kapitałowych uzyskiwane przez osoby fizyczne podlegały opodatkowaniu zryczałtowanym 19% podatkiem. Oznaczało to, że niezależnie od charakteru wypłaty z funduszu kapitałowego, tj. wypłaty z tytułu umorzenia bądź odkupienia / zbycia jednostek czy też wypłaty dochodów bez unicestwiania jednostek – dochód uzyskany w rezultacie posiadania/zbycia jednostek podlegał opodatkowaniu na jednakowych zasadach.

Co więcej przepisy jednoznacznie wykluczały możliwość pomniejszenia tak uzyskanego dochodu o straty poniesione z tytułu udziału w funduszach kapitałowych oraz inne straty kapitałowe (np. stratę z tytułu zbycia akcji). Oznaczało to, że podatnik dokonujący zbycia dwóch różnych funduszy inwestycyjnych w roku podatkowym – jednego ze stratą, a drugiego z zyskiem, był zobowiązany do zapłaty 19% podatku od dochodu uzyskanego z zyskownej sprzedaży, bez prawa do rozliczenia straty poniesionej na drugim z funduszy.

Wynikało to też z przyjętego systemu rozliczeń tych dochodów – zyski bądź straty ze zbycia akcji czy udziałów podatnik rozlicza samodzielnie w zeznaniu PIT-38, podczas gdy 19% podatek od dochodów z tytułu udziału w funduszach kapitałowych był pobierany i rozliczany przez płatnika.

Zasady obowiązujące od 1 stycznia 2024 r.

Nowe regulacje wyodrębniają dwa rodzaje opodatkowania przychodów z funduszy kapitałowych:

• Świadczenia otrzymane z dochodów funduszu kapitałowego, jeżeli statut przewiduje wypłaty z tych dochodów jego uczestnikom bez umarzania, odkupywania, wykupywania albo unicestwiania w inny sposób tytułów uczestnictwa w takim fundusz – podlegają one opodatkowaniu 19% podatkiem ryczałtowym na zasadach podobnych do obowiązujących obecnie;
• Dochody uzyskane z umorzenia, odkupienia, wykupienia albo unicestwienia w inny sposób tytułów uczestnictwa w funduszach kapitałowych – podlegają one opodatkowaniu 19% podatkiem na zasadach analogicznych jak dla dochodów ze zbycia akcji i innych papierów wartościowych.
  
  Oznacza to, że dochód podlegający opodatkowaniu ustalany jest jako różnica między przychodami ze zbycia bądź umorzenia tytułu uczestnictwa w funduszu, a kosztami ich nabycia. Dodatkowo, w przypadku, gdy koszty nabycia będą wyższe niż przychody ze sprzedaży tytułu uczestnictwa, podatnik będzie uprawniony do rozpoznania straty podatkowej.

Korzyści dla podatników

Powyższe zmiany oznaczają, że podatnicy będą mogli kompensować dochody osiągnięte z funduszy kapitałowych ze stratami poniesionymi z tego tytułu np. ze zbycia jednostek innego funduszu. Prowadzić to będzie do obniżenia należnych podatków.

Co więcej, zyski/straty osiągnięte z funduszy kapitałowych będą również kompensowane z zyskami/stratami osiągniętymi z innych inwestycji kapitałowych, czyli m.in. z zyskami/stratami ze zbycia akcji, papierów wartościowych czy pochodnych instrumentów finansowych.

W przypadku, gdy podatnik osiągnie stratę w danym roku podatkowym, strata ta będzie mogła być rozliczona w kolejnych 5 następujących po sobie latach podatkowych z dochodami z tego źródła (lub zgodnie z zasadami rozliczania strat wyrażonymi w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, jednorazowo, w jednym z najbliższych kolejno po sobie następujących pięciu latach podatkowych).

Obecnie takie rozliczenie strat w czasie nie obejmowało strat wynikających z tytułu udziału w funduszach.

Nowe obowiązki dla podatników i domów maklerskich

Korzystne z punktu widzenia podatników zmiany dotyczące zasad opodatkowania dochodów z funduszy kapitałowych (w części wynikającej z umorzenia, odkupienia, wykupienia lub innej formy unicestwienia tytułu uczestnictwa), spowodują jednak powstanie dodatkowych obowiązków po stronie podatników.

Do tej pory podatnicy, którzy inwestowali wyłącznie w fundusze inwestycyjne za pośrednictwem polskich instytucji finansowych, co do zasady, nie mieli obowiązku rozliczenia tego dochodu w zeznaniu podatkowym. To na instytucji finansowej spoczywał obowiązek poboru 19% zryczałtowanego podatku od dochodów z funduszy kapitałowych. Od 1 stycznia 2024 r. ten obowiązek w dalszym ciągu będzie spoczywał na instytucjach, ale tylko w zakresie świadczeń z funduszy nie wynikających ze zbycia/unicestwienia tytułów uczestnictwa.

Dochody/straty wynikające ze zbycia/unicestwienia tytułów uczestnictwa w funduszach kapitałowych od 1 stycznia 2024 r. będą musiały być rozliczone samodzielnie w zeznaniu podatkowym PIT-38 składanym do 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym. Będzie to również termin na zapłatę 19% podatku od tych dochodów.

Na instytucji finansowej będzie natomiast ciążył obowiązek przekazania do urzędu skarbowego oraz do podatnika informacji o wysokości dochodu/straty wynikającej ze zbycia/unicestwiania tytułów uczestnictwa. Informacja przekazywana na druku PIT-8C będzie stanowiła podstawę dla przygotowania zeznania rocznego przez podatnika.

Pierwsze zeznania PIT-38 składane przez podatników i obejmujące dochody z funduszy kapitałowych rozliczanych na nowych zasadach będą składne do końca kwietnia 2025 roku.

Dochód z udziału w funduszach (zbycie/ inne unicestwienie jednostek) będzie musiał być uwzględniony – podobnie jak dochody z zbycia akcji – w podstawie naliczenia daniny solidarnościowej.