Koronawirus a szkolenie BHP pracowników i medycyna pracy

Przed epidemią szkolenia BHP organizowane były najczęściej w siedzibie pracodawcy, w obecności pracownika oraz osoby szkolącej. Obecnie, ze względu na zalecenia ograniczania kontaktów międzyludzkich oraz rekomendowanie izolacji społecznej, możliwość organizowania szkoleń BHP została znacznie utrudniona. Temat ten został uregulowany jednak w przepisach, które starają się wychodzić naprzeciw dynamicznie zmieniającej się sytuacji na gruncie spraw pracowniczych. Obecnie nie ma wątpliwości, że pracodawca może przeprowadzić szkolenie BHP zdalnie, jednakże za wyjątkiem określonych grup pracowników, co do których nadal konieczne jest przeprowadzenie bezpośredniego szkolenia BHP.

Zdalne szkolenia BHP

Na wstępie należy zaznaczyć, że w czasie epidemii pracodawca nadal ma obowiązek odpowiedniego przeszkolenia pracownika z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy przed dopuszczeniem danego pracownika do pracy. Aktualny pozostaje pogląd, że bez takiego przeszkolenia pracownik nie może zostać dopuszczony do pracy. Natomiast w Tarczy Antykryzysowej wskazano, że: W okresie stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii dopuszcza się przeprowadzanie szkoleń wstępnych w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy i służby w całości za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej.

Jest to znaczne ułatwienie niemniej w zapisach Tarczy Antykryzysowej wskazuje jednocześnie na stanowiska, na których nie ma możliwości przeprowadzenia szkolenia w całości za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej, tj.:

1) pracownika zatrudnianego na stanowisku robotniczym;

2) pracownika zatrudnionego na stanowisku, na którym występuje narażenie na działanie czynników niebezpiecznych;

3) pracownika przenoszonego na stanowisko, o którym mowa w pkt 1 i 2;

4) ucznia odbywającego praktyczną naukę zawodu oraz studenta odbywającego praktykę studencką.

Wydłużenie terminu na przeprowadzenie okresowego szkolenia BHP

Z kolei w odniesieniu do szkoleń okresowych, w Tarczy Antykryzysowej przewidziano wydłużenie terminu na przeprowadzenie okresowego szkolenia BHP.

Zgodnie z postanowieniami Tarczy Antykryzysowej: W przypadku gdy termin przeprowadzenia szkolenia okresowego w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy lub bezpieczeństwa i higieny służby przypada w:

1) okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii lub

2) w okresie 30 dni od dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego, w przypadku gdy nie zostanie ogłoszony stan epidemii, albo stanu epidemii

- termin ten wydłuża się do 60. dnia od dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego, w przypadku gdy nie zostanie ogłoszony stan epidemii, albo stanu epidemii.

Oznacza to, że szkolenia, które miały mieć miejsce we wskazanych okresach są nadal ważne. W praktyce istotne jest zatem, aby pracodawca kontrolował daty danych szkoleń okresowych uwzględniając wydłużony termin na ich przeprowadzenie.

Badania lekarskie

Kwestia badań lekarskich z zakresu medycyny pracy w okresie epidemii budziła w praktyce liczne wątpliwości. Zgodnie z Kodeksem pracy, pracodawca ma obowiązek kierowania pracowników na wstępne, okresowe oraz kontrolne badania lekarskie. W praktyce realizacja tego obowiązku w czasie epidemii jest znacznie utrudniona, a w niektórych przypadkach wręcz niemożliwa. Przepisy Tarczy Antykryzysowej częściowo wyjaśniają tę kwestię.

Czasowe zawieszenie obowiązku przeprowadzania okresowych badań lekarskich

Zgodnie z treścią Tarczy Antykryzysowej, zawieszono obowiązek przeprowadzania okresowych badań lekarskich pracowników, badań lekarskich i psychologicznych kierowców wykonujących przewóz drogowy zgodnie z ustawą o transporcie drogowym oraz badań okresowych lekarskich i psychologicznych maszynistów zgodnie z ustawą o transporcie kolejowym. Zawieszenie wykonywania wskazanych obowiązków dotyczy okresu od dnia ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii. Natomiast po odwołaniu stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, w zależności od tego, który ze wskazanych stanów został wprowadzony pracodawca i pracownik są obowiązani niezwłocznie podjąć wykonywanie zawieszonych obowiązków i wykonać je w okresie nie dłuższym niż 60 dni od dnia odwołania danego stanu.

Podobnie zatem jak w przypadku monitorowania terminów odnośnie szkoleń BHP, również w odniesieniu do badań lekarskich pracodawca powinien kontrolować daty, w których badania powinny zostać wykonane z uwzględnieniem czasowego zawieszenia obowiązku ich wykonania.

Należy jednak zwrócić uwagę na fakt, że czasowe zawieszenie obowiązku kierowania pracowników na badania lekarskie nie dotyczy badań wstępnych oraz kontrolnych.

Przedłużenie ważności orzeczeń lekarskich

Ustawodawca w Tarczy Antykryzysowej postanowił także, że orzeczenia lekarskie wydane w ramach wstępnych, okresowych i kontrolnych badań lekarskich, których ważność upłynęła po dniu 7 marca 2020 r., zachowują ważność, nie dłużej jednak niż do upływu 60 dni od dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii.

W odniesieniu zatem do tych badań trzeba pamiętać o konieczności ich późniejszego przeprowadzenia.

Badania wstępne oraz badania kontrolne

Pracodawca, także w czasie epidemii ma obowiązek kierowania pracowników na badania wstępne oraz badania kontrolne, a obowiązek ten nie został zawieszony przez dotychczasowe przepisy. W Tarczy Antykryzysowej wprowadzono w tym zakresie rozwiązanie praktyczne. W przypadku, gdy nie ma dostępności do lekarza uprawnionego do przeprowadzania badań wstępnych lub kontrolnych, badanie to może być przeprowadzone przez innego lekarza. Taki lekarz może wydać również orzeczenie lekarskie ale należy pamiętać, że będzie ono ważne przez 30 dni od dnia odwołania stanu epidemii albo stanu zagrożenia epidemicznego.

Z perspektywy pracodawcy istotne jest kryterium pozwalające na przyjęcie, że brak jest dostępności do lekarza uprawnionego do przeprowadzania badań kontrolnych lub wstępnych, tak aby uzasadniona była możliwość przeprowadzenia badania przez innego lekarza. Przepisy nie wskazują jednak na te kryteria. Wydaje się natomiast, że zasadne jest aby w dokumentach pracodawcy istniało udokumentowanie próby umówienia pracownika na tego typu badania chociażby w postaci notatki służbowej.

Warto także pamiętać, że badanie medycyny pracy oraz wydanie orzeczenia lekarskiego może nastąpić zdalnie. Możliwość taka została wprost wskazana w Tarczy Antykryzysowej i jest przywołana także w Komunikacie Ministerstwa Zdrowia dotyczącym wykonywania badań medycyny pracy w okresie epidemii koronawirusa z dnia 1 kwietnia 2020 roku, dostępnego pod adresem https://www.gov.pl/web/zdrowie/komunikat-dotyczacy-wykonywania-badan-medycyny-pracy-w-okresie-epidemii-koronawirusa.