MSSF 17

Po ponad dekadzie dyskusji, 18 maja 2017 roku Rada Międzynarodowych Standardów Rachunkowości opublikowała MSSF 17, którego celem jest wprowadzenie jednolitych, sformalizowanych zasad rachunkowości, mających zastosowanie do kontraktów ubezpieczeniowych. Nowy standard stanowi, że zobowiązania ubezpieczeniowe wycenia się według bieżącej wartości realizacji zobowiązania oraz wprowadza jednolite zasady wyceny i prezentacji dla wszystkich rodzajów umów ubezpieczenia.

MSSF 17 zastępuje MSSF 4 „Umowy ubezpieczeniowe” i powiązane interpretacje. Obowiązuje w odniesieniu do okresów sprawozdawczych rozpoczynających się z dniem 1 stycznia 2021 roku lub po tej dacie, z możliwością wcześniejszego zastosowania, pod warunkiem, że jednostka sprawozdawcza stosuje jednocześnie MSSF 15 „Przychody z umów z klientami” i MSSF 9 „Instrumenty finansowe”.

Stan faktyczny

U podstaw MSSF 17 leży projekt RMSR rozpoczęty we wrześniu 2001 roku, mający na celu przegląd zasad ujmowania umów ubezpieczeniowych i stanowiący kontynuację podobnej inicjatywy wprowadzonej przez poprzednika RMSR w kwietniu 1997 roku. W ciągu ostatnich 16 lat prac projekt funkcjonował pod nazwą „MSSF 4 Faza II”.

Zamiarem RMSR było stworzenie jednego standardu o wysokiej jakości, określającego wymagania dotyczące ujmowania, wyceny, prezentacji i ujawniania informacji na temat umów ubezpieczenia. W lutym 2014 roku amerykańska Rada ds. Standardów Sprawozdawczości Finansowej (FASB) podjęła wstępną decyzję o zawieszeniu prac zmierzających do ujednolicenia zasad dotyczących umów ubezpieczenia rozpoczętych w październiku 2008 roku i prowadzonych razem z RMSR. FASB postanowiła skupić się na wprowadzeniu zmian w stosowanych obecnie amerykańskich standardach US GAAP dotyczących ubezpieczeń.

W 2007 roku RMSR opublikowała materiał do dyskusji, a w lipcu 2010 roku pierwszy projekt „ED/2010/8 Umowy ubezpieczeniowe". Drugi zmieniony projekt standardu „ED/2013/7 Umowy ubezpieczeniowe” wydano 20 czerwca 2013 roku. RMSR podsumowała rozważania w lutym 2016 roku i po dokonaniu analizy wyników testów, które zostały przeprowadzone latem 2016 roku, naniosła ostatnie poprawki w lutym 2017 roku.

Zakres

Jednostki gospodarcze mają obowiązek stosować MSSF 17 „Umowy ubezpieczeniowe” w stosunku do:

• wystawianych umów ubezpieczenia i reasekuracji;
• posiadanych umów reasekuracji; oraz
• umów inwestycyjnych, zawierających uznaniowe udziały w zyskach (DPF), jeżeli dana jednostka wystawia również umowy ubezpieczenia.

Zmiany w stosunku do MSSF 4

MSSF 17 wprowadza szereg istotnych zmian w stosunku do dotychczasowych wymogów MSSF 4. Dotyczą one m.in.:

• poziomów agregacji, na jakim wykonywane są obliczenia,
• metody wyceny zobowiązań ubezpieczeniowych,
• rozpoznawania zysku lub straty w czasie,
• ujmowania reasekuracji,
• wydzielania komponentu inwestycyjnego,
• sposobu prezentacji poszczególnych pozycji bilansu oraz rachunku zysków i strat jednostek sprawozdawczych,
• wymaganych ujawnień.

Zakres zmian powoduje, że podmioty wykorzystujące Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej mogą być zmuszone do wprowadzenia wielu modyfikacji w infrastrukturze IT oraz systemach aktuarialnych i księgowych, a także zredefiniować wiele kluczowych wskaźników efektywności.

Poziom agregacji

Zgodnie z MSSF 17 jednostki muszą wydzielać portfele umów ubezpieczeniowych charakteryzujących się podobnymi czynnikami ryzyka i osobno zarządzać takimi grupami umów. Każdy portfel umów ubezpieczeniowych dzieli się co najmniej na trzy grupy:

• grupa umów określonych jako umowy stratne przy początkowym ujęciu, jeżeli taka występuje;
• grupa umów, w przypadku których przy początkowym ujęciu nie występuje znaczne prawdopodobieństwo, że taka umowa stanie się umową stratną, jeżeli taka występuje;
• grupa pozostałych umów w portfelu, jeżeli taka występuje.

Jeżeli umowy w danym portfelu kwalifikują się do różnych grup wyłącznie z powodu ograniczeń prawnych uniemożliwiających jednostce określenie innej ceny lub korzyści dla różnego rodzaju ubezpieczonych, jednostka może zaklasyfikować takie umowy do tej samej grupy. W jednej grupie nie mogą znajdować się umowy ubezpieczenia, których daty wystawienia dzieli więcej niż jeden rok.

Nowy model wyceny

Zgodnie z nowym standardem umowy ubezpieczenia wycenia się według modelu ogólnego (General Model, nazywany też często „Building Block Approach”) lub jego uproszczonej wersji nazywanej Premium Allocation Approach („PAA”).

W modelu ogólnym przy początkowym ujęciu jednostka wycenia grupę umów w wartości stanowiącej sumę:

• kwoty przepływów pieniężnych realizujących zobowiązanie („Fulfilment Cash Flows”, lub „FCF”), która obejmuje oczekiwane przepływy pieniężne m.in. ze składek, odszkodowań i świadczeń, oraz kosztów. W wycenie uwzględniana powinna być zarówno zmiana wartości pieniądza w czasie, jak też niepewności związane z przepływami (przepływy pieniężne ważone są prawdopodobieństwem i korygowane o ryzyka finansowe oraz margines na potencjalne czynniki ryzyka niefinansowego); oraz
• kwoty marży serwisowej (“Contractual Service Margin” lub “CSM”).

W przypadku późniejszej wyceny wartość bilansowa grupy umów ubezpieczenia na koniec okresu sprawozdawczego stanowi sumę zobowiązania z tytułu pozostałej ochrony ubezpieczeniowej i zobowiązania z tytułu już poniesionych szkód. Zobowiązanie z tytułu pozostałej ochrony ubezpieczeniowej obejmuje przepływy pieniężne realizujące zobowiązanie (FCF) związane z przyszłymi usługami oraz pozostałą marżę serwisową (CSM) grupy na daną datę bilansową. Zobowiązanie z tytułu poniesionych szkód wycenia się w kwocie przyszłych przepływów pieniężnych wymaganych do zrealizowania zobowiązania (FCF), lecz związanych z usługami wykonanymi w przeszłości.

Jednostka może zastosować uproszczoną metodę wyceny zobowiązania z tytułu pozostałej ochrony dla grupy umów ubezpieczenia stosując podejście PAA. Jest to możliwe, jeżeli przy początkowym ujęciu jednostka ma wystarczającą pewność, że zastosowanie tego podejścia pozwoli uzyskać wyniki nie odbiegające w sposób materialny od tych, które uzyskałaby stosując model ogólny lub też jeżeli okres ochrony ubezpieczeniowej wszystkich umów w grupie nie przekracza jednego roku.

Prezentacja sprawozdania wyników finansowych

Jednostki sprawozdawcze zobowiązane są wykazywać kwoty ujęte w sprawozdaniu  wyników finansowych w rozbiciu na kwoty wyniku z tytułu usług ubezpieczeniowych, obejmujące przychody i koszty z tytułu usług ubezpieczeniowych oraz ubezpieczeniowe przychody i koszty finansowe. Przychody i koszty z tytułu posiadanych umów reasekuracji prezentowane są oddzielnie od kosztów i przychodów z tytułu wystawionych umów ubezpieczenia.

W wyniku finansowym prezentuje się przychody z tytułu grup umów wystawionych umów ubezpieczenia oraz koszty z tytułu usług ubezpieczeniowych dla danej grupy wystawionych umów ubezpieczenia, obejmujące poniesione szkody oraz poniesione koszty usług ubezpieczeniowych. Przychody i koszty z tytułu usług ubezpieczeniowych nie obejmują składników inwestycyjnych.

Data wejścia w życie

MSSF 17 obowiązuje w odniesieniu do okresów rocznych rozpoczynających się 1 stycznia 2021 roku lub po tej dacie. Standard może zostać zastosowany wcześniej, jeżeli jednostka sprawozdawcza stosuje jednocześnie MSSF 15 „Przychody z umów z klientami” i MSSF 9 „Instrumenty finansowe”.

Okres przejściowy

Wszędzie, gdzie będzie to wykonalne, standard powinien być stosowany w pełni retrospektywnie. W przeciwnym wypadku jednostki będą stosować zmodyfikowane podejście retrospektywne lub podeście oparte na wartości godziwej.