Nowe zasady prowadzenia działalności komorniczej już obowiązują. Zmiany w egzekucji wierzytelności

Z początkiem nowego roku weszły w życie dwie nowe regulacje wpływające na sposób prowadzenia egzekucji komorniczej, tj. ustawa o komornikach sądowych¹ oraz ustawa o kosztach komorniczych². Przepisy te wprowadzono w miejsce dotychczasowej, wielokrotnie nowelizowanej ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji³, a ustawodawca powrócił do wielu, stosowanych dawniej rozwiązań.

Zasadniczym motywem wprowadzenia nowych przepisów jest przywrócenie zaufania opinii publicznej do zawodu komornika sądowego w odpowiedzi na nagłaśniane w ostatnich latach przez media nadużycia. Służyć ma temu podkreślenie roli komornika sądowego jako funkcjonariusza publicznego oraz zwiększenie kompetencji nadzorczych sądów rejonowych nad działalnością komorniczą.

Nowe regulacje jednoznacznie podkreślają, że komornicy, w zakresie wykonywania czynności w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym wykonują władzę publiczną. W szczególności nie mogą więc prowadzić działalności gospodarczej, ani być powiązanymi z podmiotami gospodarczymi – jako członek organu, czy właściciel kapitału. Nie mogą też podejmować dodatkowego zatrudnienia (z wyjątkiem stanowisk dydaktycznych lub naukowych w ograniczonym wymiarze), czy zajęcia, które przeszkadzałoby w pełnieniu obowiązków komornika, mogło osłabiać zaufanie do jego bezstronności lub przynieść ujmę godności zawodu. Komornicy zostali też zobowiązani do składania oświadczeń majątkowych.

Ustawodawca zauważa, że wykonywanie zawodu komornika wiąże się z niezwykle istotną ingerencją w podstawowe, konstytucyjnie chronione prawa i wolności jednostek, a sama egzekucja skutkuje z reguły pogorszeniem sytuacji finansowej. W związku z tym zasadne jest, by nad działalnością komorników, to państwo – a nie samorząd zawodowy – miało pełną kontrolę i miało możliwość reagowania na stwierdzone nieprawidłowości. Prezesi sądów rejonowych otrzymali więc dodatkowe, szerokie kompetencje nadzorcze – w szczególności w przypadku stwierdzenia oczywistego i rażącego naruszenia przepisów prawa mogą odsunąć komornika od wykonywania czynności, o czym zawiadamiają Ministra Sprawiedliwości składając wniosek o odwołanie komornika ze stanowiska.

Zbliżono ponadto wymagania stawiane osobom wykonującym zawód komornika do wymagań stawianych przedstawicielom innych zawodów prawniczych. Przede wszystkim, komornikiem zostać będzie mogła wyłącznie osoba z wykształceniem prawniczym. W nowych regulacjach postawiono też nacisk na osobiste wykonywanie czynności przez komornika (a nie asesora, czy aplikanta) oraz wprowadzono większe ograniczenia możliwości przyjmowania spraw spoza obszaru apelacji, na terenie której działa komornik, a także spraw z wyboru wierzyciela.
 

Komentowane regulacje wprowadzają także szereg zmian w przepisach dotyczących postępowania egzekucyjnego, a przez to mają istotne znaczenie, nie tylko dla przedstawicieli zawodu komornika, ale też uczestników obrotu gospodarczego – czy to dłużników, czy wierzycieli.  Umożliwiono na przykład sądowi uchylenie rygoru natychmiastowej wykonalności nadanego wyrokowi zaocznemu, gdy do wydania tego wyroku doszło wskutek doręczenia odpisu pozwu na błędny adres pozwanego. Komornik ma obecnie również obowiązek pouczenia stron i uczestników postępowania występujących bez pomocy profesjonalnego pełnomocnika.

Łukasz Szymański, Radca prawny, Senior Managing Associate
 

Dodano ponadto regulację przewidującą pomoc Policji w czynnościach egzekucyjnych z możliwością jej interwencji w przypadku stwierdzenia okoliczności uzasadniających podejrzenie popełnienia przestępstwa. Istotną zmianą jest wprowadzenie przepisu, zgodnie z którym w przypadku oczywistego naruszenia prawa kosztami postępowania wywołanego wniesieniem skargi na czynność komornika będzie można obciążyć samego komornika, co z założenia ma skłonić komorników do przyjęcia większej odpowiedzialności za podejmowane czynności. Nowym rozwiązaniem jest również wyraźne określenie czynności egzekucyjnych dokonywanych poza kancelarią, które podlegają rejestracji video – dot. to m.in. zajęcia ruchomości, licytacji nieruchomości, opróżnienia pomieszczeń z osób lub rzeczy, przymusowego otwarcia pomieszczenia, czy przeszukania pomieszczenia gospodarczego dłużnika.

Wychodząc naprzeciw potrzebom przedsiębiorców, zapewniono również możliwość – w sytuacjach, w których egzekucja prowadzona jest z rachunków bankowych dłużnika – określenia kwoty, jaką dłużnik może pobierać w okresie zawieszenia postępowania w celu zaspokajania jego bieżących potrzeb.

Dodatkowo, sąd będzie miał obowiązek umorzyć postępowanie z urzędu, w razie utraty mocy tytułu wykonawczego, jak też w przypadku, gdy egzekucję skierowano przeciwko osobie niebędącej dłużnikiem lub gdy prowadzenie egzekucji pozostaje w oczywistej sprzeczności z treścią tytułu wykonawczego. Nie będzie już do tego wymagany wniosek dłużnika. 

Szczególnie istotne zmiany dotyczą również kosztów komorniczych. Nowe regulacje wyraźnie wskazują, że opłata egzekucyjna stanowi dochód budżetu państwa i nie trafia już w całości do komornika – wynagrodzenie komornika obliczane będzie jako prowizja od uzyskanych opłat. Zaktualizowano więc w związku z tym ich wysokość, a szczególnie ważną zmianą jest ujednolicenie opłaty w sprawach o egzekucję świadczeń pieniężnych do poziomu 10% wartości egzekwowanego świadczenia.
 

Zmiana przepisów o komornikach jest zmianą kompleksową, wpływającą istotnie na sposób wykonywania zawodu oraz prowadzenia egzekucji komorniczej – zarówno z ruchomości, jak i nieruchomości. Dotykają więc nie tylko samych komorników, ale i wierzycieli oraz dłużników, których interesy mają być teraz jeszcze lepiej chronione.

Łukasz Szymański, Radca prawny, Senior Managing Associate
 

Przypisy:

1) Ustawa z dnia 22 marca 2018 r. o komornikach sądowych (Dz. U. z 2018 r., poz. 771 z późn. zm.)
2) Ustawa z dnia 28 lutego 2018 r. o kosztach komorniczych (Dz. U. z 2018 r., poz. 770 z późn. zm.)
3) Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (Dz. U. z 2017 r. poz. 1277 z późn. zm.)