Jednoosobowy przedsiębiorca może być traktowany jak konsument – zmiany w zakresie stosowania przepisów o klauzulach abuzywnych

Niewiele czasu zostało do wejścia w życie przepisów rozszerzających ochronę konsumencką oraz na ewentualne dostosowanie dokumentacji produktowej kierowanej do jednoosobowych przedsiębiorców.

Istotne zmiany wprowadza ustawa z dnia 31 lipca 2019 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia obciążeń regulacyjnych („Ustawa o ograniczeniu obciążeń regulacyjnych”). Od 1 czerwca 2020 r. osoby fizyczne wykonujące działalność gospodarczą będą mogły powołać się na postanowienia Kodeksu cywilnego odnoszące się do niedozwolonych postanowień umownych (klauzul abuzywnych). Są to postanowienia nieuzgodnione indywidualnie z tymi osobami, w szczególności zawarte we wzorcach umownych, które kształtują ich prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając ich interesy. Dotychczas z ochrony przed stosowaniem takich postanowień skorzystać mogli tylko konsumenci, a więc osoby fizyczne zawierające z przedsiębiorcami umowy niezwiązane bezpośrednio z ich działalnością gospodarczą lub zawodową.

Od wejścia w życie nowych przepisów, jeżeli z treści zawieranej umowy będzie wynikać, że nie posiada ona dla zawierającego ją jednoosobowego przedsiębiorcy charakteru zawodowego (wynikającego w szczególności z przedmiotu wykonywanej przez nią działalności gospodarczej, udostępnionego na podstawie przepisów o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej („CEIDG”)), będzie on mógł skorzystać z przewidzianej w Kodeksie cywilnym ochrony przed związaniem niedozwolonymi postanowieniami umownymi.

Jednoosobowi przedsiębiorcy uzyskają również uprawnienie do odstąpienia od umowy zawartej na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa, które są przewidziane w ustawie z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta (z wyłączeniem usług finansowych). Bedą mogli także skorzystać z rękojmi za wady na zasadach zbliżonych do konsumenckich.

W związku z wejściem w życie Ustawy o ograniczeniu obciążeń regulacyjnych pojawia się szereg problemów praktycznych. Poniżej przedstawiamy wybrane wątpliwości zgłaszane przez podmioty zawierające umowy z jednoosobowymi przedsiębiorcami wraz z krótkim komentarzem.

1. Jak rozpoznać, kiedy jednoosobowy przedsiębiorca podpisuje umowę mającą dla niego charakter zawodowy?
   
   Kodeks cywilny w brzmieniu obowiązującym od 1 czerwca 2020 r. będzie stanowić, że zawierana przez jednoosobowego przedsiębiorcę umowa ma charakter zawodowy w szczególności wtedy, gdy wynika to z przedmiotu wykonywanej działalności gospodarczej udostępnionego na podstawie przepisów o CEIDG (art. 3855 Kodeksu cywilnego). Uzasadnienie Ustawy o ograniczeniu obciążeń regulacyjnych, wprowadzającej zmiany m.in. w Kodeksie cywilnym, wskazuje z kolei, że nie będzie miała zawodowego charakteru czynność prawna przedsiębiorcy, który danego typu umów nie zawiera w ramach „dokonywanych codziennie czynności wynikających z przedmiotu działalności gospodarczej, który wskazał w CEIDG”.
   
   Charakter czynności jednoosobowego przedsiębiorcy może być jednak trudny do jednoznacznego określenia, a każdy przypadek wymagać będzie odrębnej analizy. Odwołanie „w szczególności” do przedmiotu działalności wynikającego z CEIDG wskazuje, że nie jest on jedynym kryterium ustalenia zawodowego charakteru, a także nie musi być kryterium najważniejszym. W praktyce wątpliwości może budzić na przykład, czy o zawodowym charakterze czynności może świadczyć jej pośredni związek z przedmiotem działalności przedsiębiorcy wskazanym w CEIDG, albo czy na ocenę charakteru określonego typu czynności niezwiązanych z przedmiotem działalności wpływa ich powtarzalność u danego przedsiębiorcy.
   
   - mówi Łukasz Szymański, Radca prawny, Partner Associate
   
   
2. Czy jednoosobowy przedsiębiorca traktowany będzie tak samo jak konsument i w tym zakresie wystarczy zastosowanie do niego dokumentacji produktowej obecnie wykorzystywanej w stosunku do konsumentów?
   
   Zastosowanie wobec jednoosobowych przedsiębiorców wzorców umownych stosowanych dotychczas w stosunku do konsumentów jest dopuszczalne. Jednak ochrona, która zostanie przyznana jednoosobowym przedsiębiorcom od 1 czerwca 2020 r., ma zakres węższy niż ochrona, z której korzystają konsumenci. Przykładowo, do jednoosobowych przedsiębiorców nie znajdą zastosowania przepisy ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim oraz niektóre przepisy Kodeksu cywilnego dotyczące rękojmi za wady udzielanej konsumentom.
   
   Wobec powyższego trzeba mieć świadomość, że zastosowanie konsumenckiej dokumentacji produktowej wprost dla jednoosobowych przedsiębiorców może stawiać podmioty zawierające z nimi umowy na mniej korzystnej pozycji, niż dostosowanie obecnych wzorców umownych przeznaczonych dla przedsiębiorców do nowych regulacji.
3. Czy nowe przepisy dotyczące niedozwolonych postanowień umownych będą miały zastosowanie do umów z jednoosobowymi przedsiębiorcami aneksowanych po 1 czerwca 2020 r.?
   
   Przepisów dotyczących niedozwolonych postanowień umownych nie stosuje się do umów z jednoosobowymi przedsiębiorcami zawartych przed dniem 1 czerwca 2020 r. (art. 70 ust. 1 Ustawy o ograniczeniu obciążeń regulacyjnych).
   
   Nie należy jednak automatycznie przyjmować braku zastosowania nowych przepisów w każdym przypadku aneksowania umowy. W przypadku zawierania aneksu po 1 czerwca 2020 r. warto rozważyć, czy skutki aneksowania umowy nie wywołają konieczności zastosowania nowej regulacji (np. w przypadku nowacji zobowiązania, o której mowa w art. 506 Kodeksu cywilnego).
   
   - mówi Patrycja Sikorska, Aplikantka adwokacka, Deloitte Legal
   

W związku ze zmianą przepisów w szczególności podmioty oferujące dotychczas swoje usługi wyłącznie przedsiębiorcom powinny rozważyć dostosowanie swojej dokumentacji kierowanej do jednoosobowych przedsiębiorców. Takie dostosowanie obejmuje w szczególności:

• przegląd istniejącej dokumentacji produktowej dedykowanej przedsiębiorcom (m.in.: wzory umów, ogólne warunki, taryfy opłat i prowizji);
• zidentyfikowanie postanowień, które mogłyby zostać uznane za niedozwolone postanowienia umowne; oraz
• opracowanie rozwiązań alternatywnych.

Odpowiednio wczesne podjęcie powyższych czynności pomoże wypracować rozwiązania optymalne dla podmiotów zawierających umowy z jednoosobowymi przedsiębiorcami, które będą uwzględniać np. ich ograniczenia operacyjne.

Autorzy

Łukasz Szymański	Patrycja Sikorska