6 Dyrektywa AML przyjęta.

Przyjęta niedawno Dyrektywa w sprawie mechanizmów przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, mająca na celu harmonizację systemów AML w państwach członkowskich UE i poprawę współpracy międzynarodowej w tym aspekcie, reguluje głównie kwestie dotyczące obowiązków i uprawnień instytucjonalnych uczestników walki z przestępczością finansową. Cały unijny Pakiet AML, którego Dyrektywa jest częścią, wprowadza szereg zmian, mogących bezpośrednio dotyczyć wielu polskich firm.

Parlament Europejski, w trakcie głosowania na sesji plenarnej 24 kwietnia, przyjął teksty trzech dokumentów składających się na unijny Pakiet AML, których wstępne brzmienie zaproponowano we wnioskach ustawodawczych Komisji niemal trzy lata wcześniej, w lipcu 2021 roku. Mowa o dwóch mających obowiązywać bezpośrednio rozporządzeniach w sprawie przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz w sprawie utworzenia Urzędu ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy i Finansowaniu Terroryzmu (AMLA), a także o wymagającej transpozycji do prawa krajowego tzw. 6 Dyrektywie AML/CFT. Był to w zasadzie ostatni moment na decyzję w ich sprawie, biorąc pod uwagę fakt, iż kwestia ujednolicenia i zaostrzenia przepisów w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu znalazła się w deklaracji Parlamentu Europejskiego, Rady UE i Komisji UE dotyczącej priorytetów legislacyjnych na lata 2023-2024, wpisujących się w strategię tworzenia europejskiej unii bezpieczeństwa.

Czy zmiany będą realne?

Potrzeba ujednolicenia podejścia wobec zagadnień związanych z przeciwdziałaniem praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu w państwach Unii Europejskiej, a także postulat zacieśniania unijnej współpracy w tym zakresie sygnalizowane były już we wcześniejszych dyrektywach, co może budzić wątpliwości co do tego, czy zaakceptowane niedawno zmiany faktycznie będą aż tak rewolucyjne. Tym razem jednak, unifikacja narodowych systemów AML/CFT wydaje się być o wiele bardziej realna nie tylko dzięki silnej koncentracji Dyrektywy na budowie ram prawnych tworzących dogodne warunki dla wymiany informacji między krajowymi jednostkami analityki finansowej, lecz przede wszystkim dzięki zapowiadanemu powołaniu Urzędu AMLA. Ma on nie tylko przyjąć rolę koordynatora współpracy międzynarodowej, lecz również aktywnie uczestniczyć w tworzeniu i implementacji poszczególnych elementów kontroli, m.in. poprzez wspieranie krajowych jednostek analityki finansowej czy wydawanie wytycznych, dotyczących na przykład narodowych ocen ryzyka. Co ważniejsze, przyjęte regulacje nadają Urzędowi AMLA prawo do kontroli krajowych instytucji nadzorczych oraz funkcję bezpośredniego nadzoru nad – początkowo – czterdziestoma dużymi instytucjami obowiązanymi, dotąd podlegającymi wyłącznie jednostkom krajowym. Powołanie AMLA z pewnością zwiększy więc nacisk na zachowanie zgodności zarówno z prawem, jak i z najlepszymi praktykami rynków europejskich. Za poważne i długotrwałe lub powtarzające się odstępstwa od wymogów dotyczących AML, Pakiet przewiduje bowiem surowe kary, do katalogu których zostaną włączone tzw. finansowe kary okresowe, znajdujące zastosowanie wówczas, gdy wykryte naruszenia nie zostały usunięte w odpowiednim terminie. Sama lista potencjalnych naruszeń również została znacząco rozszerzona.

Co 6 Dyrektywa AML zmienia w kwestii sankcji?

Nowa Dyrektywa AML zmiany wprowadza także w obowiązkach dotyczących krajowych ocen ryzyka, wydłużając co prawda czas na aktualizację dokumentu do czterech lat, jednocześnie jednak wprowadzając wymóg ujęcia w krajowych ocenach ryzyka również zagrożeń, jakie niesie ze sobą potencjalne złamanie przepisów dotyczących sankcji. Rozszerzeniu o kwestię sankcji ulec będą musiały również centralne rejestry beneficjentów rzeczywistych, które po wejściu w życie Dyrektywy powinny zostać uzupełnione o dane podmiotów sankcjonowanych związanych z daną spółką, jeśli taki związek ma miejsce. Warto z resztą zauważyć, że samym rejestrom beneficjentów rzeczywistych również poświęcono w Dyrektywie sporo miejsca.

Dostęp do centralnych rejestrów beneficjentów rzeczywistych

Nowa Dyrektywa AML, w odpowiedzi na wydany w 2022 roku wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE, kwestionujący otwarty dostęp do danych z rejestrów beneficjentów rzeczywistych jako sprzeczny z unijnymi przepisami dotyczącymi ochrony danych osobowych, precyzuje zasady pozyskania informacji o beneficjentach. Przyjęte przepisy, wskazując na konieczność zaistnienia interesu prawnego, podejmują próbę stworzenia jego dokładniejszej definicji. Rozszerzają tym samym, w stosunku do przepisów z 2018 roku, katalog zawodów i funkcji mogących uzyskać dostęp do danych z rejestrów beneficjentów rzeczywistych, wskazując między innymi akademików, dziennikarzy, podmioty świadczące usługi lub sprzedające produkty screeningowe oraz chcące poznać swego kontrahenta w trakcie nawiązywania relacji biznesowych. Inną z kluczowych zmian w zakresie dotyczącym centralnych rejestrów beneficjentów rzeczywistych jest kwestia nadania krajowym jednostkom analityki finansowej prawa do sprawdzenia w siedzibie spółki czy informacje dotyczące beneficjentów rzeczywistych przekazane do rejestru są pełne, aktualne i zgodne ze stanem faktycznym. Jednostki analityki finansowej mogą również zyskać nowe uprawnienia w związku z objęciem samorządów zawodowych niezależnym nadzorem.

Zakres podmiotowy 6 Dyrektywy AML

Przepisy definiujące obowiązki podmiotów prywatnych, poprzednio umieszczane w dyrektywach, w pakietowym rozwiązaniu znalazły swoje miejsce nie w Dyrektywie, a w Rozporządzeniu AML. To tam rozszerzono definicję instytucji obowiązanych, dodając do ich katalogu m.in. sektor towarów luksusowych, profesjonalne kluby piłkarskie, a także sektor usług wymiany i depozytu kryptowalut. Rozporządzenie rozszerzyło również definicję osoby eksponowanej politycznie i listę środków bezpieczeństwa finansowego, sprecyzowało wytyczne dotyczące wyznaczania beneficjenta rzeczywistego i wprowadziło limity płatności gotówkowych. Jednakże to w Dyrektywie znalazły się zapisy regulujące kwestię rozszerzania stosowania przepisów dotyczących przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, przyznające państwom członkowskim UE prawo zastosowania wymogów Dyrektywy wobec podmiotów o podwyższonym ryzyku AML/CFT nawet wówczas, gdy nie wpisują się w definicję instytucji obowiązanej. W przypadku takiego rozszerzenia stosowania Dyrektywy, Komisja Europejska – weryfikując jego zasadność – może podjąć działania zmierzające do dalszego poszerzenia definicji instytucji obowiązanej na szczeblu unijnym.

Inne regulacje

Przyjęta 6 Dyrektywa AML swoimi regulacjami obejmuje również wiele innych aspektów przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, rozbudowując chociażby wymogi dotyczące rejestrów rachunków bankowych oraz podkreślając obowiązek poprawnej weryfikacji osób wnioskujących na podstawie inwestycji finansowych o prawo pobytu na terenie Unii Europejskiej i podmiotów z państw trzecich ubiegających się o zakup nieruchomości na terenie Unii.

Co dalej?

W zależności od konkretnego artykułu 6 Dyrektywy AML, jej przepisy zaczną obowiązywać w ciągu dwóch lub trzech lat od jej publikacji. Już teraz jednak, spora część firm przygotowuje się do zmian i potencjalnych wzmożonych kontroli, co przekłada się na duże zainteresowanie usługami niezależnej oceny zgodności, mogącej wskazać ewentualne braki i nieścisłości w wewnętrznych procedurach i procesach przeciwdziałania praniu pieniędzy, zanim zrobi to krajowy lub unijny nadzorca.

Autorka: Magdalena Warzecha