Obrona nie do złamania: Lekcje płynące z Ukrainy dotyczące budowania odporności przedsiębiorstw w czasie wojny

[English below]

Wprowadzenie

Odrodzenie się bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ) w Ukrainie w czasie, gdy wciąż trwa tam wojna jest świadectwem niezłomnego ducha Ukrainy, ale też swoistą obietnicą. Pomimo utrzymujących się głębokich społeczno-gospodarczo zakłóceń wywołanych przez konflikt zbrojny, w tym olbrzymiego spadku w PKB Ukrainy wynoszącego 150 mld USD, słychać też pokrzepiającą narrację. Ostatnie dane z Banku Narodowego Ukrainy wykazały wzrost BIZ o 629 mln USD w drugim kwartale 2023 r. - sygnał zaufania inwestorów przebijający się przez ponure wojenne nastroje. Co więcej ostatnie dane Ukraińskiej Służby Statystycznej pokazują wzrost PKB o 19.5% rok do roku w drugim kwartale 2023. Po raz pierwszy od początku wojny gospodarka wykazuje roczny wzrost. Taki zwrot, zwłaszcza po przygnębiających prognozach raportu na temat inwestycji na świecie - World Investment Report in 2022 opracowanego przez UNCTAD, podkreśla odporność i ukryty potencjał środowiska biznesowego Ukrainy.

Ta odnowa gospodarcza, chociaż obiecująca, wysuwa na czoło ważne kwestie, takie jak znaczenie odporności i gotowości na sytuacje kryzysowe przedsiębiorstw działających w tak niesprzyjających okolicznościach. Wprawdzie w obecnym scenariuszu można dostrzec pojawiające się możliwości, w takich sektorach jak IT, handel elektroniczny, energia odnawialna i infrastruktura, konieczne jest jednak zrozumienie, że poruszanie się po zawiłościach warunków wojennych wymaga solidnych strategii w obszarze odporności i gotowości. Zasadniczo, w krajobrazie naznaczonym dychotomiami - wyzwaniami i możliwościami, spowolnieniem i ożywieniem - gotowość to nie tylko strategiczna przewaga, to koło ratunkowe.

Nasze rozważania toczą się zatem wokół tego tematu. Artykuł ten ma na celu przedstawienie firmom wglądu w obecną sytuację oraz pragmatyczne strategie, wgłębiając się w zagadnienia dotyczące roli odporności przedsiębiorstw i gotowości na sytuacje kryzysowe w czasie toczącej się wojny. Podkreślamy wagę wzmacniania odporności w niestabilnych sytuacjach, ilustrując to szczegółowymi analizami przypadków, mając nadzieję, że artykuł ten stanie się nieocenioną lekturą dla przedsiębiorstw już działających na terenie Ukrainy i tych które są w przededniu podjęcia tej decyzji.

Wpływ wojny na przedsiębiorstwa: statystyka i fakty

Ministerstwo Rozwoju Gospodarczego, Handlu i Rolnictwa Ukrainy zapowiedziało ogromne straty w 2022 r. i spadek PKB o jedną trzecią, wynoszący łącznie około 150 mld USD. Spadek ten był widoczny we wszystkich sektorach, szczególnie w rolnictwie i handlu. Co ciekawe, PKB Ukrainy odbił się o 19,5% rok do roku w drugim kwartale 2023 r., co jest pierwszym rocznym wzrostem od początku wojny. Ten wzrost PKB nie był jedynie efektem bazy statystycznej, ale był w dużej mierze spowodowany wzrostem konsumpcji krajowej, według Państwowej Służby Statystycznej.

Kolejnym wyzwaniem była zwiększona migracja siły roboczej. Ukraińskie Biuro Statystyczne mówi o 25 proc. wzroście, co przekłada się na 3,5 mln osób, które przeniosły się w 2022 r. do krajów UE, m.in Polski i Niemiec. W rezultacie wskaźniki uczestnictwa w rynku pracy spadły z 62 proc. w 2021 r. do 55 proc. w 2022 r. Ponadto, zgodnie z informacjami od Ukraińskiego Ministerstwa Obrony, zwiększył się w 2022 r. o 50 proc. pobór do wojska. Przełożyło się na pół miliona nowych rekrutów i dodatkowe 300 tys. ochotników. W rezultacie, wydatki na obronność podwoiły się z 5 proc. PKB w 2021 r. do 10 proc. w 2022 r. Ukraińska Izba Handlowa poinformowała o niepokojącym 40 procentowym wzroście liczb zamykanych przedsiębiorstw w 2022 r. co oznacza, że blisko 200 tys. firm zakończyło swoją działalność gospodarczą w ubiegłym roku. Głównymi czynnikami, które przyczyniły się do tego negatywnego trendu były zakłócenia w łańcuchu dostaw, zwiększone koszty operacyjne oraz wiele innych wyzwań.

Są też pozytywne informacje. Ostatnie dane opublikowane przez Narodowy Bank Ukrainy wykazały wzrost BZI o 629 mln USD w drugim kwartale 2023 r., co sygnalizuje zwiększające się zaufanie inwestorów pomimo toczącej się wojny. Ponadto prognozy banku centralnego Ukrainy wskazują, że gospodarka może wzrosnąć o dodatkowe 2,9% w całym roku, wzmacniając optymistyczne nastroje inwestorów.

Dane te, zarówno przygnębiające jak i obiecujące, podkreślają konieczność wykształcenia odporności przedsiębiorstw i gotowości do działań w obliczu trudnych wyzwań gospodarczych.

Strategie na zwiększenie odporności przedsiębiorstw

Odporność przedsiębiorstw obejmująca błyskawiczne przystosowanie się i nieprzerwane działania operacyjne jest niezwykle ważna, szczególnie w tak burzliwych miejscach jak obecna Ukraina. Odporność w połączeniu z gotowością na sytuacje kryzysowe - co obejmuje ocenę ryzyka, planowanie scenariuszy i skuteczną komunikację - staje się nieodłącznym znakiem zdolności firmy radzenia sobie z przeciwnościami i aktywnego uczestnictwa w odbudowie kraju.

W kontekście wojny i wynikających z niej wyzwań związanych z sytuacją na Ukrainie, budowanie odporności polega nie tylko na przetrwaniu burzy, ale na byciu elastycznym i przygotowanym na ciągłe zmiany. Oto najważniejsze strategie, na których przedsiębiorstwa powinny się skupić:

1. Opracowanie solidnego i elastycznego modelu biznesowego: Zwinny model biznesowy może dostosowywać się do zmieniających się okoliczności. Firmy powinny rozważyć dywersyfikację, zarówno pod względem produktów, usług, jak i rynków, tak aby dobrze zarządzać ryzykiem i wykorzystywać pojawiające się szanse.
2. Inwestycje w technologie i infrastrukturę: Wykorzystanie technologii cyfrowych pomaga zachować ciągłość działania nawet w czasie trwającej wojny, co można stwierdzić na przykładzie firm Nova Poshta i Ukrposhta - dużych graczy w sektorach logistyki i usług pocztowych. Ulepszanie infrastruktury może zapewnić ciągłość działania i świadczenie usług nawet pomimo zewnętrznych zakłóceń.
3. Zwiększanie odporności łańcucha dostaw: Firmy muszą budować mocniejsze i odporniejsze łańcuchy dostaw, ponieważ największe zakłócenia w czasie wojny występują głównie w tym obszarze. Dywersyfikacja dostawców, posiadanie odpowiednich zapasów i inwestowanie w narzędzia zapewniające widoczność łańcucha dostaw - to niektóre z działań, które mogą podjąć firmy.
4. Budowanie silnych powiązań z lokalnymi społecznościami i interesariuszami: Budowanie zaufania i relacji z lokalnymi społecznościami może znacząco przyczynić się do zwiększenia odporności przedsiębiorstw. Firmy takie jak DTEK są przykładem na to jak angażowanie się w inicjatywy w zakresie społecznej odpowiedzialności może być źródłem siły.
5. Znaczenie ochrony ubezpieczeniowej i zarządzania ryzykiem: Kompleksowe zarządzanie ryzykiem i odpowiednia ochrona ubezpieczeniowa mogą odegrać kluczową rolę w ograniczaniu strat finansowych.
6. Rozwijanie kultury odporności: Kultura odporności obejmuje uczenie się, współpracę, różnorodność i poczucie sprawstwa. Promuje wśród pracowników i interesariuszy zaufanie, odpowiedzialność i innowacyjność, umożliwiając organizacjom przywidywanie zmian i właściwą odpowiedz na nie, oraz odbudowę i rozwój pomimo występujących zakłóceń.
7. Wykorzystanie danych i analiz przy podejmowaniu decyzji: Dane i analizy mogą pomóc organizacjom uzyskać wgląd w ryzyko, możliwości i osiągane wyniki. Mogą zwiększyć przejrzystość, komunikację i zaangażowanie interesariuszy pomagając przez to organizacjom podejmować decyzje w sposób świadomy i w odpowiednim czasie, jak również monitorować i mierzyć wyniki swoich działań.

Strategie na potrzeby zarządzania kryzysowego

Efektywne zarządzanie kryzysem to coś więcej niż zarządzanie niepożądanym zdarzeniem czy też komunikacja kryzysowa. Wymaga silnego przywództwa, kultury odporności, pracy w zespole i holistycznego podejścia obejmującego cały okres trwania kryzysu. Kluczowe w zarządzeniu kryzysowym są cztery wymiary: gotowość, reakcja, odbudowa i odporność.

1. Gotowość: Rozwijanie zdolności w zakresie gotowości na sytuacje kryzysowe, takich jak ocena ryzyka, planowanie scenariuszy, zarządzanie kryzysowe, komunikacja i szkolenia, ma kluczowe znaczenie dla przewidywania potencjalnych kryzysów i łagodzenia ich skutków.
2. Reakcja: Kiedy kryzys uderza, natychmiastowe działania obejmują wyznaczenie do działania doświadczonych specjalistów, podejmowanie trudnych decyzji, wzbudzanie zaufania i prowadzenie zespołu poprzez kryzys.
3. Odbudowa: Etap ten obejmuje ocenę skuteczności działań w zakresie reagowania i odbudowy, opracowanie długoterminowych strategii w kierunku odbudowy, takich choćby jak zarządzanie roszczeniami, zgodność z przepisami oraz zarządzanie relacjami z zainteresowanymi stronami.
4. Odporność: Wyciąganie wniosków z kryzysów i uczenie się na tej podstawie jest kluczowe w wzmacnianiu zdolności przedsiębiorstw do przezwyciężania przyszłych zakłóceń. Należy dążyć do ciągłego uczenia się i przystosowania do nowych warunków.

Poniższe analizy przypadków pomogą zrozumieć omawiane strategie.:

• Nova Poshta, czołowa firma zajmująca się dostawami ekspresowymi, wykazała się gotowością i reakcją. Aby zapewniać dokładne i terminowe informacje wykorzystała swoje możliwości cyfrowe, takie jak śledzenie dostaw online, aplikacje mobilne oraz chatbot. Nova Poshta zdywersyfikowała też swoje metody dostaw, stosując drony, rowery i pojazdy elektryczne, aby pokonać blokady drogowe powstałe w czasie wojny. Dostarczała jednocześnie swoim pracownikom i lokalnym społecznościom pomoc humanitarną, dostawy medyczne i pomoc psychologiczną.
• Ukrposhta, krajowy operator pocztowy, zademonstrował gotowość przystosowując swój model biznesowy do handlu elektronicznego, bankowości, ubezpieczeń i świadczeń emerytalnych. Zainwestował w technologię i infrastrukturę, m.in automatyczne maszyny sortujące, urządzenia śledzące GPS i panele słoneczne. Wykazał się też odpornością współpracując z zagranicznymi partnerami, aby pozyskać finansowanie i wiedzę ekspercką.
• DTEK, największe prywatne przedsiębiorstwo energetyczne w Ukrainie, zwiększyło swoje bezpieczeństwo energetyczne i odporność, dywersyfikując źródła energii, zmniejszając zależność od rosyjskiego węgla i gazu. DTEK zwiększył produkcję energii odnawialnej oraz wdrożył środki przynoszące wydajność energetyczną. Podjął działania w obszarze odbudowy poprzez uczestniczenie w inicjatywach z zakresu odpowiedzialności społecznej, wspieranie weteranów, uchodźców i dzieci.
• PrivatBank wykazał się gotowością wdrażając system bezpieczeństwa cybernetycznego, stosując technologię blockchain i identyfikację biometryczną. Reakcja PrivatBank była widoczna poprzez serwisy cyfrowe, takie jak bankowość online, aplikacje mobilne oraz kody QR. Strategia odbudowy była wdrażana poprzez przekazywanie swoim pracownikom i społeczności lokalnej pomocy finansowej, wsparcia medycznego i edukacji.
• ATB Market zapewnił dostępność produktów i ich jakość korzystając z lokalnych źródeł, logistyki i sieci dystrybucyjnej. Wykazał się gotowością inwestując w technologię i innowacje, w tym kasy samoobsługowe, inteligentne półki i programy lojalnościowe. Natomiast w ramach strategii odbudowy, sieć ATB Market została zaangażowana w inicjatywy z zakresu społecznej odpowiedzialności, wspierając rolników, weteranów i dzieci.
• Ukrainian Railways dostosowało swój model biznesowy i strategie w obszarze transportu towarów, logistyki, mechaniki i turystyki. Zainwestowano w technologię i infrastrukturę, m.in. w nowoczesne pociągi, elektryczne lokomotywy i cyfrowo obsługiwane perony, wykazują w ten sposób swoją gotowość. Odporność w Ukrainian Railways oznaczała współpracę z partnerami zagranicznymi z obszarów UE i Banku Światowego w celu pozyskania finansowania i wiedzy eksperckiej.

Ogólnie rzecz biorąc, firmy te skupiły się na cyfrowej transformacji, dywersyfikacji, inwestowaniu w technologie, zaangażowanie w społeczność lokalną i współpracę z partnerami międzynarodowymi. Ich podejście zostało dostosowane do konkretnych sytuacji, podkreślając znaczenie tak dopasowanych strategii na rzecz wykształcenia odporności i zarządzania kryzysem. Natomiast wdrażanie owych strategii pozwala przedsiębiorstwom nie tylko przetrwać, ale również rozwijać się podczas kryzysu, przyczyniając się tym samym do odbudowy Ukrainy i zwiększając odporność i gotowość przedsiębiorstw na wszelkie zakłócenia w przyszłości.

Szanse i wyzwania dla przedsiębiorstw w Ukrainie w obliczu trwającego kryzysu

Obecne otoczenie biznesowe w Ukrainie to mieszanka wyzwań i możliwości. Po wzroście PKB o 19,5% rok do roku w II kwartale 2023 r. i projekcjach banku centralnego wskazujących na możliwy wzrost o 2,9% w całym roku, można przewidzieć, że ukraińska gospodarka jest na drodze do odbudowy. Zmienność wywołana przez wojnę stwarza ryzyko, ale też odkrywa szanse w sektorach takich jak IT, handel elektroniczny, energia odnawialna, rolnictwo i infrastruktura. Sektory te obiecują wzrost, są dostępne i są w stanie zaspokoić lokalny i międzynarodowy popyt.

Oczywiście są też przeszkody: kwestie bezpieczeństwa, zmiany polityczne, prawne niejasności, korupcja, zniszczona infrastruktura, zakłócenia w łańcuchach dostaw, brak rąk do pracy oraz dewaluacja waluty – wszystko to zagraża operacyjnej wydajności i rentowności. Trzeba też wspomnieć o ryzyku utraty reputacji.

Aby przeciwdziałać tym wyzwaniom i wspierać odbudowę, ukraiński rząd wprowadził liczne zachęty. Obejmują one ulgi podatkowe, dofinansowanie, granty, pożyczki oraz współpracę w ramach publiczno-prywatnych przedsięwzięć. W szczególności firmy uczestniczące w odbudowie mogą liczyć na takie korzyści jak dziesięcioletnie zwolnienie z podatku dochodowego od osób prawnych, zwolnienia z podatku od wartości dodanej dla określonych towarów/usług oraz obniżone składki na ubezpieczenie społeczne pracowników. Możliwe jest również wsparcie dla projektów z obszarów infrastruktury, innowacji, energetyki i rolnictwa.
Promowanie współpracy publiczno-prywatnej oferuje podmiotom zabezpieczenia prawne, zapisy dotyczące rozstrzygania sporów i korzyści regulacyjne. Wymiana handlowa z UE została wzmocniona poprzez przyjęcie regulacji znoszących wiele taryf ożywiając tym samym działalność gospodarczą.

Współpraca rządu ukraińskiego z OECD w ramach Programu Krajowego dla Ukrainy jest kolejnym dowodem jego zaangażowania. Współpraca ta składa się z 31 przeglądów polityk i inicjatyw w zakresie budowania potencjału oraz zaangażowania Ukrainy w 24 komitety OECD, co ma na celu polepszenie ukraińskiego klimatu biznesowego, zarządzania i konkurencyjności. Tendencja wzrostowa wskaźników ekonomicznych, w połączeniu z programami rządowymi i partnerstwami międzynarodowymi, podkreśla rosnący potencjał Ukrainy jako miejsca docelowego dla inwestycji biznesowych.

Te połączone wysiłki podkreślają zaangażowanie Ukrainy w pielęgnowanie środowiska, które będzie sprzyjać przedsiębiorstwom chcącym uczestniczyć w odbudowie kraju.

Podsumowanie

W kontekście wojennych i powojennych scenariuszy na Ukrainie, firmy stoją zarówno przed wyzwaniami, jak i dużymi szansami. Ostatnie dane wskazujące na wzrost PKB o 19,5% rok do roku w drugim kwartale 2023 r., wraz z prognozowanym wzrostem o 2,9% w tym roku, przynoszą nową nadzieję i możliwości. Ostatnie dane Narodowego Banku Ukrainy dodatkowo wzmacniają tę optymistyczną perspektywę, pokazując wzrost BIZ o 629 mln USD w drugim kwartale 2023 r - sygnał zaufania inwestorów przebijający się przez ponure wojenne nastroje. Dyskusja ta podkreśla niezwykłe znaczenie jaką ma odporność przedsiębiorstw i gotowość na sytuacje kryzysowe. Nie chodzi tylko o przetrwanie burzy, ale również o prosperowanie wśród zakłóceń i dokładanie się do wysiłków na rzecz odbudowy.

Przedstawione studia przypadków stanowią przykład różnorodnych strategii zwiększania odporności przedsiębiorstw: od przyjmowania elastycznych modeli biznesowych i rozwijania infrastruktury technologicznej, po wzmacnianie odporności łańcucha dostaw i wspieranie silnych relacji z interesariuszami.

Zagłębianie się w tematykę odporności przedsiębiorstw może wydawać się trudne, ale wsparciem dla firm może być opracowany przez Deloitte model dojrzałości w zarządzaniu kryzysowym. Model ten ocenia możliwości i identyfikuje obszary wymagające ulepszeń, obejmując takie atrybuty jak zarządzanie, kulturę i procesy. Dla firm rozpoczynających tę podróż, symulacje kryzysowe to przede wszystkim praktyczne narzędzia. Replikują one scenariusze kryzysowe, wskazując słabe obszary firmy i strategie na wprowadzenie ulepszeń.

W czasie, gdy Ukraina wkroczy w fazę powojenną, odporność, gotowość na sytuacje kryzysowe, elastyczność strategiczna stają się podstawą działań. Przyjęcie tych zasad pozwoli przedsiębiorstwom nie tylko przetrwać, ale też aktywnie przyczynić się do odbudowy Ukrainy i uzyskania korzyści w przyszłości.

English version

Unbreakable Defenses: Lessons from Ukraine on Building Business Resilience During Wartime

I. Introduction

Amidst the backdrop of war, the resurgence of Foreign Direct Investment (FDI) in Ukraine stands as a testament to its indomitable spirit and promise. Despite enduring profound socio-economic disruptions due to the conflict, including a staggering $150 billion loss to its GDP, a heartening narrative unfolds. Recent data from the National Bank of Ukraine reveals a surge in FDI by 629 USD Million in the second quarter of 2023 — a beacon of investor confidence shining through the war's gloom. Such a turnaround, especially following the bleak prognosis of UNCTAD's World Investment Report in 2022, underscores the resilience and latent potential of Ukraine's business environment.

This economic revitalization, while promising, brings to the fore a pressing concern: the undeniable importance of resilience, crisis, and emergency preparedness for businesses operating within these borders. While the current scenario paints a picture of opportunities in sectors like IT, e-commerce, renewable energy, agriculture, and infrastructure, it's imperative to understand that navigating the intricacies of war necessitates robust strategies of resilience and readiness. In essence, in a landscape marked by dichotomies — challenges and opportunities, downturns and recoveries — preparedness isn't just a strategic advantage; it's a lifeline.

Our exploration is thus anchored in this very theme. Delving deep into the role of business resilience and crisis readiness in the wartime milieu of Ukraine, this article seeks to provide businesses with insights and pragmatic strategies. Through detailed case studies, we highlight the significance of fortifying resilience in volatile contexts, rendering this a crucial read for businesses already operating in Ukraine or those on the cusp of making that decision.

II. The Impact of War on Businesses: Statistics and Facts

The Ministry of Economic Development, Trade, and Agriculture of Ukraine forecasted a staggering loss in 2022, with the GDP decreasing by a third, totaling around $150 billion. This hit was evident across sectors, especially in areas such as agriculture and trade.

A significant challenge was the escalated workforce migration. The Ukrainian State Statistics Service showcased a 25% uptick in 2022, amounting to 3.5 million individuals, primarily moving to EU nations like Poland and Germany. Consequently, labor force participation rates saw a decline from 62% in 2021 to 55% in 2022. Military recruitment also surged, as noted by the Ukrainian Ministry of Defense, with a 50% increase in 2022. This translated to half a million new recruits, bolstered by an additional 300,000 volunteers. As a result, defense spending doubled from 5% of the GDP in 2021 to 10% in 2022. The Ukrainian Chamber of Commerce reported a concerning 40% rise in business closures in 2022, equating to nearly 200,000 companies. Disruptions in supply chains, heightened operational costs, and other challenges were primary drivers for this uptick.

Adding a silver lining to these challenges, recent data from the National Bank of Ukraine spotlighted a surge in FDI by 629 USD Million in Q2 2023, signaling burgeoning investor confidence amidst the adversities of war.

These figures, both grim and promising, underscore the imperative for resilience and effective preparedness in the face of daunting economic challenges.

III. Strategies to Improve Business Resilience

Business resilience, emphasizing rapid adaptation and ensuring uninterrupted operations, is paramount, especially in tumultuous environments like post-conflict Ukraine. Coupled with crisis readiness—which encompasses risk assessment, scenario planning, and effective communication—resilience becomes an integral marker of a company's ability to weather adversity and actively participate in the nation's reconstruction.

Against the backdrop of war and the consequential challenges presented by the Ukrainian situation, building resilience isn't just about weathering the storm but being adaptable and prepared for continuous change. Here are key strategies that businesses should focus on:

1. Developing a Robust and Flexible Business Model: An agile business model can pivot according to changing circumstances. Businesses should explore diversification, whether in terms of products, services or markets to manage risks and seize opportunities.
2. Investing in Technology and Infrastructure: As demonstrated by the major players in logistics and postal services, Nova Poshta and Ukrposhta, utilizing digital technologies can help maintain operations even during wartime. Upgrades in infrastructure can provide for continuity in operations and service delivery despite external disruptions.
3. Enhancing Supply Chain Resilience: With supply chains severely disrupted by war, companies must build stronger, more resilient supply chains. Diversifying suppliers, holding safety stock, and investing in supply chain visibility tools are some of the measures companies can take.
4. Building Strong Relationships with Local Communities and Stakeholders: Building trust and relationships with local communities can greatly contribute to business resilience. Companies like DTEK have shown how engaging in social responsibility initiatives can be a source of strength.
5. Importance of Insurance and Risk Management: With heightened risks during war, comprehensive risk management and suitable insurance coverage can play a crucial role in mitigating financial losses.
6. Developing a Culture of Resilience: A resilient culture is one that embraces learning, collaboration, diversity, and empowerment. It fosters trust, accountability, and innovation among employees and stakeholders, enabling organizations to anticipate and respond to change, as well as recover and grow from disruptions.
7. Leveraging Data and Analytics for Decision Making: Data and analytics can help organizations gain insights into their risks, opportunities, and performance. They can enhance transparency, communication, and stakeholder engagement, thereby helping organizations make informed and timely decisions, as well as monitor and measure the outcomes of their actions.

IV. Strategies for Crisis Management

Effective crisis management is more than mere incident management or crisis communication it necessitates robust leadership, a culture of resilience, teamwork, and a holistic approach spanning the entire crisis lifecycle. Crucial to crisis management are four dimensions: readiness, response, recovery, and resilience.

1. Readiness: Developing crisis preparedness capabilities, such as risk assessment, scenario planning, crisis governance, communication, and training, are crucial to anticipate potential crises and mitigate their impacts.
2. Response: When a crisis hits, the immediate actions involve deploying experienced professionals, making tough decisions, inspiring confidence, and guiding the team through the crisis.
3. Recovery: This phase involves assessing the effectiveness of response and recovery efforts, and laying out long-term recovery strategies such as claims management, compliance, and managing stakeholder relations.
4. Resilience: Learning from the crisis is key to strengthening the business' ability to withstand future disruptions. It's about continual learning and adaptation.

We can understand these strategies in action through the case studies below:

• Nova Poshta, a leading express delivery company, showcased readiness and response by leveraging its digital capabilities like online tracking, mobile app, and chatbot to provide timely and accurate information. It diversified its delivery modes using drones, bicycles, and electric vehicles to overcome war-induced roadblocks, while also supporting employees and communities with humanitarian aid, medical supplies, and psychological counseling.
• Ukrposhta, the national postal operator, demonstrated readiness by adapting its business model to include e-commerce, banking, insurance, and pensions. It invested in technology and infrastructure, such as automated sorting machines, GPS trackers, and solar panels. It showed resilience by collaborating with international partners to secure funding and expertise.
• DTEK, the largest private energy company in Ukraine, enhanced its energy security and resilience by diversifying its energy sources, reducing its dependence on Russian coal and gas. It increased its renewable energy production and implemented energy efficiency measures. Recovery was evident in its social responsibility initiatives, supporting veterans, refugees, and children.
• PrivatBank demonstrated readiness by implementing a robust cybersecurity system using blockchain technology and biometric identification. Response was manifested in increased digital services like online banking, mobile app, and QR codes. It supported its employees and communities by providing financial aid, medical assistance, and education, displaying recovery strategies.
• ATB Market ensured product availability and quality by leveraging its local sourcing, logistics, and distribution network. It invested in technology and innovation, such as self-checkout machines, smart shelves, and loyalty programs, showing readiness. The chain also engaged in social responsibility initiatives, supporting farmers, veterans, and children, a recovery strategy.
• Ukrainian Railways, managed to adapt its business model and strategy to include freight transportation, logistics, engineering, and tourism. It invested in technology and infrastructure, such as modern trains, electric locomotives, and digital platforms, demonstrating readiness. Collaboration with international partners like the European Union and the World Bank to secure funding and expertise exhibited resilience.

In general terms, these companies focused on digital transformation, diversification, investment in technology, local community engagement, and collaboration with international partners. Their approaches are tailored to their specific contexts, underscoring the importance of context-specific strategies for resilience and crisis management. Implementing such strategies allows businesses not only to survive but also to thrive amid crises, thereby contributing to Ukraine's recovery and enhancing their resilience and readiness for future disruptions.

V. Opportunities and Challenges for Businesses in Post-War Ukraine

Ukraine's current business environment is a blend of challenges and prospects. While the war-induced volatility poses risks, it also reveals opportunities in sectors like IT, e-commerce, renewable energy, agriculture, and infrastructure. These sectors promise growth, are accessible, and serve a robust domestic and international demand.

Yet, there are hurdles: security concerns, political shifts, legal ambiguities, corruption, damaged infrastructure, supply chain disruptions, labor shortages, and currency devaluation threaten operational efficiency and profitability. There's also the danger of lasting reputational harm.

To counteract these challenges and foster rebuilding, the Ukrainian government has introduced several incentives. These encompass tax relief, subsidies, grants, loans, and public-private partnership opportunities. Notably, businesses aiding reconstruction can avail benefits such as a decade-long corporate income tax waiver, value-added tax exemptions for specific goods/services, and reduced employee social security contributions. There's also backing for infrastructure, innovation, energy, and agricultural projects.
Promotion of public-private collaborations offers entities legal safeguards, dispute resolution provisions, and regulatory perks. Trade with the EU has been enhanced by adopting regulations that waive several tariffs, thereby invigorating economic activity.

The Ukrainian government's collaboration with the OECD via the Ukraine Country Programme further manifests its commitment. Comprising 31 policy assessments and capacity-building initiatives, and involving Ukraine in 24 OECD committees, this initiative aims to refine Ukraine's business climate, governance, and competitiveness.

These combined efforts underline Ukraine's dedication to nurturing a conducive environment for businesses keen on participating in the nation's reconstruction.

VI. Conclusion

In the backdrop of Ukraine's wartime and post-war scenarios, businesses face both challenges and significant opportunities. This discourse underscores the paramount importance of business resilience and crisis readiness. It's not just about weathering the storm, but thriving amidst disruptions and rebuilding efforts.

The case studies highlighted exemplify diverse strategies for enhancing business resilience: from adopting flexible business models and advancing technology infrastructure, to strengthening supply chain resilience and fostering robust stakeholder relationships.

Delving into resilience can seem daunting, but tools such as Deloitte's crisis management maturity model guide businesses. This framework assesses capabilities and identifies enhancement areas, spanning attributes like governance, culture, and processes. For businesses starting this journey, crisis simulations stand out as practical tools. They replicate crisis scenarios, helping businesses pinpoint vulnerabilities and refine strategies.

As Ukraine steps into its post-war phase, resilience, crisis readiness, and strategic adaptability become cornerstones. Embracing these principles positions businesses not only to survive but to actively contribute to Ukraine's recovery and future prosperity.