Nadchodzą długo oczekiwane, korzystne zmiany w zakresie tzw. Białej listy

Wprowadzone regulacje stanowią odpowiedź na oczekiwania zgłaszane ze strony przedsiębiorców, dla których proces związany z codzienną obsługą Białej listą stanowi obecnie dodatkowe, istotne obciążenie administracyjne. Po wejściu w życie przepisów konieczne będzie zaktualizowanie i dostosowanie obowiązujących w firmach procedur związanych z Białą listą do nowych wymogów – przy czym, zmiany te powinny pozwolić na większe zautomatyzowanie procesu związanego z obsługą wymogów Białej listy.

Zmiany korzystne z perspektywy podatników obejmują modyfikację brzmienia art. 12 ust. 4j i 15d ustawy o CIT, art. 14 ust. 2i oraz art. 22p ust. 4 ustawy o PIT oraz art. 117ba Ordynacji podatkowej poprzez wprowadzenie katalogu sytuacji, w których nie będzie występował obowiązek zwiększania przychodu podatkowego, zakaz zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów czy też ryzyko poniesienia solidarnej odpowiedzialności w VAT w przypadku płatności zrealizowanych bez pośrednictwa rachunku płatniczego lub dokonanych na rachunek spoza wykazu podatników VAT. Zgodnie ze znowelizowanymi przepisami omawiane negatywne konsekwencje w podatkach dochodowych oraz solidarnej odpowiedzialności w VAT nie wystąpią m.in., jeżeli zapłata:

1. została dokonana na rachunek inny niż w wykazie podatników VAT i podatnik złożył przy pierwszej zapłacie odpowiednie zawiadomienie w terminie 7 dni od dnia zlecenia przelewu lub
2. została dokonana przelewem na rachunek banku lub rachunek spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej (SKOK):
   
   a) służący do dokonywania rozliczeń z tytułu nabywanych przez ten bank lub SKOK wierzytelności pieniężnych (tzw. rachunki cesyjne) lub
   
   b) wykorzystywany przez ten bank lub SKOK do pobrania należności od nabywcy towarów lub usługobiorcy za dostawę towarów lub świadczenie usług, potwierdzone fakturą, i przekazania jej w całości albo części dostawcy towarów lub usługodawcy (działalność faktoringowa), lub
   
   c) prowadzony przez ten bank lub SKOK w ramach gospodarki własnej, niebędący rachunkiem rozliczeniowym
   – jeżeli odpowiednio bank, SKOK lub podmiot będący wystawcą faktury, wraz z informacją o numerze rachunku do zapłaty, przekazali podatnikowi informację, że rachunek wskazany do zapłaty jest rachunkiem cesyjnym, wykorzystywanym w działalności faktoringowej lub w ramach gospodarki własnej lub
3. zostanie dokonana z dochowaniem mechanizmu podzielonej płatności lub
4. wynika z faktury dokumentującej czynności z tytułu wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów, importu towarów, importu usług lub dostawy towarów rozliczanej przez nabywcę.

Wydłużenie terminu na składanie zawiadomień

Dobrym kierunkiem jest przewidziane w ustawie przedłużenie terminu na złożenie zawiadomienia o zapłacie kwoty zobowiązania na rachunek spoza Białej listy podatników VAT do 7 dni. Zgodnie z obowiązującymi do tej pory przepisami, w przypadku zapłaty należności na rachunek spoza Białej listy, istniała możliwość zaliczenia wydatków do kosztów uzyskania przychodów (w PIT i CIT) pod warunkiem zawiadomienia urzędu skarbowego o takiej płatności, jednak termin był bardziej restrykcyjny i wynosił tylko 3 dni od dnia zlecenia przelewu. Jednocześnie, wyjątkowo w okresie epidemii COVID-19, tymczasowo ww. okres został wydłużony do 14 dni. Zgodnie z przepisami ustawy podpisanej przez Prezydenta, po zmianie termin ten został na stałe przedłużony do 7 dni dając podatnikom znacząco więcej czasu niż do tej pory.

Zmiana organu, do którego składane są zawiadomienia

Ponadto korzystną zmianą, istotnie ułatwiającą podatnikom proces składania ww. zawiadomień jest fakt, iż nie będzie trzeba już ich składać do urzędu skarbowego właściwego dla kontrahenta, ale we własnym urzędzie skarbowym (tj. urząd skarbowy właściwy dla nabywcy), co uprości dotychczasową procedurę wynikającą z konieczności ustalania urzędu skarbowego dostawcy, co nie zawsze było proste, szczególnie w 3 dniowym okresie.

Wprowadzenie jednorazowości zawiadomień

Dodatkowo od lipca 2020 r. możliwe będzie składanie zawiadomień, o których mowa powyżej jednorazowo w zakresie konkretnego numeru rachunku bankowego. Jeżeli nabywca ureguluje swoje zobowiązanie wpłacając kwotę na rachunek, który nie jest umieszczony na Białej liście, zawiadomienia będzie musiał dokonać tylko przy pierwszym przelewie, a raz złożone zawiadomienie będzie zwalniało go od negatywnych konsekwencji w zakresie kosztów uzyskania przychodów (w PIT i CIT) oraz solidarnej odpowiedzialności w VAT. W konsekwencji w przypadku ponownej zapłaty na ten rachunek (spoza Białej listy) nie będzie istniał obowiązek ponownego zawiadomienia.

Płatności na rachunki cesyjne

Wprowadzono wyłączenie stosowania sankcji w podatkach dochodowych / solidarnej odpowiedzialności w VAT w przypadku dokonania zapłaty na rachunek cesyjny, wykorzystywany w działalności faktoringowej lub dla celów gospodarki własnej, pod warunkiem, że bank, SKOK lub wystawca faktury przekażą podatnikowi dane rachunku, na który należy dokonać zapłaty wraz z informacją, że dany rachunek jest rachunkiem cesyjnym, wykorzystywanym w działalności faktoringowej lub dla celów gospodarki własnej. Brak przekazania powyższej informacji może wiązać się z wystąpieniem negatywnych konsekwencji podatkowych, co z kolei może powodować odpowiedzialność banku, SKOK lub wystawcy faktury za szkody na mocy odrębnych regulacji.

Rozszerzenie ochrony związanej z zapłatą mechanizmem podzielonej płatności (MPP)

W przypadku dokonania zapłaty z zastosowaniem mechanizmu podzielonej płatności nie wystąpią ww. negatywne konsekwencje w zakresie CIT i PIT / w zakresie solidarnej odpowiedzialności w VAT nawet gdyby się okazało, że taka płatność została dokonana na rachunek spoza wykazu podatników VAT. Rozwiązanie to miało na celu ujednolicenie regulacji w zakresie stosowania wykazu podatników VAT i mechanizmu podzielonej płatności. W praktyce dokonanie płatności z zastosowaniem MPP będzie równoznaczne z brakiem obowiązku weryfikacji, czy rachunek sprzedawcy figuruje w wykazie podatników VAT. Może to oznaczać, że podatnicy częściej niż obecnie będą decydowali się na stosowanie mechanizmu podzielonej płatności. Negatywne konsekwencje podatkowe dochodowych nie będą miały zastosowania w przypadku płatności z zastosowaniem mechanizmu podzielonej płatności dokonanej od 1 stycznia 2020 r.

Brak stosowania sankcji związanych z Białą listą przy niektórych typach transakcji

Ustawa precyzuje także, że podatnicy dokonujący zapłaty za fakturę dokumentującą czynności z tytułu wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów, importu towarów, importu usług lub dostawy towarów rozliczanej przez nabywcę nie będą zobligowani do badania, czy rachunek wskazany na takiej fakturze jest zamieszczony w wykazie podatników VAT. Zgodnie z uzasadnieniem do ustawy bez znaczenia w takich przypadkach będzie również sytuacja, w której dostawca będzie posiadać rachunek w polskim banku z uwagi na fakt zarejestrowania dla innych celów czy innych transakcji. Wprowadzone przepisy oznaczają, że podatnicy przy dokonywaniu płatności za takie faktury nie będą ponosić ryzyka negatywnych skutków w CIT i PIT oraz w postaci odpowiedzialności solidarnej w VAT.

Powyższe zmiany mają zastosowanie do zapłaty należności w roku podatkowym rozpoczynającym się po dniu 31 grudnia 2019 r., jak też do kosztów zaliczonych do kosztów uzyskania przychodów od dnia 1 stycznia 2020 r.

Oprócz zmian opisanych powyżej Ustawa wprowadza także zmiany o charakterze doprecyzowującym np. w zakresie ustalania przychodu u faktora, czy też korzystania z preferencyjnych zasad opodatkowania dochodów z kwalifikowanych praw własności intelektualnej oraz zmiany z którymi będą wiązały się dodatkowe obowiązki dla podatników.

Inne zmiany

Ustawa podpisana przez Prezydenta wprowadza także zmiany w zakresie innych regulacji podatkowych. Wśród nich należy zwrócić uwagę na zmianę dotyczącą treści art. 15cb ustawy o CIT, który umożliwia podatnikom uwzględnianie w kosztach uzyskania przychodów hipotetycznych odsetek od zatrzymanych w spółce dopłat lub zysku przekazanego na kapitał rezerwowy lub zapasowy spółki – w ramach zachęty do korzystania z finansowania działalności z własnych środków, zamiast finansowania zewnętrznego.

Na mocy nowelizacji ustawy w art. 15cb został dodany ustęp 10, który precyzuje, że uprawnienie do zaliczenia do kosztów podatkowych hipotetycznych kosztów pozyskania kapitału zewnętrznego nie będzie miało zastosowania w sytuacji, gdy wskazane czynności zostaną dokonane bez ekonomicznie uzasadnionych przyczyn, lecz głównie lub wyłącznie w celu uzyskania korzyści podatkowej.

W praktyce wprowadzenie ww. ustępu oznacza, że podatnicy, którzy będą chcieli zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów koszt hipotetycznych odsetek będą zobligowani do przedstawienia ekonomicznych argumentów realizowanych czynności.

Ustawa nie definiuje, co należy uznać za uzasadnioną przyczynę ekonomiczną. Niemniej jednak wprowadzona zmiana wpisuje się zatem w kontekst innych zmian przepisów podatkowych dokonywanych na przestrzeni ostatnich lat, które nakładały na podatników obowiązek szczegółowego analizowania przyczyn podejmowanych przez podatników działań oraz ich właściwego dokumentowania na potrzeby ewentualnych kontroli ze strony organów podatkowych.