Czy występowanie o interpretację indywidualną ma zawsze sens?

Pewność prawa

O tym, że praktyka interpretacyjna w zakresie VAT jest nieprzewidywalna, pewnie nie trzeba pisać. Obserwujemy ją w ostatnim czasie bardzo często. Organy podatkowe wskazują jedno, sądy administracyjne co innego. Tylko dla porządku wskażmy kilka przykładów: temat opodatkowania VAT w projektach dotyczących azbestu czy odnawialnych źródeł energii, indywidualne prewspółczynniki VAT na obiektach gminnych. Przykłady można by mnożyć. Problem wynika często z faktu pomijania w wydawanych interpretacjach utrwalonej praktyki orzeczniczej sądów administracyjnych. I kiedy w końcu organy podatkowe zmieniają podejście, na przykład „zmuszone” wyrokiem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (choć też zazwyczaj nie od razu) okazuje się, że podatnicy stoją przed koniecznością korygowania wieloletnich rozliczeń, które były częstokroć prowadzone w dobrej wierze, zgodnie z praktyką interpretacyjną KIS.

Ochrona wynikająca z interpretacji indywidualnej

Oczywiście część podatników próbuje zabezpieczać się na takie nieprzewidywalne sytuacje występując o interpretacje indywidualne w ich indywidualnych sprawach. Teoretycznie, w zależności od okoliczności, taka interpretacja może dać dosyć duży poziom komfortu. W jednych przypadkach ochrona będzie pełna tj. w razie kwestionowania rozliczeń przez urząd skarbowy podatnik uniknie konsekwencji karno-skarbowych, zapłaty odsetek jak również konieczności zwrotu podatku, w innych podatnik nie uniknie zwrotu rozliczonego VAT.

Niemniej w naszej praktyce obserwujemy, że organy przerzucają istotną część odpowiedzialności za interpretację przepisów na podatników. W procesie wydawania interpretacji KIS często wzywa do uzupełnienia stanu faktycznego zadając pytania o to, czy dana czynność podlega VAT, jest zwolniona lub nie podlega podatkowi, proszą o wskazanie, czy zaproponowany prewspółczynnik najbardziej odpowiada specyfice działalności podatnika itp. Pytania, na które de facto podatnik oczekuje odpowiedzi próbując określić np. zakres prawa do odliczenia VAT. Taka interpretacja może nie dawać zakładanego przez podatnika poziomu ochrony.

Szerzej o tych problemach pisaliśmy również w naszym newsletterze z 2 lutego 2023 r.

Nie bo nie

Na dodatek okazuje się, że uzyskanie interpretacji w niektórych tematach jest trudne lub wręcz niemożliwe. Przykładowo w kwestiach wynajmu / dzierżawy składników majątkowych podatnicy w ostatnim czasie mierzą się z częstymi odmowami wydania interpretacji. Organy powołują się na instytucję nadużycia prawa wskazując na nierynkowość czynszu. Bywa i tak, że opinia zewnętrznego rzeczoznawcy czy rozeznanie cenowe nie przekonują organów.

W innych sprawach przewlekłość postępowania interpretacyjnego może prowadzić do przedawnienia prawa do odliczenia VAT. Z taką sprawą mierzył się przykładowo podatnik, który próbował uzyskać odpowiedź na pytanie, czy może odliczyć VAT od aportu nakładów na obcy środek trwały. Sprawa dotyczyła gminy, która przeprowadziła modernizację oczyszczalni należącej do jej spółki komunalnej ponosząc znaczące wydatki inwestycyjne. Następnie podatnik zamierzał wnieść aportem poniesione nakłady do spółki. Zapytał o prawo do odliczenia VAT w tym zakresie. Co ciekawe, we wcześniej wydawanych interpretacjach indywidualnych takie prawo było potwierdzane przez KIS. Tym razem jednak organy podatkowe odmówiły prawa do odliczenia VAT, nie wskazując właściwie w wydanej interpretacji żadnego uzasadnienia. Sprawa trafiła do sądu administracyjnego i ostatecznie do Naczelnego Sądu Administracyjnego, które przyznały rację gminie wskazując na brak należytego uzasadnienia po stronie organu. Po 5 latach sporu KIS ostatecznie wydała ponownie interpretację - negatywną dla podatnika. Sprawa ma ciąg dalszy, jednak jej ostateczne rozstrzygnięcie ze względu na okres przedawnienia nie będzie miało już prawdopodobnie dla podatnika dużego znaczenia.

Alternatywna droga

Podsumowując powyższe przykłady trzeba zadać sobie pytanie, czy podatnik w każdej sprawie powinien dążyć do uzyskania interpretacji? Odpowiadając na to pytanie, oczywiście nie można nie doceniać jej walorów ochronnych. Jednak w świetle obecnej profiskalnej praktyki organów podatkowych ewentualne negatywne stanowisko lub odmowa wydania interpretacji nie powinno w żadnym przypadku przekreślać dążeń podatników do rozliczenia VAT zgodnie z przysługującym im prawem. Szczególnie kiedy naprzeciw niekorzystnemu podejściu organów podatkowych stoi szereg pozytywnych orzeczeń sądów administracyjnych. Doświadczenie pokazuje, że, chcąc nie chcąc, organy podatkowe będą musiały w końcu zmienić podejście. Niektórzy podatnicy decydują się na spór sądowy, inni biernie czekają na zmianę praktyki interpretacyjnej. Niestety dla podatnika długotrwałe oczekiwanie na zmianę wykładni przepisów może okazać się finansowo niekorzystne.

Cześć podatników występuje o należne kwoty do urzędu skarbowego bez interpretacji indywidualnej lub pomimo negatywnego stanowiska KISu. Trzeba bowiem pamiętać, że o ile pozytywna interpretacja chroni podatnika, o tyle negatywne rozstrzygnięcie KIS nie zamyka drogi do dyskusji bezpośrednio z urzędem skarbowym (urząd skarbowy nie może powoływać się na negatywną interpretację, lecz musi prowadzić własne postępowanie).

Coraz większego znaczenia nabiera zatem obecnie dobre uzasadnienie składanych wniosków nadpłatowych / odpowiednie formułowanie bieżących wyjaśnień do urzędu skarbowego w zakresie prowadzonych rozliczeń VAT, wewnętrzne i zewnętrzne opinie prawne na poparcie przyjętego podejścia i potwierdzenia dochowania należytej staranności.

Trzeba bowiem pamiętać, że postępowanie interpretacyjne, choć stosuje odpowiednio wiele przepisów postępowania podatkowego, ma jedną podstawową wadę - organ interpretacyjny nie ponosi konsekwencji za przewlekłość postępowania (a więc w tym przypadku konieczność wieloletniego sporu sądowego) czy też uchylenie swojego rozstrzygnięcia przez sąd administracyjny. Tymczasem urzędy skarbowe rozważniej analizują argumenty podatników, gdyż ewentualna przegrana, w przypadku, gdy podatnik skorzysta ze ścieżki sądowej, może powodować negatywne konsekwencje dla organu tj. rzeczywistą konieczność zwrotu zakwestionowanych rozliczeń jak i konieczność wypłaty odsetek.