Publiczny transport zbiorowy: prawne nowości

PTZ: zintegrowany system taryfowo-biletowy

Analizując postanowienia ustawy z dnia 16 czerwca 2023 r. o zmianie ustawy o publicznym transporcie zbiorowym oraz niektórych innych ustaw (dalej: „Nowelizacja”) w zakresie u.p.t.z., należy zwrócić uwagę na kluczową zmianę, tj. na wprowadzenie przepisów dotyczących zintegrowanego systemu taryfowo-biletowego.

Zgodnie z obowiązującymi od 28 września 2023 r. nowymi przepisami u.p.t.z., zintegrowany system taryfowo-biletowy to rozwiązanie polegające na umożliwieniu wykorzystywania przez pasażera biletu uprawniającego do korzystania z różnych środków transportu na obszarze właściwości organizatora publicznego transportu zbiorowego (art. 4 ust. 1 pkt 26 u.p.t.z.). Równocześnie według art. 15¹ ust. 1 u.p.t.z. organizator inny niż związek metropolitalny i minister właściwy do spraw transportu, samodzielnie lub w porozumieniu z innymi organizatorami, może ustanowić na obszarze swojej właściwości w ramach danego województwa zintegrowany system taryfowo-biletowy obowiązujący w jego granicach.

Tym samym regulacja dotycząca zintegrowanego systemu taryfowo-biletowego jest bardzo ramowa i przewiduje de facto w całości uregulowanie zasad funkcjonowania systemu w ramach porozumienia. Bez jego precyzyjnych postanowień może dojść do sytuacji, w której skutkami niedomówień pomiędzy stronami-organizatorami zostaną obciążeni pasażerowie bądź współpraca samorządowa zostanie mocno zachwiana. Ponadto takie porozumienie może mieć istotne znaczenie w zakresie dofinansowania pozyskiwanego przez organizatorów ze środków Funduszu rozwoju przewozów autobusowych o charakterze użyteczności publicznej (dalej: „Fundusz”).

Wsparcie z Funduszu w dłuższym okresie

Nowelizacja wprowadza również duże zmiany do u.f.r.p.a. Po pierwsze, utrzymuje wysokość maksymalnej dopłaty na poziomie 3 złotych do wozokilometra. Po drugie, co jeszcze istotniejsze, wprowadza możliwość zawierania przez wojewodę umów wieloletnich, na maksymalnie 10 lat. Zgodnie z art. 25 ust. 1 Nowelizacji, w roku 2024 wojewoda może zawrzeć umowy o dopłatę, których okres obowiązywania i przewidzianego w ramach tych umów dofinansowania przewozów o charakterze użyteczności publicznej przekracza rok budżetowy i jest nie dłuższy niż 10 lat. Równocześnie od 1 stycznia 2025 r. nowy przepis art. 11d ust. 5 u.f.r.p.a. będzie dopuszczał zawieranie takich umów w kolejnych latach.

Warto wskazać, że ustawodawca wprowadził także limity dotyczące wysokości środków, które mogą być zaangażowane na tego typu wieloletnie umowy dotacyjne. I tak, w pierwszym roku ich obowiązywania (tj. 2024), kwota zaangażowana na realizację umów wieloletnich nie może przekroczyć 50% kwoty środków przyznanych dla województwa na podstawie podziału środków Funduszu na regiony, a w kolejnych latach – 70%.

Konsekwencje praktyczne

Nie sposób nie zauważyć, że wprowadzenie umów wieloletnich na gruncie u.f.r.p.a. może doprowadzić do swego rodzaju „zabetonowania” Funduszu. Z drugiej strony jest to realizacja postulatu podnoszonego od lat przez środowisko samorządowe – m.in. ze względu na to, że zgodnie z u.p.t.z. umowę o świadczenie usług w zakresie publicznego transportu zbiorowego w transporcie drogowym można zawrzeć maksymalnie właśnie na 10 lat. Chodziło bowiem o dążenie do stabilizacji w zakresie oferty transportowej na obszarze danego przewoźnika – i zmiana w u.f.r.p.a. ma właśnie takową stabilizację zapewnić.

W konsekwencji istotne znaczenie może mieć szybkie wejście w wieloletni tryb współpracy z operatorem (przewoźnikiem) oraz pozyskanie ww. wsparcia na gruncie u.f.r.p.a.

Równocześnie nie można zapominać także o kwestiach związanych ze zintegrowanym systemem taryfowo-biletowym, gdyż tego typu rozwiązanie wpisuje się w oczekiwania mieszkańców. Wdrożenie zintegrowanego systemu taryfowo-biletowego wymaga z jednej strony uwzględnienia treści przepisów prawa (nie tylko u.p.t.z.), a z drugiej racjonalnego skonstruowania sposobu funkcjonowania systemu (z uwagi na ramową regulację u.p.t.z.). W szczególności należy mieć na uwadze konieczność odpowiedniego podziału praw i obowiązków w porozumieniu zawieranym przez organizatorów czy też uwzględnienia takiego systemu w umowach z operatorami.