Zakończona preferencyjna sprzedaż węgla przez JST – co dalej?

Na co przeznaczyć niesprzedany węgiel?

Według wyjaśnień przedstawionych przez Ministerstwo Aktywów Państwowych (dalej: „MAP") pozostały węgiel można wykorzystać w szczególności w następujący sposób:

• sprzedaż zainteresowanym mieszkańcom

Do końca lipca br. zasadniczo nie wywoływało wątpliwości, iż preferencyjna sprzedaż węgla na rzecz mieszkańców podlega opodatkowaniu VAT, a podatek naliczony z faktur dokumentujących nabycie węgla przez JST może podlegać odliczeniu. Obecnie jednak, zgodnie ze stanowiskiem MAP przedstawionym w wyjaśnieniach, sprzedaż węgla jest zadaniem własnym JST, dokonywanym na podstawie innych niż Ustawa węglowa przepisów.
Można zatem podać w wątpliwość, czy taka sprzedaż nadal winna podlegać opodatkowaniu VAT.

W przypadku odpowiedzi twierdzącej na powyższe pytanie wybór tej opcji nie powinien wpływać negatywnie na zakres prawa do odliczenia, z którego często samorządy korzystały i w tym zakresie nie powinien prowadzić do jakichkolwiek korekt podatku naliczonego. Natomiast w przypadku uznania, iż sprzedaż taka opodatkowaniu nie podlega, konsekwencje na gruncie podatku naliczonego powinny być inne.

• przeznaczenie na zadania własne, w szczególności z zakresu ochrony zdrowia, pomocy społecznej, wspierania rodziny lub edukacji publicznej

Takie przeznaczenie węgla pozostawia JST szereg różnych możliwości. W swoich strukturach bowiem JST posiadają jednostki organizacyjne, realizujące powyższe zadania własne, które mogłyby wykorzystać węgiel na własne potrzeby – mogą to być zarówno jednostki scentralizowane dla celów VAT (np. ośrodki pomocy społecznej, jednostki oświatowe), jak również jednostki stanowiące odrębnych podatników VAT (np. zakłady opieki zdrowotnej). Ponadto, przykładowo JST mogłyby także w ramach pomocy społecznej przekazać węgiel uprawnionym mieszkańcom.

W pierwszej kolejności wskazujemy, że wszelkie czynności, w tym przekazanie węgla, dokonywane pomiędzy jednostkami organizacyjnymi danej JST nie podlegają opodatkowaniu VAT, gdyż dla celów VAT te scentralizowane jednostki stanowią jednego podatnika.
Z kolei w odniesieniu do transakcji dokonywanych „na zewnątrz” JST, tj. na rzecz niescentralizowanych jednostek lub na rzecz mieszkańców, można również podnieść argumenty, że JST przekazując węgiel w ramach wykonywania zadań własnych nie działają w roli podatników VAT i tym samym nie powinny być zobowiązane do odprowadzania VAT należnego z tytułu przekazania.

W świetle powyższego, wybór danego rozwiązania wywołuje określone konsekwencje na gruncie VAT.

Korekta podatku naliczonego

Obowiązek korekty nie wystąpi, jeśli JST będzie dalej wykorzystywać węgiel do czynności podlegających opodatkowaniu (czyli w praktyce uzna, że obecna sprzedaż również podlega opodatkowaniu VAT).

Natomiast w przypadku, gdy JST skorzystała przy zakupie z pełnego prawa do odliczenia i obecnie będzie wykorzystywać węgiel wyłącznie bądź częściowo do czynności nieopodatkowanych VAT, konieczna byłaby korekta VAT naliczonego. Korekta ta w zależności od wybranego sposobu dalszego wykorzystania, powinna pomniejszać poziom odliczonego VAT:

• do zera (w przypadku wykorzystania pozostałego węgla wyłącznie do realizacji zadań własnych, niedających prawa do odliczenia VAT, np. przy nieodpłatnym przekazaniu na rzecz mieszkańców lub przy nieodpłatnym przekazaniu np. na rzecz zakładów opieki zdrowotnej),
• do poziomu proporcji VAT danej jednostki (w przypadku wykorzystania węgla na własne potrzeby przez scentralizowaną jednostkę organizacyjną JST, wykonującą różne rodzaje działalności pod względem VAT, np. przy przekazaniu na rzecz jednostki oświatowej).

Zgodnie z art. 91 ust. 7d ustawy o VAT, korekty tej dokonuje się w okresie rozliczeniowym, w którym nastąpiła zmiana przeznaczenia towarów (tj. węgla).

Moment zmiany przeznaczenia

Co prawda ustawa o VAT nie określa szczególnego sposobu dokumentowania zmiany przeznaczenia, należy jednak dążyć do tego, aby w przypadku żądania organów podatkowych możliwe było rzetelne i obiektywne ustalenie zaistnienia tejże zmiany, a także momentu, w którym nastąpiła.

W naszej ocenie, w tym celu wykorzystać można np. dokumenty potwierdzające transakcję przekazania węgla w ramach realizacji zadań własnych czy też udokumentowaną decyzję o takim przekazaniu (o ile przekazanie to miało następnie miejsce).

A może jednak działalność gospodarcza?

Zwracamy uwagę, że nie można całkowicie wykluczyć przyjęcia przez organy podatkowe stanowiska, zgodnie z którym w przypadku nieodpłatnego przekazania węgla przez JST zastosowanie znajdzie art. 7 ust. 2 ustawy o VAT. Zgodnie z tym przepisem dostawę towarów podlegającą opodatkowaniu VAT stanowi również nieodpłatne przekazanie towarów, jeżeli podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do odliczenia VAT z tytułu nabycia tych towarów.

Mając na względzie ww. przepis oraz fakt, że JST przy nabyciu węgla przysługiwało prawo do odliczenia VAT, istnieje niewielkie ryzyko uznania przez organy podatkowe, że przekazując węgiel jednostka samorządu terytorialnego działa jako podatnik VAT, a czynność nieodpłatnego przekazania węgla powinna podlegać opodatkowaniu VAT.

Niemniej w takim przypadku JST nie byłyby zobowiązane do korekty odliczenia VAT naliczonego z tytułu zakupu węgla, bowiem w dalszym ciągu węgiel wykorzystywany byłby do czynności opodatkowanych VAT.

Treść wyjaśnień budzi również inne wątpliwości

Przedstawione przez MAP wyjaśnienia zdają się rozwiewać wszelkie wątpliwości związane ze sposobem zagospodarowania węgla, który pozostał samorządom. W szczególności wskazują, że wykorzystanie na cele zadań własnych po 31 lipca nie stanowi czynności opodatkowanych, ale jego sprzedaż już tak. Zwracamy natomiast uwagę, że obecnie sprzedaż ta będzie wykonywana na bazie innych przepisów, niż Ustawa węglowa. W związku z powyższym, na ten moment nie sposób jednoznacznie przesądzić o kwalifikacji sposobu wykorzystania węgla do danych czynności na gruncie VAT. Również trudno rozstrzygnąć jak na gruncie VAT powinna dokonać rozliczeń jednostka samorządu terytorialnego, która węgla nie sprzeda i nie wykorzysta na cele zadań własnych (nie dokona w tym zakresie żadnych czynności). W świetle powyższego wskazana jest analiza weryfikująca realną sytuację JST w ramach każdego indywidualnego przypadku.

***

Jednocześnie warto również zwrócić uwagę, że zużycie oraz przekazanie innym podmiotom węgla nabytego na podstawie Ustawy węglowej może rodzić określone obowiązki na gruncie przepisów akcyzowych. Zgodnie bowiem z aktualnie obowiązującymi przepisami, z dniem 31 lipca br. zakończył się okres, w którym możliwe było stosowanie zwolnienia z akcyzy dla węgla nabywanego przez JST z przeznaczeniem do odsprzedaży w ramach tzw. zakupu preferencyjnego (rozumianego jako zakup paliwa stałego przez osoby fizyczne w gospodarstwie domowym na zasadach określonych w Ustawie węglowej) i jednocześnie upłynął termin, w którym możliwe było prowadzenie sprzedaży końcowej węgla. W rezultacie - obecnie obrót czy też zużycie węgla powinno odbywać się na zasadach określonych w przepisach akcyzowych. W związku z powyższym, JST, które posiadają węgiel nabyty na podstawie przepisów Ustawy węglowej, przed dokonaniem czynności polegających na zużyciu czy przekazaniu innym podmiotom węgla powinny przeanalizować, czy czynności te nie wiążą się z koniecznością dopełnienia obowiązków określonych w przepisach akcyzowych (tj. rejestracja w Centralnym Rejestrze Podmiotów Akcyzowych, składanie deklaracji akcyzowych).