Czy masz kontrolę nad podatkami w Twojej JST?

Jak pisaliśmy w poprzednim wydaniu newslettera „VAT w samorządzie” Ryzyka zaniedbań strefy podatkowej w jednostkach samorządu terytorialnego, odsetki od zaległości podatkowych osiągnęły w ostatnich miesiącach niezwykle wysoki poziom. W związku z tym nie można zapominać o ścisłym powiązaniu tematyki odsetek od zaległości podatkowych z aktami prawnymi innymi niż Ordynacja podatkowa oraz Kodeks karny skarbowy.

Zgodnie z art. 16 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest niewykonanie w terminie zobowiązania jednostki sektora finansów publicznych, którego skutkiem jest m.in. zapłata odsetek. Wszyscy ci, którzy mieli w praktyce zawodowej do czynienia z tematem dyscypliny wiedzą o tym, że kluczowe, z perspektywy odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny, jest… zakwalifikowanie danego czynu jako naruszenia – z uwagi na dość ograniczony katalog czynów. W przypadku odsetek od zaległości podatkowych wątpliwości w tym zakresie nie ma.

Mając na względzie aktualną wysokość odsetek trzeba podkreślić, że często przywoływane jako „argument nr 1 bagatelizujący temat dyscypliny” wyłączenie z zakresu naruszenia dyscypliny przewidziane w art. 26 ust. 1 ustawy o naruszeniu dyscypliny zdecydowanie traci na znaczeniu z uwagi na bardzo niski próg wskazany w tym przepisie (tj. środki nieprzekraczające kwoty przeciętnego wynagrodzenia w roku poprzednim).

Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny w art. 231 § 1 przewiduje, że funkcjonariusz publiczny, który, przekraczając swoje uprawnienia lub nie dopełniając obowiązków, działa na szkodę interesu publicznego lub prywatnego, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. Należy zaznaczyć, że w ramach tego przepisu odpowiedzialności podlega zarówno zaniechanie wykonania obowiązku, jak i niewłaściwe jego wykonanie. W konsekwencji: samo wykonanie, tylko w sposób nieodpowiedni, nie stanowi przesłanki zwolnienia z odpowiedzialności karnej.

Równocześnie należy wskazać, że stosownie do art. 8 § 1 ustawy z dnia 10 września 1999 r. – Kodeks karny skarbowy, jeżeli ten sam czyn będący przestępstwem skarbowym lub wykroczeniem skarbowym wyczerpuje zarazem znamiona przestępstwa lub wykroczenia określonego w przepisach karnych innej ustawy, stosuje się każdy z tych przepisów. Tym samym nie można powiedzieć, że wspomniane we wcześniejszej publikacji sankcje zawarte w Kodeksie karnym skarbowym „eliminują” poprzez konstrukcję zbiegu przestępstw konsekwencje wynikające z Kodeksu karnego. Odpowiedzialność na gruncie zarówno jednej, jak i drugiej ustawy, nie jest wykluczona.

Nie można także zapominać o tym, że ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych szeroko i w istotnych momentach odwołuje się do konstrukcji „odsetek w wysokości określonej jak dla zaległości podatkowych”. Konstrukcja taka dotyczy zarówno zwrotu dotacji udzielonych z budżetu państwa (art. 169 ust. 1 ustawy o finansach), jak i zwrotu środków przeznaczonych na realizację programów finansowanych z udziałem środków europejskich (art. 207 ust. 1 ustawy o finansach).

W konsekwencji, wykorzystywanie przez samorządy wsparcia zewnętrznego powinno wiązać się z odpowiednim przeciwdziałaniem wystąpieniu sytuacji, w których konieczny będzie zwrot środków wraz z odsetkami w wysokości określonej jak dla zaległości podatkowych. Szczególnie wsparcie w ramach nadchodzącej nowej unijnej perspektywy finansowej (z uwagi na szerszy zakres przepisu dotyczącego wykorzystania środków europejskich), w kontekście wcześniejszych wskazań na temat wysokości samych odsetek od zaległości, musi zostać wykorzystane w sposób w pełni prawidłowy m.in. od strony proceduralnej. W przeciwnym razie samorządy mogą narazić się na konsekwencje w wymiarze jak dotąd nieznanym.

Powyższe prowadzi do prostego wniosku: trzeba zarządzać ryzykiem i starać się możliwie jak najbardziej je ograniczać. Równocześnie na owe ryzyka trzeba patrzeć szeroko: w pierwszej kolejności poprzez pryzmat niewłaściwego podchodzenia do zobowiązań podatkowych jednostki samorządu terytorialnego, a w dalszej np. z punktu widzenia wykorzystania niezgodnie z przeznaczeniem dotacji krajowej albo unijnej. Należy przy tym pamiętać, że brak jest definicji wykorzystania niezgodnego z przeznaczeniem, co oznacza, że decyzja w tym zakresie będzie zależała od indywidualnej oceny podmiotu odpowiedzialnego za jej dokonanie. Wszystko to prowadzi do następującej konkluzji: wskazane wyżej podejście nie wyczerpuje tematu, ale stanowi niezbędne minimum.