Rozszerzenie stosowania ulgi na złe długi w ramach SLIM VAT 2

Dotychczasowe regulacje

Ulga na złe długi to specjalna procedura przewidziana w przepisach ustawy o VAT, która umożliwia wierzycielowi (sprzedawcy), będącemu podatnikiem VAT, odzyskanie zapłaconej kwoty podatku należnego od czynności, która została przez niego wykonana, ale za którą nie uzyskał (przynajmniej w części) zapłaty od swojego kontrahenta (kupującego).

Do dnia 30 września 2021 r., zgodnie z przepisami ustawy o VAT z ulgi można było skorzystać pod następującymi warunkami:

• od dnia upływu terminu płatności wierzytelności określonego w umowie lub na fakturze minęło 90 dni,
• wierzytelność nie została uregulowana lub zbyta w jakiejkolwiek formie do dnia skorzystania przez wierzyciela z ulgi na złe długi,
• dostawa towaru lub świadczenie usług została dokonana na rzecz podatnika, o którym mowa w art. 15 ust. 1 ustawy o VAT, zarejestrowanego jako podatnik VAT czynny, niebędącego w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego w rozumieniu ustawy z dnia 15 maja 2015 r. - Prawo restrukturyzacyjne, postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji;
• na dzień poprzedzający dzień złożenia deklaracji podatkowej, w której dokonuje się korekty w ramach ulgi na złe długi:
  • wierzyciel i dłużnik są podatnikami zarejestrowanymi jako podatnicy VAT czynni,
  • dłużnik nie jest w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego w rozumieniu ustawy z dnia 15 maja 2015 r. - Prawo restrukturyzacyjne, postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji,
• od daty wystawienia faktury dokumentującej wierzytelność nie upłynęły 2 lata, licząc od końca roku, w którym została wystawiona.

Wyrok TSUE

Dotychczas obowiązujące warunki skorzystania z ulgi na złe długi poddane zostały kontroli przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE), który wyrokiem z dnia 15 października 2020 r. (w sprawie C-335/19) orzekł, że niezgodne z prawem unijnym jest uzależnienie możliwości skorzystania z ulgi od warunków, by w dniu dostawy towaru lub świadczenia usług, a także w dniu poprzedzającym dzień złożenia korekty deklaracji podatkowej mającej na celu skorzystanie z ulgi dłużnik był zarejestrowany jako podatnik VAT i nie był w trakcie postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji, natomiast wierzyciel był w dniu poprzedzającym dzień złożenia korekty deklaracji podatkowej nadal zarejestrowany jako podatnik VAT.

W efekcie, polski ustawodawca zdecydował się wprowadzić tezy płynące z ww. wyroku TSUE do ustawy o VAT w ramach tzw. pakietu SLIM VAT 2, który w tym zakresie wszedł w życie w dniu 1 października 2021 r.

Zmiany wprowadzone w ramach SLIM VAT 2

W efekcie wprowadzonych zmian wierzyciel może skorzystać z ulgi na złe długi w znacznie większej ilości przypadków, niż do tej pory. Dla skorzystania z ulgi na złe długi należy obecnie spełnić następujące warunki:

• od dnia upływu terminu płatności wierzytelności określonego w umowie lub na fakturze minęło 90 dni,
• wierzytelność nie została uregulowana lub zbyta w jakiejkolwiek formie do dnia skorzystania przez wierzyciela z ulgi na złe długi,
• na dzień poprzedzający dzień skorzystania z ulgi (złożenia deklaracji z wykazaną ulgą) wierzyciel jest zarejestrowany jako podatnik VAT czynny,
• od daty wystawienia faktury dokumentującej wierzytelność nie upłynęły 2 lata, licząc od końca roku, w którym została wystawiona.

Co więcej, nowe regulacje pozwalają również na skorzystanie z ulgi na złe długi w przypadku, gdy dłużnikiem jest podmiot niebędący podatnikiem VAT czynnym (osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej lub przedsiębiorcy prowadzący działalność gospodarczą, ale będący podatnikami VAT zwolnionymi ze względu na przedmiot działalności lub wysokość obrotów). W tym przypadku wprowadzono jednak dodatkowe warunki, z których co najmniej jeden musi być spełniony dla skorzystania z ulgi. Mają one na celu uprawdopodobnienie istnienia długu. Takie uprawdopodobnienie ma miejsce w sytuacji, gdy:

1. wierzytelność została potwierdzona prawomocnym orzeczeniem sądu i skierowana na drogę postępowania egzekucyjnego lub
2. wierzytelność została wpisana do rejestru długów prowadzonego na poziomie krajowym, lub
3. wobec dłużnika ogłoszono upadłość konsumencką na podstawie odrębnych przepisów.

Tylko dla pełnego obrazu sytuacji należy dodać, iż w przypadku, gdyby po skorzystaniu z ulgi, dłużnik uiścił jednak należność (w całości lub części), to wówczas w części, w której należność została zapłacona korektę należy „odwrócić”.

Znaczenie nowych przepisów dla JST

W naszej ocenie zmiany wprowadzone w ramach pakietu SLIM VAT 2 w zakresie ulgi na złe długi mogą mieć praktyczne znaczenie dla jednostek samorządu terytorialnego (JST).

Do tej pory skorzystanie z ulgi na złe długi w przypadku dostawy towarów lub świadczenia usług przez JST na rzecz osób fizycznych, i przedsiębiorców niebędących czynnymi podatnikami VAT) było niemożliwe. Z uwagi jednak na duży wolumen transakcji takiego typu oraz ich cykliczność (w szczególności w przypadku dostaw mediów), może okazać się to istotnym polem do wprowadzenia oszczędności – JST będą mogły potencjalnie odzyskać VAT należny odprowadzony od takich czynności, a za które nie otrzymały płatności i dla których minęło min. 90 dni od daty płatności.

Zwracamy jednak uwagę, że wierzytelności będą musiały być jednocześnie odpowiednio uprawdopodobnione, co może wymagać dodatkowego nakładu pracy ze strony JST. Skorzystać z ulgi będzie można bowiem dopiero wtedy, gdy istnienie długu stwierdzone zostanie w ramach postępowania sądowego wszczętego przez JST i dług skierowany zostanie następnie do wyegzekwowania go przez komornika, JST złoży odpowiedni wniosek o wpisanie długu do krajowego rejestru długów, czy też JST zainicjuje lub uzyska informacje o postępowaniu, w ramach którego co do osoby fizycznej (dłużnika) ogłoszona zostanie upadłość konsumencka.

W związku z tym, JST przed zastosowaniem ulgi będzie zobowiązana do podjęcia czynności mających na celu egzekucję należności. Rozwiązanie to może sprawdzić się w przypadku, gdy wysokość nieuiszczonych należności przez danego kontrahenta będzie znaczna, a dodatkowe obowiązki organizacyjne będą uzasadnione dzięki efektywnemu obniżeniu zobowiązania podatkowego JST.