Kolejny krok w sprawie zwalczania korupcji w EU

W maju 2023 roku przedstawiono projekt dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie zwalczania korupcji¹. Po blisko dziewięciu miesiącach doczekaliśmy się kolejnych działań w sprawie ustanowienia wspólnych unijnych przepisów antykorupcyjnych.

31 stycznia 2024 Komisja Wolności Obywatelskich, Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych Parlamentu Europejskiego pozytywnie (63 głosy „za” na 67 głosujących) zatwierdziła projekt mandatu negocjacyjnego dotyczącego zaostrzenia przepisów antykorupcyjnych wobec urzędników unijnych każdego szczebla.

Komisja zaproponowała następujące zmiany w treści projektu dyrektywy antykorupcyjnej²:

• zakaz nadawania obywatelstwa i prawa pobytu w ramach programów inwestycyjnych (takie praktyki były stosowane w Bułgarii, Malcie i Cyprze);
• zakaz ułaskawiania lub obejmowania amnestią sprawców przestępstw korupcyjnych;
• bardziej rygorystyczne zasady odpowiedzialności osób prawnych;
• odsetek odszkodowań wypłacanych w zależności od rozmiaru przestępstwa;
• ograniczenie przywilejów i immunitetów wyłącznie do czynów popełnionych podczas wykonywania obowiązków służbowych i sprawowania urzędu;
• prawa i odszkodowania dla ofiar oraz jawność postępowań;
• możliwość zawieszania w obowiązkach lub przenoszenia urzędników;
• zachowanie niezależności w odniesieniu do ścigania przestępstw.

Mandat będzie dalej procedowany na sesji plenarnej w dniach 26–29 lutego br., po czym Parlament będzie gotowy do rozpoczęcia negocjacji z państwami członkowskimi w sprawie ostatecznego kształtu wspólnych przepisów antykorupcyjnych.

Główne założenia dyrektywy

W projekcie dyrektywy z maja 2023 roku wskazano następujące założenia zmierzające do ograniczenia zjawiska korupcji w Unii Europejskiej:

• sformułowanie uniwersalnych definicji dotyczących podmiotów objętych regulacjami;
• zdefiniowanie i skodyfikowanie czynności uznanych za przestępstwa korupcyjne;
• ujednolicenie systemu sankcji i okresu przedawnienia za przestępstwa korupcyjne;
• zobowiązanie państw członkowskich do nakładania sankcji za przestępstwa korupcyjne na osoby prawne popełniane przez osobę fizyczną zajmującą kierownicze stanowisko. W tej sytuacji musi zachodzić co najmniej jedna z przesłanek:
• osoba fizyczna posiada prawo do reprezentowania osoby prawnej i/lub posiada uprawnienie do podejmowania decyzji w imieniu osoby prawnej;
• posiada upoważnienie do sprawowania kontroli w ramach osoby prawnej.

Okoliczności łagodzące

Na szczególną uwagę zasługuje treść art. 18 projektu, która odnosi się do okoliczności łagodzących, mogących mieć zastosowanie w odniesieniu do osoby prawnej, która dopuściła się przestępstwa korupcyjnego. Zakłada ona, że jeśli ta osoba prawna wdrożyła skuteczne kontrole wewnętrzne, świadomość etyczną i programy zgodności w celu zapobiegania korupcji przed popełnieniem przestępstwa lub po jego popełnieniu lub po wykryciu przestępstwa szybko i dobrowolnie ujawniła przestępstwo właściwym organom i podjęła kroki naprawcze, może zostać wobec niej zastosowane złagodzenie kary.

Nie wyważamy otwartych drzwi

Proponowane rozwiązania nie są rewolucyjne i równie restrykcyjne jak choćby znane przepisy antykorupcyjne obowiązujące w Wielkiej Brytanii czy USA. Rozszerzają jednak od dawna nieaktualizowane regulacje m.in. o odpowiedzialność za przestępstwa korupcyjne na osoby prawne czy funkcjonariuszy publicznych pracujących w państwach trzecich.

Po przyjęciu dyrektywy przez Parlament Europejski i Radę, państwa członkowskie będą miały 18 miesięcy na transpozycję jej wymogów do swojego prawa.

Przypisy:

¹ https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/ip_23_2516

² https://www.europarl.europa.eu/news/pl/press-room/20240129IPR17213/anti-corruption-meps-to-push-for-stricter-eu-wide-measures-and-penalties