Jak uniknąć kar przewidzianych w ustawie o jawności życia publicznego

Trwają prace nad stworzeniem ostatecznej wersji ustawy o jawności życia publicznego, która może wejść w życie już w marcu b.r. Najnowsza wersja projektu ustawy (z 8 stycznia 2018 r.), zawiera poprawki, uwzględniające część uwag i postulatów wskazanych w ramach konsultacji społecznych i międzyresortowych. 9 stycznia 2018 r. najnowszy projekt trafił do rozpatrzenia na posiedzeniu Stałego Komitetu Rady Ministrów.

Zgodnie z projektem średni i duży przedsiębiorca będzie zobowiązany do stosowania wewnętrznych procedur antykorupcyjnych w celu przeciwdziałania przypadkom dokonywania przestępstw korupcyjnych przez osoby działające w jego imieniu lub na jego rzecz. W rozumieniu ustawy stosowanie wewnętrznych procedur antykorupcyjnych oznacza podejmowanie środków organizacyjnych, kadrowych i technicznych mających na celu przeciwdziałanie tworzeniu otoczenia sprzyjającego przypadkom popełnienia przestępstw przez osoby, które działają w imieniu lub na rzecz przedsiębiorcy.

Zgodnie z zapisami projektu ustawy przedsiębiorcom grożą kary od 10 tys. do nawet 10 mln zł za nieopracowanie lub nieskuteczne stosowanie procedur antykorupcyjnych. Kary takie mogą zostać nałożone w przypadku gdy osobie działającej w imieniu lub na rzecz przedsiębiorcy przedstawiono zarzuty popełnienia przestępstwa polegającego na udzieleniu, obietnicy udzielenia lub przyjęciu korzyści majątkowej.

Projekt ustawy przewiduje jednak możliwość uniknięcia kary. Stanie się tak, jeżeli przedsiębiorca zawiadomi organy ścigania o uzasadnionym podejrzeniu popełnienia przestępstwa i na tej podstawie zostanie wszczęte postępowanie. Zatem aby uniknąć kar przedsiębiorca powinien wdrożyć procedury antykorupcyjne, w tym takie, które będą służyły wykrywaniu symptomów korupcji oraz ich dalszej analizie. Rozwiązania takie mogą obejmować cykliczne przeglądy transakcji i audyty efektywności wdrożonych procedur antykorupcyjnych.

W przypadku zidentyfikowania podejrzanych transakcji powinna być przeprowadzana ich dalsza analiza (ocena zasadności podejrzeń). W przypadku podtrzymania podejrzeń, wskazane może być przeprowadzenie wewnętrznego postępowania / audytu śledczego ukierunkowanego na ustalenie przebiegu procederu, jego uczestników i zebrania dowodów. Wczesne wykrycie symptomów i zbadanie zasadności wynikających z nich podejrzeń powinno pozwolić przedsiębiorcy na dokonanie zgłoszenia do organów, zanim te uruchomią własne postępowanie, i w ten sposób uniknięcie kary.

Wprowadzenie nowej ustawy będzie miało znaczenie także w kontekście transakcji fuzji i przejęć. Możliwość występowania korupcji w przejmowanym podmiocie stanowi bowiem ryzyko, które może się objawić dopiero po dokonaniu przejęcia. W takim przypadku kupujący, jako nowy właściciel poniesie stratę w przypadku nałożenia kar na zakupiony podmiot.

Może być także zmuszony do wdrożenia wymaganych w projekcie ustawy procedur antykorupcyjnych (dodatkowy koszt wdrożenia oraz koszty ich bieżącego funkcjonowania). Można też sobie wyobrazić skrajny przypadek, w którym działalność przejmowanego podmiotu była de facto uzależniona od korumpowania klientów i po jej wyeliminowaniu przejęte przedsiębiorstwo nie będzie w stanie działać na rynku. Wczesne właściwe zidentyfikowanie takich ryzyk (w ramach procesów due diligence) powinno pozwolić odpowiednio zmodyfikować warunki transakcji przejęcia (np. obniżyć cenę) lub podjąć decyzję o wycofaniu się z niej.