Projekt ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych

Projekt ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych przewiduje odpowiedzialność firm za przestępstwa popełnione przez ich pracowników. To już kolejny projekt resortu sprawiedliwości. Tym razem ustawa przewiduje, że kary do 50 mln zł będą mogły zostać nałożone jedynie na duże firmy, czyli zatrudniające powyżej 250 pracowników.

Ministerstwo Sprawiedliwości zapewnia, że ustawa nie będzie restrykcyjna i ma na celu zwiększenie odpowiedzialności dużych firm za konsumentów i środowisko naturalne, a nie zwiększenie wpływów do budżetu państwa.

Przypadki przestępstw popełnionych przez pracowników będą rozpatrywane każdorazowo w kontekście relacji z pracodawcą i naturą wykonywanej pracy, a ostateczną decyzję o nałożeniu kary podejmować będzie niezależny sąd. Zgodnie z ustawą sąd będzie mógł nałożyć karę dopiero wówczas, gdy uzna, iż czyn zabroniony popełniony przez pracownika jest związany z działaniem lub zaniechaniem organu spółki lub jej menedżera.

Zgodnie z projektem ustawy podmiot zbiorowy może podlegać odpowiedzialności, jeżeli do popełnienia czynu zabronionego doszło w następstwie braku należytej staranności w wyborze osoby fizycznej, braku należytego nadzoru nad tą osobą lub w przypadku nie zachowania należytej staranności, wymaganej w danych okolicznościach do uniemożliwienia pracownikowi popełnienia czynu zabronionego. Jednocześnie pracodawca będzie ponosił odpowiedzialność za przestępstwo pracownika jedynie jeśli będzie ono związane z działalnością gospodarczą pracodawcy. Oznacza to, że podmiot nie będzie odpowiadał za przestępstwo pracownika popełnione np. poza godzinami pracy lub niezwiązane z pracą wykonywaną dla pracodawcy.

Środkami orzekanymi wobec podmiotu, który został objęty sankcjami mogą być:

• przepadek mienia lub korzyści majątkowych albo ich równowartości
• zakaz promocji lub reklamy prowadzonej działalności, wytwarzanych lub sprzedawanych wyrobów, świadczonych usług lub udzielanych świadczeń
• zakaz prowadzenia działalności gospodarczej określonego rodzaju
• zakaz korzystania z dotacji, subwencji lub innych form wsparcia finansowego ze środków publicznych
• zakaz korzystania z pomocy organizacji międzynarodowych, których RP jest członkiem
• zakaz ubiegania się o zamówienia publiczne
• obowiązek zwrotu na rzecz Skarbu Państwa równowartości wsparcia finansowego środkami publicznymi, otrzymanego od chwili popełnienia czynu zabronionego do chwili wydania orzeczenia w sprawie odpowiedzialności podmiotu zbiorowego
• podanie wyroku do publicznej wiadomości
• obowiązek naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę
• nawiązka
• stałe albo czasowe zamknięcie oddziału podmiotu zbiorowego

By uchronić się przed nałożeniem przez sąd sankcji pracodawca będzie musiał dostosować się do wymogów ustawy i wykazać bieżące dochowywanie należytej staranności przeciwdziałania zaistnieniu czynu karanego. Może to zrobić poprzez przeprowadzenia analizy zgodności z regulacjami i ryzyka wystąpienia nieprawidłowości, weryfikację odpowiednich polityk i procedur, wdrożenie kanałów umożliwiających anonimowe zgłaszanie przypadków nieprawidłowości („whistleblowing”) oraz przeprowadzanie regularnych audytów.

Warto zwrócić uwagę, że zgodnie z Dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii podmioty zatrudniające powyżej 250 pracowników mają niecałe półtora roku na przygotowanie się do spełnienia wymogów nałożonych przez dyrektywę. Pisaliśmy o tym tutaj.

Pomimo licznych sprzeciwów ze strony biznesu na wprowadzenie ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych nie będziemy prawdopodobnie musieli długo czekać. Wpływ na przyspieszenie procedowania projektu może mieć między innymi spowolnienie gospodarcze skutkujące zwiększonym ryzykiem nadużyć o czy, pisaliśmy tutaj. Od dłuższego czasu odczuwalny jest również nacisk na zmiany w karaniu podmiotów zbiorowych ze strony Unii Europejskiej, m. in. VI Dyrektywa AML narzuca wymagania w obszarze przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowania terroryzmu.