Nowa ustawa o dystrybucji ubezpieczeń

Przepisy Projektu zastąpią dotychczasową ustawę z dnia 22 maja 2003 r. o pośrednictwie ubezpieczeniowym [4]. Zasadnicze zmiany dotyczą nałożenia na pośredników ubezpieczeniowych działających na polskim rynku szeregu nowych obowiązków związanych z wykonywanymi przez nich czynnościami pośrednictwa ubezpieczeniowego, w tym w zakresie rzetelnego i zrozumiałego informowania o sprzedawanych produktach, ich adekwatności, zarządzania konfliktami interesów, czy informacji o wynagradzaniu pośredników.

Analizując Projekt oraz jego uzasadnienie nietrudno dojść do wniosku, że ustawodawca polski w ślad za ustawodawcą unijnym za jedną z głównych przyczyn nadużyć popełnianych wobec klientów ubezpieczycieli przez pośredników ubezpieczeniowych uznaje niedoinformowanie tych pierwszych. W celu zmiany tych niekorzystnych trendów proponuje się wprowadzenie szeregu rozwiązań proklienckich, które w założeniu mają zwiększyć świadomość ubezpieczonych odnośnie proponowanych im produktów i charakteru, w jakim występują wobec nich poszczególni uczestnicy rynku ubezpieczeniowego.

Prace nad Projektem od samego początku budzą spore kontrowersje, szczególnie wśród pośredników ubezpieczeniowych.

Nowe obowiązki pośredników ubezpieczeniowych

Projekt nakłada na agentów i brokerów ubezpieczeniowych szereg nowych obowiązków informacyjnych, w ramach których będą oni zobowiązani przekazywać klientom, jeszcze przed zawarciem umowy, w sposób rzetelny, uczciwy, profesjonalny i zgodny z najlepiej pojętym interesem klienta między innymi zasady dotyczące reklamacji i pozasądowego rozstrzygania sporów oraz, co budzi największe emocje, informacje o charakterze wynagrodzenia otrzymywanego w związku z oferowaną umową ubezpieczenia (odpowiednio art. 24 ust. 1 pkt 5 i art. 34 ust. 1 pkt 6 Projektu). Podobnie jak w obecnym stanie prawnym pośrednicy ubezpieczeniowi będą też nadal zobowiązani przekazywać klientom, przed zawarciem umowy ubezpieczenia lub umowy gwarancji ubezpieczeniowej, dane identyfikujące danego pośrednika i prowadzoną przez niego działalność (odpowiednio art. 24 ust. 1 pkt 1-4 i art. 34 ust. 1 pkt 1-3 Projektu). Wszystkie informacje będą musiały być obowiązkowo przekazywane klientom w postaci papierowej, nieodpłatnie i w języku urzędowym państwa członkowskiego Unii Europejskiej, w którym umowa ubezpieczenia lub umowa gwarancji ubezpieczeniowej jest zawierana, lub w innym języku, na który wyrażą zgodę strony umowy (art. 10 ust. 1 Projektu).

Ponadto, przed zawarciem umowy ubezpieczenia lub umowy gwarancji ubezpieczeniowej dystrybutor ubezpieczeń (to jest między innymi agent lub broker ubezpieczeniowy) będzie zobowiązany określić, na podstawie uzyskanych od klienta informacji, wymagania i potrzeby tego klienta oraz podać mu w zrozumiałej formie obiektywne informacje o umowie ubezpieczenia lub umowie gwarancji ubezpieczeniowej w celu umożliwienia klientowi podjęcia świadomej decyzji (art. 9 ust. 1 Projektu). Informacje te powinny uwzględniać złożoność danej umowy oraz rodzaj klienta (art. 9 ust. 2 Projektu). Oferowana umowa ubezpieczenia lub umowa gwarancji ubezpieczeniowej powinna być zgodna z wymaganiami i potrzebami klienta w zakresie ochrony ubezpieczeniowej lub ochrony gwarancyjnej.

Projekt zawiera istotne postanowienia dotyczące obowiązku działania przez dystrybutorów ubezpieczeń w najlepiej pojętym interesie klientów. Sposób wynagradzania dystrybutora ubezpieczeń oraz osób, przy pomocy których wykonywane są czynności agencyjne lub czynności brokerskie w zakresie ubezpieczeń, oraz osób, przez które wykonywane są czynności dystrybucyjne zakładu ubezpieczeń, nie będzie mógł być sprzeczny z obowiązkiem działania zgodnie z najlepiej pojętym interesem klientów, w szczególności dystrybutor ubezpieczeń nie będzie mógł dokonywać ustaleń dotyczących wynagrodzeń, celów sprzedaży lub innych kwestii, które mogłyby stanowić zachętę do proponowania klientowi określonej umowy ubezpieczenia lub umowy gwarancji ubezpieczeniowej, w sytuacji gdy dystrybutor ubezpieczeń mógłby zaproponować inną umowę, która lepiej odpowiadałaby potrzebom klienta (art. 8 ust. 2 Projektu). 

Celem wyżej wskazanych postanowień jest skuteczne wyeliminowanie zjawiska tzw. missellingu polegającego na świadomym przedstawianiu klientom produktów ubezpieczeniowych niedostosowanych do ich rzeczywistych potrzeb kierując się jedynie chęcią uzyskania jak najwyższej prowizji przez pośrednika ubezpieczeniowego.

Kolejnym istotnym aspektem, na który kładą nacisk nowe regulacje jest przeciwdziałanie konfliktom interesów tak przez pośrednika ubezpieczeniowego, jak i sam zakład ubezpieczeń, w ten sposób aby nie miały one negatywnego wpływu na interesy klientów. Projekt mówi wprost o obowiązku posiadania w tym zakresie konkretnych rozwiązań organizacyjnych, które powinny być proporcjonalne do prowadzonej działalności, proponowanych umów ubezpieczenia oraz rodzaju dystrybutora (art. 17 Projektu).

Dalsze prace nad Projektem

Podkreślić trzeba, że Projekt jest dopiero w fazie sejmowych prac legislacyjnych, co w perspektywie może oznaczać, że ostateczne brzmienie omawianych regulacji może się różnić od obecnego kształtu. Nie należy natomiast zakładać, że zmianie ulegną kluczowe postanowienia Projektu, gdyż te wynikają z tekstu Dyrektywy 2016/97, która jest aktem już obowiązującym.

Jednym z takich postanowień jest budzący wiele kontrowersji wymóg informowania przez pośredników ubezpieczeniowych o wysokości wynagrodzenia pobieranego w związku ze sprzedażą danego ubezpieczenia. W części publikacji podkreśla się wręcz, że zmiana ta radykalnie wpłynie na spadek zainteresowania usługami pośredników ubezpieczeniowych, co przyczyni się do zwolnień na ich rynku. Nie odbierając na tym etapie słuszności tego typu poglądom należy mieć na uwadze, że opierają się one w dużej mierze na przekonaniu, że klienci pośredników ubezpieczeniowych, którzy do momentu wejścia w życie nowej ustawy żyli w nieświadomości pobierania przez pośredników ubezpieczeniowych prowizji będą woleli po udostępnieniu im informacji o pobieranym przez pośredników wynagrodzeniu zrezygnować z ich usług i w celu zaoszczędzenia pieniędzy szukać na własną rękę odpowiedniego ubezpieczenia. Taki scenariusz jednak z uwagi na doniosłą rolę pełnioną przez pośredników ubezpieczeniowych na polskim rynku nie musi się wcale spełnić.

Powyższe zastrzeżenia z całą pewnością będą w dalszym ciągu elektryzować dyskusję w ramach prac nad Projektem. W celu śledzenia kolejnych losów komentowanej regulacji zachęcamy do zapoznawania się z następnymi publikacjami Zespołu Ubezpieczeń Deloitte Legal.

^[1] Aktualny Projekt dostępny jest na stronie Sejmu RP (druk nr 1781) pod adresem: http://www.sejm.gov.pl/sejm8.nsf/agent.xsp?symbol=RPL&Id=RM-10-92-17. Poprzednie wersje Projektu oraz wykaz prac nad nim znajdują się na stronie Rządowego Centrum Legislacji pod adresem: https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12292805.

^[2] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/97 z dnia 20 stycznia 2016 r. w sprawie dystrybucji ubezpieczeń (Dz. Urz. UE L 26 z 02.02.2016, s. 19).

^[3] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/65/UE z dnia 15 maja 2014 r. w sprawie rynków instrumentów finansowych oraz zmieniająca dyrektywę 2002/92/WE i dyrektywę 2011/61/UE (Dz. Urz. UE L 173 z 12.06.2014, s. 349).

^[4] Dz. U. z 2016 r. poz. 2077 ze zm., t.j.