Deloitte Legal zgłosił uwagi do projektu Ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych

- Ustawa istotnie zmieni sytuację polskich przedsiębiorców, dlatego tak ważne jest żeby kształt ostatecznej ustawy był wyważony – mówi adw. Maciej Kuśmierczyk, który doradza klientom kancelarii w postępowaniach spornych oraz w obszarze compliance. – Ideą Ministerstwa jest uniezależnienie odpowiedzialności podmiotów zbiorowych, w szczególności spółek, od odpowiedzialności osób fizycznych. Postępowania przeciwko podmiotom zbiorowym mają toczyć się niezależnie od spraw przeciwko np. członkom zarządu spółki, pracownikom, czy menedżerom podejrzewanym o udział w danym przestępstwie. Jednocześnie odpowiedzialność podmiotów zbiorowych ma w szczególności zależeć od istnienia, dojrzałość i skuteczności wewnętrznych procedur i polityk, które mają zapobiegać popełnianiu przestępstw. Dziedzina compliance nabierze więc zapewne nowego istotnego znaczenia w polskim porządku prawnym.

W zamierzeniu opublikowanego projektu Ministerstwa podmioty zbiorowe, w szczególności spółki prawa handlowego, będą ponosić odpowiedzialność za przestępstwa, co dotychczas w Polsce prawie nie miało miejsca, ponieważ poprzednia ustawa była stosowana w praktyce w kilkunastu-kilkudziesięciu przypadkach rocznie w skali kraju.

Projekt ustawy, zgodnie z uzasadnieniem przedstawionym przez Ministerstwo, zmierza do urealnienia odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione. Jednak niektóre elementy poprzedniej ustawy, w praktyce rzadko stosowanej, przeniknęły do projektu nowej ustawy, co niekoniecznie może służyć efektywności tej dziedziny prawa. W szczególności rozbudowany i dość skomplikowany system przesłanek odpowiedzialności podmiotu zbiorowego nie sprzyja czytelności ustawy dla przedsiębiorców.

Ideą stojącą zarówno za starą ustawa jak i nowym projektem jest zwolnienie podmiotów zbiorowych z odpowiedzialności, w sytuacjach kiedy należycie wprowadziły mechanizmy wewnętrzne, zapobiegające przestępstwom (nawet jeśli mechanizmy te odpowiednio nie zadziałały, o ile podmiot zachował się w tym zakresie odpowiednio starannie). Ta szczególnie rozumiana należyta staranność spółki w zapobieganiu nieprawidłowościom przypomina ideę compliance. W obecnym kształcie może jednak okazać się trudna w zrozumieniu i wdrożeniu przez biznes – głównego adresata projektu nowej ustawy.

Projekt ustawy kontynuuje również intencje ustawodawcy z projektu Ustawy o jawności życia publicznego w zakresie ochrony tzw. sygnalistów (ang. whistleblower). Niewątpliwa potrzeba uregulowania statusu osób które indywidualnie, często wbrew otoczeniu i okolicznościom, przekazują informacje o zaobserwowanych nieprawidłowościach, wymaga reakcji ustawodawcy, tym bardziej, że wpisywałaby się ona w obecny trend ustawodawczy na całym świecie.

Projekt ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych adresuje jednak ten problem tylko częściowo. Ponad to, co zawarto w aktualnym projekcie ustawy, pilnym zadaniem wydaje się również:

• nadanie właściwych uprawnień sygnaliście wynikających z ustawy,
• nadanie instytucji sygnalisty właściwych ram, by nie dochodziło do nadużywania pozycji sygnalisty,
• wprowadzenie argumentów, które zachęcą instytucje publiczne i podmioty prywatne do implementowania rozwiązań sprzyjających sygnalistom, a
• wprowadzenie wyjątkowo, tam gdzie to konieczne, środków karania tych podmiotów, które podstawowych obowiązków ustawowych związanych z sygnalistami nie przestrzegają.
   

Kary i środki karne przewidziane w związku z odpowiedzialnością podmiotu zbiorowego za przestępstwo są surowe, będą to m.in.:

• kara pieniężna do 60 MLN PLN;
• rozwiązanie lub likwidacja podmiotu zbiorowego;
• zakaz promocji lub reklamy działalności, wyrobów, świadczeń lub usług podmiotu zbiorowego,
• zakaz działalności gospodarczej określonego rodzaju (np. produkcji, świadczenia usług etc.) wobec podmiotu zbiorowego,
• zakaz korzystania z dotacji lub subwencji przez podmiotu zbiorowy,
• zakaz ubiegania się o zamówienia publiczne przez podmiotu zbiorowy.
   

Z obserwacji Deloitte Legal wynika, że projekt ustawy wzbudza zainteresowanie członków zarządu i rad nadzorczych spółek. Zgłoszone do projektu uwagi mają przede wszystkim za zadanie wskazanie najbardziej pilnych problemów, jakie wynikają z zaproponowanego kształtu nowej regulacji.

Przed Ministerstwem Sprawiedliwości teraz analiza uwag zgłoszonych przez uczestniczące w opiniowaniu podmioty i wprowadzenie odpowiednich zmian. Być może projekt po poprawkach Ministerstwa trafi pod obrady parlamentu już we wrześniu. Prawnicy kancelarii Deloitte Legal będą brali udział w tym procesie legislacyjnym i zgłaszali, w razie potrzeby, dalsze uwagi do tego istotnego dla biznesu projektu ustawy.
 

Wszystkie zgłoszone do Ustway uwagi znajdują się na stronie Ministerstwa Sprawiedliwości:

http://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12312062/katalog/12511895#12511895