Analizy
Spółki będą ponosić odpowiedzialność za przestępstwa
Projekt nowej ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych
Alert prawny 11/2018 | 3 lipca 2018 r.
Ministerstwo Sprawiedliwości opublikowało projekt nowej ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych, która ma zastąpić poprzednią regulację, w praktyce prawie niestosowaną. Nowe prawo zmieni zasady gry w przedmiotowym obszarze odpowiedzialności i z pewnością po stronie biznesu konieczne będzie przygotowanie się do nowej rzeczywistości.
Wprowadzamy europejskie standardy w zakresie odpowiedzialności karnej podmiotów zbiorowych. Nowe rozwiązania będą służyły wszystkim obywatelom, konsumentom i biznesowi – mówił w listopadzie 2017 roku Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości dr hab. Marcin Warchoł podczas briefingu prasowego w przerwie konferencji naukowej MS.
Ministerstwo dotrzymało słowa i 28 maja 2018 roku opublikowany został projekt nowej ustawy. Odpowiedzialność spółek według nowych przepisów już teraz, jak wynika z naszych obserwacji, wzbudza duże zainteresowanie zarządów i rad nadzorczych spółek.
W zamierzeniu opublikowanego projektu Ministerstwa podmioty zbiorowe, w szczególności spółki prawa handlowego, będą ponosić odpowiedzialność za przestępstwa. Dotychczas w Polsce prawie nie miało to miejsca, ponieważ poprzednia ustawa była stosowana w praktyce w kilkunastu-kilkudziesięciu przypadkach rocznie w skali kraju.
Odpowiedzialność podmiotów zbiorowych po nowemu będzie dotyczyć nie tylko przestępstw gospodarczych, zwanych przestępstwami ‘białych kołnierzyków’. Potencjalnie odpowiedzialność będzie dotyczyć każdego czynu zabronionego przez ustawę, a popełnionego w związku z działalnością danego podmiotu zbiorowego przez:
- organ danego podmiotu zbiorowego (zarząd, radę nadzorczą, walne zgromadzenie, komisję rewizyjną, radę fundacji, zgromadzenie inwestorów funduszu inwestycyjnego etc.) lub
- członka organu danego podmiotu zbiorowego.
Przykład: |
Nowa ustawa stosować się będzie do podmiotów zbiorowych, a więc przede wszystkim do spółek prawa handlowego - w tym z udziałem Skarbu Państwa i samorządów, ale także do fundacji, stowarzyszeń, przedsiębiorstw państwowych, czy funduszy inwestycyjnych.
Istotne jest również, że nowa ustawa stosować się będzie do podmiotów zagranicznych prowadzących w Polsce działalność, a dokładnie będzie dotyczyć przestępstw popełnionych w Polsce przez organ lub członka organu zagranicznego podmiotu zbiorowego.
Przykład: |
Jednak najważniejszą nowością wprowadzoną przez Ministerstwo jest całkowita zmiana samej konstrukcji i przesłanek odpowiedzialności podmiotów zbiorowych. Według nowych przepisów warunkiem odpowiedzialności spółki, przedsiębiorstwa państwowego lub fundacji za przestępstwo nie będzie już wcześniejsze pociągnięcie do odpowiedzialności osoby fizycznej (np. pracownika lub członka zarządu spółki) za określone przestępstwo, np. za korupcję, ustawienie przetargu, czy oszustwo.
Oznacza to, że organy ścigania: prokuratura, policja, czy służby specjalne będą miały, w przypadku przestępstw ściganych z urzędu, obowiązek prowadzić czynności przeciwko podmiotowi zbiorowemu, niezależnie od postępowania przeciwko osobie fizycznej (pod warunkiem, że za ściganiem podmiotu zbiorowego przemawia interes społeczny).
Przykład: |
W nowej ustawie nie zmienia się jedno – skomplikowana struktura i przesłanki odpowiedzialności podmiotu zbiorowego za przestępstwo, co było wadą poprzedniej ustawy. Mianowicie, według nowej ustawy podmiot zbiorowy, a więc np. spółka, fundusz inwestycyjny, czy stowarzyszenie prowadzące działalność gospodarczą, będzie mógł zostać pociągnięty do odpowiedzialności za:
1) Czyn zabroniony:
- stanowiący działanie lub zaniechanie organu lub członka organu tego podmiotu zbiorowego,
- jeżeli ten czyn pozostaje w związku z działalnością tego podmiotu zbiorowego z siedzibą w Polsce, a do podmiotu zborowego mającego siedzibę za granicą wtedy, gdy popełniła ona czyn w Polsce lub przeciwko interesom polskiej osobie fizycznej lub przeciwko interesom polskiego podmiotu zbiorowego, ewentualnie przeciwko interesom Polski.
Przykład: |
2) Czyn zabroniony, z którego podmiot zbiorowy odniósł korzyść majątkową, nawet pośrednią jeżeli czyn został popełniony przez:
- osobę działającą w imieniu lub interesie podmiotu zbiorowego w związku z jego reprezentacją,
- osobę zatrudnioną przez podmiot zbiorowy,
- osobę dopuszczoną do działania w wynik niedopełnienia lub przekroczenia obowiązków przez ww. osoby,
- przedsiębiorcę bezpośrednio współdziałającego z podmiotem zbiorowym.
Przykład: |
3) Czyn pozostający w związku z ruchem przedsiębiorstwa lub zakładu podmiotu zbiorowego w wyniku niezachowania reguł ostrożności, nawet jeżeli nie ustalono sprawcy czynu.
Przykład: |
Kary i środki karne przewidziane w związku z odpowiedzialnością podmiotu zbiorowego za przestępstwo są surowe, będą to m.in.:
- kara pieniężna do 60 MLN PLN;
- rozwiązanie lub likwidacja podmiotu zbiorowego;
- zakaz promocji lub reklamy działalności, wyrobów, świadczeń lub usług podmiotu zbiorowego,
- zakaz działalności gospodarczej określonego rodzaju (np. produkcji, świadczenia usług etc.) wobec podmiotu zbiorowego,
- zakaz korzystania z dotacji lub subwencji przez podmiotu zbiorowy,
- zakaz ubiegania się o zamówienia publiczne przez podmiotu zbiorowy.
Przed Ministerstwem i rządem jeszcze wiele pracy zanim projekt ustawy stanie się kompletny, spójny i dojrzały, ale z pewnością już teraz można powiedzieć, że kluczem do minimalizacji przez biznes ryzyka odpowiedzialności spółek i innych podmiotów zbiorowych za czyny zabronione będzie wprowadzanie i aktualizacja właściwych procedur oraz dokumentów wewnętrznych, dzięki którym spółka będzie mogła potwierdzić, że zachowała należytą staranność, a zatem nie może ponosić winy za czyn zabroniony.
Deloitte Legal będzie zgłaszać uwagi do projektu ustawy i aktywnie uczestniczyć w procesie legislacyjnym, mając na uwadze jak najlepszą jakość nowego prawa i jego rozsądne stosowanie w praktyce.
Subskrybuj "Alerty prawne"
Otrzymuj powiadomienia na e-mail o nowych Alertach prawnych Deloitte Legal
Podcast Podatki/Prawo: Zapobieganie korupcji w przedsiębiorstwach
Obowiązki i korzyści dla przedsiębiorców związane z projektowaną ustawą o jawności życia publicznego
Odsłuchaj podcast